ناباروری بدون دلیل و علت ناباروری بدون دلیل چیست؟
هنگامی که یک زوج برای بچه دار شدن تلاش کرده و به نتیجه نمی رسند، ممکن است با اصطلاحی روبرو شوند که به ناباروری بدون دلیل معروف است. اصطلاح ناباروری بدون دلیل به شرایطی اطلاق می شود که در آن نتیجه هر آزمایش پزشکی که زوجین انجام داده اند، بدون مشکل است. در واقع اگرچه طبیعی بودن نتایج بررسی ها خبر مثبتی است، اما این واقعیت که علت ناباروری شناسایی نشده و هنوز مشخص نیست، می تواند برای زن و شوهر درگیر این مساله، بسیار ناامید کننده باشد.
ناباروری بدون دلیل چیست؟
ناباروری بدون دلیل یا غیرقابل توضیح که به طور کلی به عنوان (Unexplained Infertility) شناخته می شود، رایج ترین نوع ناباروری است که زنان می توانند با آن روبرو شوند. ناباروری بدون دلیل شرایطی است که در آن زوجین علی رغم داشتن رابطه جنسی محافظت نشده و تلاش منظم برای بچه دار شدن، موفق به بارداری نمی شوند و این در حالی است که در بررسی های انجام شده نیز هیچ مشکل و ناهنجاری مشاهده نمی شود. به طوری که متاسفانه حتی پس از انجام آزمایشات پزشکی اولیه، منبع ناباروری همچنان یک رمز و راز است. ناباروری غیرقابل توضیح در زنان حدود 30٪ از موارد ناباروری را بر عهده دارد. این نوع ناباروری، که به عنوان ناباروری ایدیوپاتیک نیز شناخته می شود، هنگامی اتفاق می افتد که متخصصان حوزه باروری در توضیح علت واقعی آن ناتوان هستند. وقتی چنین شرایطی پیش می آید، تصمیم گیری در مورد اقدامات بعدی برای افراد درگیر دشوار می شود.
علت ناباروری بدون دلیل، این مساله چرا رخ می دهد؟
دلایل مختلفی وجود دارند که باعث می شوند علت وقوع ناباروری، غیرقابل توضیح باشد. ممکن است هیچ دلیل منفرد و مشخصی برای ایجاد ناباروری وجود نداشته باشد. و در واقع این مساله می تواند ترکیبی از ناهنجاری های کوچک سیستم تولید مثلی شما باشد که به صورت یک خط اتصال در بدن در کنار هم منجر به ناباروری می شوند. در حقیقت موفقیت در بچه دار شدن یک روند بسیار پیچیده است و در طی این روند، سلامت باروری زن و مرد، هر دو در کنار هم می تواند تأثیر تعیین کننده ای بر رسیدن به هدف داشته باشد.
وقتی شریک زندگی زن و مرد در کنار هم قرار می گیرند، می توانند پارامترهای باروری را به روشی مثبت افزایش دهند و یا اینکه ممکن است بالعکس پتانسیل باروری را کاهش دهند. در صورتی که مورد دوم رخ دهد، زوجین با ناباروری روبرو می شوند. برای اکثر زوجین استرس آور است که بدانند در کنار هم قادر به باردار شدن نیستند اما زمانی که به آن ها گفته می شود دلایل این ناباروری ناشناخته است، اوضاع بسیار بدتر شده و می تواند بسیار آسیب رسان باشد.
دلایلی که ممکن است منجر به ناباروری بدون دلیل شوند
مطالعه متن زیر برای تمام آن دسته از زنانی که به دنبال یافتن علل احتمالی ناباروری بدون دلیل هستند، توصیه می شود. موارد آورده شده در متن زیر، علل احتمالی این نوع از ناباروری را توضیح می دهد و مطمئنا بسیاری از شبهات را برطرف می کند:
1. سندرم فولیکول پاره نشده لوتئینیزه (LUF): در برخی موارد خاص، در حالی که تخمک تولید می شود و به درستی نیز رشد می کند. فولیکولی که درون آن تخمک ها بالغ می شوند، به منظور آزاد کردن تخمک ها نمی ترکد و به یک جسم زرد تبدیل می شود. این امر باعث می شود که تخمک ها در داخل جسم زرد باز نشده به دام بیفتند. به این بیماری سندرم فولیکول پاره نشده لوتئینیزه نشده (LUF) گفته شود.
