آی کیو و ای کیو EQ یا IQ چه تفاوتی با هم دارند؟
ویژگی های هوش انسان یکی از پیچیده ترین پدیده های آفرینش است. پژوهشگران و فلاسفه، طی قرنها همواره کوشش کرده اند تا تعریفی برای آن بیابند. امروزه در عصر مدرن، از آزمون های هوشبهر برای سنجش دانش افراد و سرعت حل مسئله با استفاده از استدلال استفاده می شود و به آن ضریب هوشی یا آی کیو می گویند. اما آی کیو و ای کیو چه فرقی با هم دارند؟ مشکل اینجاست که این آزمون ها به تنهایی طیف کاملی از توانایی تفکر انسان را پوشش نمی دهند. به عبارت دیگر، آزمون های هوش نمی توانند موفقیت در مدرسه، زندگی یا کسب و کار را پیش بینی کنند. لذا در دهه های اخیر، تعریف هوش را گسترش داده‌اند تا مجموعه‌ای از مهارت‌ها را در بر بگیرد. طی 20 سال گذشته، مفهوم هوش هیجانی یا ای آی به میان آمد که راهی برای توصیف مجموعه دیگری از مهارتهای تفکر بود. به توانایی تشخیص و تنظیم احساسات و استفاده از آگاهی اجتماعی در حل مسئله ، هوش هیجانی می گویند. آزمون هوشبهر و هوش هیجانی در کنار یکدیگر، تصویر کامل‌تری از هوش انسانی را در اختیار پژوهشگران قرار می دهد. در این مقاله، نگاه دقیق‌تری به هر دو شکل هوش خواهیم داشت و بررسی می کنیم کدامیک از این دو بر دیگری رجحان دارد.
آی کیو و ای کیو چه فرقی با هم دارند؟
تفاوت بین آی کیو و ای کیو بسیار ظریف است. آی کیو یا هوشبهر معمولاً به توانایی فکری فرد اشاره دارد که رایج ترین آنها عبارتند از:
• توانایی استفاده از منطق برای حل مسئله
• توانایی برنامه ریزی و راهکار گزینی
• توانایی درک ایده های انتزاعی
• توانایی یادگیری و سازگاری با تغییرات
• توانایی استفاده و درک زبان
هوش هیجانی یا ای کیو به طور کلی توانایی فرد در درک هیجان و احساسات خودش و دیگران است. همچنین به نحوه استفاده از این آگاهی برای هدایت رفتار اشاره دارد. در کل، افرادی که از ای کیوی بالاتری برخوردار هستند، می توانند به راحتی:
• عواطف خود و دیگران را بشناسند.
• با سایرین همدردی نمایند.
• احساسات و رفتار خود را با موقعیت های مختلف وفق دهند.
• غریزه های خود را کنترل کنند.
• در برابر وسوسه ها برای رسیدن به پاداش یا رضایت بزرگتر مقاومت کنند.
• تعارضات خود را با دیگران حل و فصل نمایند.
• ارتباط موثر برقرار سازند.
سنجش آی کیو و ای کیو
بحث های زیادی در مورد دقت اندازه گیری آی کیو و ای کیو وجود دارد و عوامل زیادی نیز می‌توانند بر نتایج آزمون ها تأثیر بگذارند، بنابراین این سوال مطرح می شود که آیا این آزمونها واقعا توانایی ذایی فرد را می آزمایند. به نقل از منابع معتبر، موارد زیر بر نتایج آزمونهای هوش تاثیر گذار هستند:
• وضعیت اقتصادی
• نابرابری های اجتماعی
• دسترسی به آموزش و پرورش
• تغذیه دوران کودکی
• تروما یا روان زخم های دوران کودکی
• سایر عوامل محیطی
متداول ترین آزمون های آی کیو عبارتند از:
• مقیاس هوش استانفورد- بینه
• آزمون های توانایی های شناختی وودکاک جانسون نسخه سوم
• مقیاس هوش بزرگسالان وکسلر
• آزمون پیشرفت فردی وکسلر
آزمونهای آی کیو معمولاً دو توانایی هوشی متفاوت به نام هوش متبلور و هوش سیال را اندازه گیری می کنند:
- هوش متبلور: مبتنی بر توانایی کلامی و دانش فرد است و معمولا با افزایش سن بهبود می یابد.
