علل بروز ناباروری دوم یا ناباروی ثاونیه چیست و چه درمانی دارد؟
اولین فرزندتان را به راحتی باردار شدید و اکنون برای دومی تلاش می‌کنید. چرا دومی تا این حد دشوار است؟
برای دومین بارداری خود تلاش می‌کنید، اما ماه‌ها بدون نتیجه سپری می‌شوند و یا باردار می‌شوید، اما به سقط ختم میشود. این اوضاع به نام ناباروری دوم یا ناباروری ثانویه شناخته میشود. آنچه این موضوع را دشوار می‌سازد، این است که چون از قبل فرزندی به دنیا آورده‌اید، از سوی خودتان و هم از سوی دوستان نزدیک و خانواده، این مشکل نادیده گرفته یا کم اهمیت تلقی میشود. سعی در کمک گرفتن نیز ندارید، زیرا می‌پندارید که ناباروری شما ممکن نیست. به گفته‌ی دکتر کریس وینتر، متخصص زنان و زایمان و باروری، بهتر است برای کمک گرفتن خیلی درنگ نکنید.
علل بروز ناباروری دوم یا ناباروی ثاونیه چیست؟
شاید چنین به نظر رسد که شما تنها شخصی هستید که با این مشکل روبه‌رویید، اما در واقع، ناباروری دوم مشکلی نسبتاً معمول است. بخشی از این مشکل به این علت است که افراد بارداری دوم خود را به تعویق می‌اندازند. بزرگ‌ترین شاخص ناباروری دوم سن است. بین هجده تا سی و دو سالگی، دوران باروری حداکثری خود را می‌گذرانید و از سی و دو تا حدود سی و هفت سالگی، کاهش تدریجی آن وجود دارد. پس از سی و هشت سالگی، کاهش سریعی در باروری دیده میشود. در اکثر بانوان حدود چهل و دو ساله، این دوران پایان توانایی تولید مثل آنان را نشان می‌دهد.
در چهل سالگی باردار شدن طبیعی در طی یک یا دو ماه، استثناء به شمار می‌آید.
همان طور که پا به سن می‌گذارید، از کیفیت و کمیت تخمک ها کاسته میشود. به عقیده‌ی دکتر وینتر، برخی بانوان بر این باورند که در انتهای دهه‌ی سی سالگی نیز می‌توانند باردار شوند. در چهل سالگی باردار شدن طبیعی در طی یک یا دو ماه موردی استثنایی است. برای بارداری سن بانوان نسبت به آقایان، بسیار مهم‌تر است، زیرا طول عمر تولید مثل مردان محدوده‌ی زمانی قطعی ندارد. در مردان پس از پنجاه سالگی، افزایش کمی در یکپارچه سازی DNA وجود دارد که ممکن است بر کیفیت اسپرم اثر گذارد، اما معمولاً آن را نمی‌بینیم.
علل دیگر ناباروری دوم شامل آسیب دیدگی یا انسداد لوله های فالوپ، جای زخم در رحم، مشکلات تخمک گذاری، آندومتریوز یا فیبروز است. چاقی و وزن زیاد یا لاغری نیز بر باروری اثر دارد.
چه زمانی باید برای درمان ناباروری ثانویه اقدام کنیم؟
به گفته‌ی دکتر وینتر، اگر بیش از یک سال آمیزش جنسی بدون محافظ داشته‌اید، ولی باردار نشده‌اید، زمان آن است که در پی کمک متخصص باشید. در بیست سالگی، به طور میانگین باردار شدن چهار ماه زمان می‌برد. در سی سالگی، این زمان به هشت ماه می‌رسد و پس از سی و پنج سالگی، به طور میانگین این زمان می‌تواند تا هجده ماه برای لقاح جنین به زمان نیاز داشته باشد. این آمار نشان‌دهنده کاهش در فعالیت آمیزشی نیست، بلکه منعکس کننده کیفیت تخمک هاست. با افزایش سن، احتمال بروز عوامل گوناگون بیشتر میشود، مثل آندرومتریوز و فیبروز. بنابراین به زوج‌های بالای سی سال توصیه میشود که اگر طی شش ماه باردار نشدند، باید هرچه زودتر در پی کمک باشند.
اگر نمی‌توانید باردار شوید، اولین گام مراجعه به پزشکی متخصص است. از پزشک بپرسید که ذخیره تخمدان شما چه حد است. ذخیره تخمدان گنجایش تخمدان‌ها برای تولید تخمک های توانا برای بارور شدن است که به بارداری موفق و سالم می‌انجامد. آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها از آنچه ذخیره تخمدان شماست، شاخصی ارائه می‌دهد. دکتر وینتر می گوید؛ من همیشه با نگاهی به ذخیره تخمدان شروع می‌کنم، زیرا این مشکلی است که درمان ندارد – زیرا نمی‌توانید زمان را ذخیره کنید.