2. نقایص لوله: احتمال وجود ناهنجاری جزئی در روشی که از طریق آن فیمبریاها، تخمک را در طی تخمک گذاری برداشت می کنند، وجود دارد. فیمبریاها زوائد موجود قسمت خارجی و شیپوری شکل لوله رحمی هستند که پس از تخمک گذاری، تخمک را از تخمدان به لوله رحمی منتقل می کنند. همچنین احتمال عملکرد نامناسب مژک ها که عامل هدایت تخمک به رحم هستند، نیز وجود دارد.
3. جنبه های روانشناختی: طبق مطالعات مختلف موردی در رابطه با علل ناباروری در زنان و مردان، مشخص شده است که عوامل روانشناختی نیز نقشی اساسی در ایجاد ناباروری دارند. بیشتر زوجین هنگامی که تلاششان به ثمر نمی رسد، با فکر کردن به اینکه شاید هرگز نتوانند بچه دار شوند، دچار استرس می شوند که این مساله منجر به مشکلات روحی و روانی و مشکلات سازگاری دیگری در این افراد می شود.
4. نقائص فاز لوتئال: بخشی از چرخه قاعدگی که در طی آن، تخمک از تخمدان آزاد می شود به عنوان فاز لوتئال شناخته می شود. هرگونه نارسایی و بی کفایتی در این فرآیند می تواند منجر به بروز شرایط غیرعادی شود. پروژسترون هورمونی است که توسط جسم زرد تولید می شود و برای آماده سازی آندومتر یعنی لایه داخلی رحم، برای پذیرش تخمک بارورشده از اهمیت بالایی برخوردار است. در موارد خاص، سطح این هورمون ممکن است کم باشد، میزان تولید آن کند باشد و یا به مدت زمان بسیار کمی پروژسترون تولید شود که همه این موارد می توانند سلامت باروری را به صورت منفی تحت تاثیر قرار دهند. آندومتر معیوب که به خوبی به هورمون ها پاسخ نمی دهد نیز می تواند یک دلیل احتمالی برای وقوع ناباروری بدون دلیل باشد.
5. عفونت ها: ناباروری بدون دلیل می تواند در نتیجه عفونت های خاص نیز ایجاد شده باشد. به عنوان مثال، هنگامی که کلامیدیا یا مایکوپلاسما در بدن وجود دارد اما به دلیل تعداد کم آن ها، در هیچ آزمایش بالینی انجام شده، حضورشان در بدن مشخص نمی شود. به همین دلیل، در برخی موارد، پزشکان به درمان تجربی که با آنتی بیوتیک تکمیل می شود، اعتماد کرده و بر اساس آن پیش می روند تا شاید بارداری رخ دهد.
6. تخمک های غیرطبیعی: تولید منظم تخمک هایی با ناهنجاری های ذاتی نیز به عنوان یکی از دلایل بروز برخی از موارد ناباروری بدون دلیل شناخته شده است. این تخمک ها ممکن است دارای ناهنجاری های کروموزومی و یا یک ساختار ناقص باشند که در نتیجه منجر به ناباروری غیرقابل توجیه خواهد شد.
7. علل ایمنی شناسی: سیستم ایمنی بدن برخی از زنان به سلول های اسپرم واکنش منفی نشان داده و باعث مرگ، چسبیدن اسپرم ها به یکدیگر و یا بی حرکتی آن ها می شود. در بعضی از مواقع، اسپرم نمی تواند به تخمک متصل شود، زیرا بدن خانم یک واکنش ایمنی نسبت به پوشش آن ایجاد می کند. به علاوه گفته می شود که این پاسخ و واکنش ایمنی همچنین می تواند از لانه گزینی موفق جنین در رحم خانم نیز جلوگیری کند. اگرچه این نظریه هنوز ثابت نشده است.
8. ناتوانی اسپرم در نفوذ به تخمک: اگرچه ممکن است تعداد اسپرم ها در شریک مرد طبیعی باشد، اما در مواردی اسپرم قادر به نفوذ به تخمک و بارور کردن آن نیست. پزشک ممکن است برای تشخیص چنین مواردی، تصمیم بگیرد تا تخمک خانم را با اسپرم اهدایی مرد دیگری در محیط خارج از بدن یعنی محیط آزمایشگاه لقاح دهد (لقاح آزمایشگاهی یا آی وی اف) و اگر این روش پاسخ داده و اسپرم اهدایی قادر به بارور کردن تخمک خانم باشد، یعنی اینکه می توان تأیید کرد که اسپرم آقا قادر به ورود تخمک نیست و عامل ناباروری مردانه است.