- هوش سیال: به توانایی استدلال، تفکر انتزاعی و حل مشکلات بدون دانش قبلی اطلاق می گردد.
سایر آزمونهای آی کیو، مانند هوش غیرکلامی جهانی و ماتریس‌های پیشرونده ریون، هوش را بدون در نظر گرفتن توانایی کلامی اندازه‌گیری می کنند.هوش هیجانی نیز اغلب با آزمون های زیر سنجیده می شود:
• آزمون های هوش هیجانی مایر-سالوی-کاروسو
• آزمون های وضعیت مدیریت هیجانی
• آزمون های وضعیت درک هیجان
• تحلیل تشخیصی صحت غیرکلامی
گاهی اوقات به کمک این آزمون ها می توان بین هوش توانشی و هوش صفتی تفاوت قائل شد.
• هوش توانشی. به نحوه حل مشکلات با استفاده از مهارت های اجتماعی و عاطفی، گفته می شود.
• هوش صفتی. به تحلیل فرد از رفتارهای عادی او اشاره دارد که توسط خود او گزارش می شود.
بسیاری از آزمون های ای کیو توانایی های فرد را در پنج زمینه رتبه بندی می کنند:
• خودآگاهی
• خود تنظیمی
• انگیزه
• همدلی
• مهارتهای اجتماعی
برخی از آزمون های ای کیو و آی کیو را فقط باید در محیط های حرفه ای اجرا کرد، اما بعضی دیگر به صورت تجاری نیز در دسترس هستند.
آیا یکی از دیگری مهمتر است؟
به لحاظ تاریخی، نمرات در آزمون های هوش با عملکرد تحصیلی بهتر، حقوق بالاتر و عملکرد شغلی بهتر مرتبط بوده است. اما مطالعات جدیدتر این رویکرد را زیر سوال می برد.
بالا بودن هوش هیجانی با موفقیت شغلی و روابط رضایت بخش تر در ارتباط است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد هوش هیجانی می تواند به مدیریت استرس کمک کند. یک بررسی تحقیقاتی در سال 2019 نشان داد که افراد به کمک هوش هیجانی می توانند سریعتر از استرس حاد بهبود پیدا کنند.
هر دو نوع هوش به طور چشمگیری بر کیفیت زندگی و دستاوردهای فرد تأثیر دارند. درک و پرورش هر دو نوع هوش، شانس موفقیت فرد را در تمام زمینه های زندگی افزایش می دهد.
آیا می توان آی کیو و ای کیو خود را ارتقا داد؟
در مورد ارتقای آی کیو و ای کیو نیز بحث هایی میان دانشمندان مطرح شده است. برخی معتقدند که آی کیو قابل تغییر است و می توان آن را بهبود بخشید. برخی دیگر اعتقاد دارند که هیچ روش دقیقی برای اندازه گیری هوش پایه وجود ندارد تا اثر مداخله را بر آن مورد ارزیابی قرار دهیم.
به هر جهت، راهکارهایی برای تقویت هوش هیجانی و افزایش ضریب هوشی وجود دارد که در ادامه مطرح می کنیم، اما هر مورد میزان اثربخشی هر یک از مراحل، هیچ اظهار نظر قطعی نمی توان کرد.
روی مهارت حل مسئله خود کار کنید:
برای تقویت مهارت حل مسئله، راه های زیادی وجود دارد.
در سال 2019، گروهی از محققان داده‌های یک برنامه آزمایشی را که در اواخر دهه 1980 پیاده شده بود، مورد تجزیه و تحلیل مجدد قرار داده و دریافتند نمره هوشبهر دانش آموزانی که هفته ای یک بار به مدت 3 سال، آموزش حل مسئله خلاق را دریافت کردند، در مقایسه با نمرات قبل از برنامه، حدود 15 امتیاز افزایش داشته است.
برخی دانشگاه ها مانند هاروارد و مینه سوتا دوره هایی را در زمینه حل خلاق مسئله برگزار نمودند.