همچنین سوال می‌کنم که آیا آمیزش را در زمان درستی انجام می‌دهید یا خیر – خصوصاً زوج‌های شاغل که زمان محدودی را با یکدیگر می‌گذرانند. دکتر وینتر می‌گوید: در این حالت فولیکول ها (توده هایی کروی شکل در تخمدان زنان که در یک دوره قاعدگی یک یا چند عدد از آنها رشد و تخمک آزاد می‌کنند) را بررسی می‌کنیم تا در زمان تخمک گذاری آمیزش جنسی داشته باشید. این کار را آمیزش به موقع می‌خوانند. اگر مشکلی با ذخیره تخمدان و کیفیت ضعیف تخمک ها وجود نداشته باشد، اکثر زوج‌ها در اولین چهار ماه از تلاش خود باردار می‌شوند. اگر این عمل کارساز نشد، زمان آن است که درمان باروری و IVF (بارورسازی در آزمایشگاه که تخمک و اسپرم در آزمایشگاه ترکیب میشود و سپس رویان به رحم منتقل خواهد شد) در نظر گرفته شود.
روش های درمان ناباروری دوم یا ناباروری ثانویه
به گفته‌ی دکتر وینتر، ناباروری دوم درست مشابه ناباروری اولیه درمان میشود. صرف نظر از اینکه چه شخصی شما را درمان می‌کند، باید برنامه‌ای گام به گام و محدوده‌ی زمانی مشخصی برای هر گام وجود داشته باشد. اگر تشخیص شما ذخیره ضعیف تخمدان است، بنابراین درمان باید شدت بیشتری داشته باشد، یعنی باید سریع‌تر برای درمان آی وی اف (IVF) اقدام کنید.
با افزاش سن، احتمال سقط جنین نیز بیشتر خواهد شد. برای بانوانی که دچار سقط جنین مکرر هستند (بیش از دو سقط جنین پس از هشت هفته)، اولین گام تحقیق درباره کیفیت تخمک است، زیرا کیفیت ضعیف تخمک‌ها به طور طبیعی بارور نمی‌شوند. احتمال اختلالات کروموزومی نیز زیاد است که ناگزیر به سقط جنین ختم خواهد شد. اگر جای زخم رحم وجود داشته باشد، شاید جراحی آندوسکوپی برای بازسازی ساختار بدن توصیه شود. در این موارد آی وی اف روش درمان معمول است و امکان دارد پیش از جایگزینی رویان در رحم، این کار شامل آزمایش کروموزومی شود.
مبارزه برای دومین لقاح جنین از نظر احساسی ویرانگر است. احتمال دارد ترکیبی از احساسات خشم، ناامیدی، غم، گناه، افسردگی و حتی حسادت به دوستانی داشته باشید که به چنین وضعیتی دچارنشده‌اند. به گفته‌ی دکتر روان‌شناس، آنتونیت میریک، ناباروری اولیه را دوستانتان احساس می‌کنند و در دردتان سهیم می‌شوند، اما در ناباروی دوم، عده‌ی زیادی از افراد درد را برای خودشان نگه می‌دارند و اغلب حمایتی وجود ندارد. ازآنجایی که علاقه زوج برای آوردن برادر یا خواهری برای فرزندتان بسیار قوی است، از دست رفتن آرزوها و پذیرفتن آن زمان‌بر است و گاهی به مشاوره نیاز دارد. برای اکثر افراد، روش های درمانی راه گشا خواهد بود.
تجربه یک مادر از ناباروری ثانویه
پس از هشت یا نه تلاش بدون نتیجه‌ی مثبت، با متخصص زنان و زایمان مشورت کردیم. او من و شوهرم را برای آزمایش باروری فرستاد. برای کمک به تحریک تخمک‌گذاری شروع به مصرف داروی "کلومید" کردم، اما چون واکنش بدی به آن داشتم، ادامه ندادم. برای بررسی تخمک‌گذاری آزمایش خون دادم و برای بارورسازی مصنوعی اقدام کردیم. پس از پنج یا شش مرتبه امتحان کردن بدون نتیجه با وجود بچه‌ای نوپا و شغلی پر دغدغه، بسیار مضطرب بودم. دو ماه طول کشید تا آزمایش بارداری را انجام دادم و متوجه شدم که درست چهار سال پس از تولد فرزند اولم، برای دومین بار باردار شده‌ام.
مطالعه بیشتر:
1- ناباروری ثانویه یا ناباروری در بارداری دوم
2- 10 دلیل برای لذت بخش بودن بارداری دوم
3- آماده سازی فرزند اول برای بارداری دوم و ورود فرزند دوم
4- بارداری برای دومین بار و آمادگی برای فرزند دوم