9. فاکتورهای رحمی: غیرطبیعی بودن آندومتر یا پوشش داخلی رحم، می تواند مانعی برای لانه گزینی جنین باشد و این فاکتوری است که اغلب هنگام تشخیص علت ناباروری، از آن غفلت می شود. برای فهمیدن بافت و ضخامت آندومتر، می توان یک نوبت سونوگرافی واژینال انجام داد تا به یک نتیجه گیری صحیح رسید. به عنوان مثال برخی از زنان نابارور دارای پوشش رحمی نازکی هستند که ممکن است در نتیجه گیرنده های ضعیف استروژن و یا نامناسب بودن جریان خون در آن ناحیه ایجاد شود.
احتمال باردار شدن زنان مبتلا به ناباروری بدون دلیل چقدر است؟
بعد از تشخیص ناباروری غیرقابل توجیه، احتمال باردار شدن بدون کمک گرفتن از درمان های پزشکی به عوامل زیادی بستگی دارد. مدت زمانی که شما برای باردار شدن تلاش کرده و به نتیجه نرسیده اید، یک فاکتور مهم است. اگر پنج سال یا بیشتر در تلاش برای باردار شدن بوده اید و یا به مدت طولانی از ناباروری بدون دلیل رنج می برید، احتمال باردار شدن بدون کمک پزشکی برای شما در حدود 10٪ است.
تشخیص ناباروری بدون دلیل
زنانی که زیر 35 سال سن دارند و یک سال است که برای باردار شدن تلاش کرده اند و همچنین زنانی که بیشتر از 35 سال سن داشته و به مدت شش ماه در حال تلاش برای باردار شدن هستند و به نتیجه نرسیده اند، نابارور در نظر گرفته می شوند و در شرایطی که نتایج بررسی های آن ها طبیعی باشد، پزشک ممکن است تشخیص دهد ناباروری آن ها از نوع بدون دلیل است. برای به تایید رسیدن این تشخیص، پزشک ممکن است آزمایش های باروری زیر را انجام دهد:
• لاپاراسکوپی برای بررسی اسکار لگن و یا آندومتریوز
• تجزیه و تحلیل مایع منی (سیمن آنالیز یا اسپرموگرام)
• آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون های خانم و همسر او
• ثبت تاریخچه پزشکی پایه
• معاینه فیزیکی از جمله سونوگرافی لگن
• هیستروسالپنگوگرافی (HSG)، برای بررسی دقیق لوله های رحمی و رحم
• آزمایشات تشخیص تخمک گذاری
• آزمایش بررسی سطح FSH / AMH برای بررسی کیفیت و کمیت تخمک ها
درمان ناباروری بدون دلیل
زنان و مردان نگرانی که سعی در بچه دار شدن و تشکیل خانواده دارند، باید بدانند که تشخیص ناباروری بدون دلیل برای آن ها به معنای پایان راه نیست. اگرچه این مساله به معنای این است که نمی توان علت ناباروری را تعیین کرد اما قرار نیست شانس موفقیت درمان به طور کامل از دست برود. هنوز امیدی برای بچه دار شدن هست. شما می توانید انتظار داشته باشید که پزشک موارد زیر را برای یافتن علل احتمالی ناباروری و درمان مطابق با آن انجام دهد:
1. تلقیح داخل رحمی
در طی روش تلقیح داخل رحمی که به نام آی یو آی (IUI) نیز شناخته می شود، اسپرم ها پس از شسته شدن و غلیظ شدن در آزمایشگاه، مستقیماً درون رحم قرار می گیرند. زمان بندی این فرآیند همزمان با زمان آزاد شدن تخمک ها توسط تخمدان ها است تا بتوان بدین طریق آن ها را بارور کرد. در واقع پزشکان در این روش به حرکت اسپرم ها در لوله های رحمی کمک می کنند تا در نهایت بتواند تخمک آزاد شده را بارور کند. تلقیح درون رحمی بر اساس چرخه منظم ماهیانه و یا استفاده از داروهای کمک باروری صورت گرفته و هنگامی انجام می شود که پزشک تمام دلایل بروز ناباروری بدون دلیل را بررسی کرده باشد.