هوش هیجانی را در محل کار تمرین کنید:
تعدادی از مطالعات نشان می دهد شرکت گروهی از همکاران در برنامه های آموزشی مرتبط با هوش هیجانی در بهبود موارد زیر موثر خواهد بود:
• کار گروهی
• توانایی های مدیریت اختلافات
• عملکرد شغلی
• رضایت شغلی عمومی
مطالعه کنید:
خواندن این امکان را به شما می دهد که در تجربیات سایرین خواه افراد واقعی و خواه خیالی، غوطه ور شوید.
پژوهش های انجام شده با موضوعات مرتبط بر اهمیت خواندن در بهبود مهارتهای تفکر اجتماعی تاکید دارند به طوری که محققان خواندن را یکی از عوامل مهم ایجاد همدلی می دانند.
فعالیت های چارچوب ارتباطی را تمرین کنید:
محققان دریافته‌اند که وقتی افراد یافتن روابط بین ایده‌ها و اشیاء را تمرین می‌کنند، نمرات بهتری در معیارهای هوش عمومی کسب خواهند کرد.برخی فعالیتهای چارچوب‌بندی ارتباطی عبارتند از:
• مقایسه تصاویر و مفاهیم
• مرتب کردن وقایع با استفاده از الگوهای قبل و بعد
• تحلیل موارد متضاد
• پیدا کردن ارتباط بین تصاویر نامرتبط
در پژوهش کوچکی که در سال ۲۰۱۶ انجام شد، دانش آموزانی که تمرینات مشابه را انجام داده بودند، در آزمون مقیاس هوش وکسلر کودک، پیشرفت چشمگیری داشتند.
آیا ضرایب دیگری نیز وجود دارد؟
انواع دیگری از هوش به نام هوش معنوی یا اس کیو و هوش فیزیکی یا پی کیو تعریف شده است اما پژوهش کافی برای تعریف و سنجیدن این ضرایب، در دست نیست.
هوش معنوی
به آگاهی انسان از معنا، پایبندی به ارزش های شخصی، حق شناسی، ایمان یا فداکاری، تعهد به اخلاق و ابراز همدردی گفته می شود. برخی از مطالعات نشان داده اند که آموزش هوش معنوی می تواند نتایج سلامت و رضایت شغلی را در محیط های مراقبت پرستاری بهبود بخشد.
هوش فیزیکی
هاوارد گاردنر در سال 1983در کتاب خود با عنوان «چهارچوب های ذهن: نظریه هوش‌های چندگانه»، ایده هوش فیزیکی یا طیفی از توانایی‌های مرتبط با بدن را مطرح کرد.
هوش فیزیکی اغلب به عنوان آگاهی از وضعیت بدن، تنفس، قدرت، سطوح انرژی و هماهنگی شناخته می شود. گاردنر معتقد است یادگیری در افراد با هوش فیزیکی بالا با استفاده از حرکت و تعاملات فیزیکی صورت می گیرد.
در حالی که برخی از مربیان و روانشناسان نسبت به اینکه هوش فیزیکی را یک نوع هوش جداگانه بدانیم یا خیر تردید دارند، بعضی دیگر با ارائه شواهد عصب شناختی آن را یک هوش جداگانه قلمداد می کنند.
کلام آخر
هوش فاکتورهای زیادی دارد که برخی از آنها به توانایی فرد در استدلال و برخی دیگر به توانایی او در درک احساسات باز می گردند. آزمونهای هوشبهر توانایی فرد را در حل مسئله، استفاده از منطق و درک یا انتقال ایده‌های پیچیده اندازه‌گیری می‌کنند. آزمونهای ای کیو توانایی تشخیص احساسات در خود و دیگران و استفاده از این آگاهی برای تصمیم گیری را مورد ارزیابی قرار می دهد. هر دو نوع هوش آی کیو و ای کیو بر عملکرد شغلی، روابط و بهزیستی عمومی فرد تاثیر دارند. درک و پرورش هر دو نوع هوش آی کیو و ای کیو می تواند کلید موفقیت در بسیاری از زمینه های زندگی باشد.
مطالعه بیشتر:
نشانه های باهوش بودن کودک کدام است؟
مواد شیمیایی عامل کاهش آی کیو کودکان هستند
افزایش IQ جنین، چطور می‌توان هوش جنین را بالا برد؟
افزایش هوش جنین در بارداری و راه های داشتن نوزادی باهوش