2. تحریک تخمدان
در تخمدان های بدن یک خانم در هر ماه، در طی چرخه تخمک گذاری طبیعی، یکی از تخمک ها به بلوغ می رسد. اما امروزه به کمک فن آوری های نوین و از طریق تحریک تخمدان ها، می توان به رشد و آزاد شدن حداکثر تعداد تخمک در ماه کمک کرد. این فرآیند همراه با یک درمان پزشکی پیشرفته، احتمال باردار شدن شما را افزایش می دهد. برای دست یابی به این منظور، داروهای محرک تخمک گذاری که به تحریک تخمدان ها و تولید تخمک بیشتر کمک می کنند، برای مدت 8 تا 14 روز به خانم تزریق می شوند. این داروها که از آن ها برای تحریک تخمک گذاری استفاده می شود، در واقع، از هورمون های FSH و LH ساخته می شوند که هورمون های طبیعی بدن شما هستند.
3. گنادوتروپین های تزریقی
گروهی از هورمون ها که از غدد هیپوفیز ترشح شده و به تحریک اندام های تولید مثلی بدن ما کمک می کنند، به عنوان گنادوتروپین شناخته می شوند. هدف از تزریق این گنادوتروپین ها به یک خانم، بدن تحریک تخمدان ها بوده و از این طریق می توان ناباروری بدون دلیل را درمان کرد.
گنادوتروپین ها، به زنانی تزریق می شود. که غده هیپوفیز ناکارآمد دارند و یا فاقد آن هستند. یک غده هیپوفیز با عملکرد نامناسب، گنادوتروپین کافی تولید نمی کند در حالی که غده هیپوفیز نارسا و از دست رفته، به هیچ عنوان قادر به تأمین این هورمون مهم در بدن نیست. بسیاری از فن آوری های پیشرفته کمک باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تلقیح داخل رحمی (IUI) از گنادوتروپین ها به عنوان بخشی از پروسه درمان استفاده می کنند. در مقایسه با قرص های کمک باروری، مشخص شده است که گنادوتروپین ها در تحریک کردن تخمدان های زنانی که از عدم تعادل هورمون های FSH و LH رنج می برند، بسیار موثرتر هستند.
4. داروی کلومید
بیش از چهار دهه است که این دارو توسط پزشکان برای کمک به درمان ناباروری در مردان و زنان استفاده می شود و البته با نتایج مثبتی نیز همراه بوده است. داروی کلومید که با نام کلومیفن سیترات نیز شناخته می شود، برای زنانی که قاعدگی منظم و یا چرخه تخمک گذاری ماهانه ندارند، یک راهکار دارویی مفید است. این دارو استروژن را مسدود می کند و به هیپوتالاموس و غده هیپوفیز در مغز سیگنال می دهد تا هورمون هایی را که برای تحریک تخمدان ها و تولید تخمک لازم هستند، آزاد کنند. با این حال، استفاده از کلومید برای زنان نابارور زیر 35 سال با محدودیت همراه است و برای بهبود شانس بچه دار شدن، می بایست به مدت سه تا شش ماه به خانم داده شود.
حرکات یوگا برای غلبه بر ناباروری بدون دلیل
زنانی که سعی در باردار شدن دارند اما نمی توانند به این هدف شیرین برسند، از آنجا که با ناباروری غیرقابل توضیح روبرو هستند می توانند از یوگا برای کسب آرامش بهره مند شوند. در اینجا چند حرکت آسان برای انجام یوگا وجود دارد که می تواند مفید واقع شود:
1. حرکت مریچی آسانا یا پیچ کمر (Simple Twist)
برای انجام این حرکت، روی تشک بنشینید و پاها را از روی هم عبور دهید. کف دست راست خود را در پشت سرتان بر روی زمین طوری قرار دهید که باسن را لمس کند. حالا کف دست خود را به سمت پایین فشار دهید تا ستون فقرات کشیده شود. در حالی که نفس عمیق می کشید، دست چپ خود را روی زانوی راستتان نگه دارید. در حین بازدم، بدن را با کمر و سپس سینه، شانه و گردن به سمت راست بچرخانید.
2. حالت اسکات یا چمباتمه زدن (Squat)
در حالت ایستاده به صورت راحت قرار بگیرید و پاها را از هم جدا کنید. حالا دست ها را روی ران ها قرار دهید تا از آن ها حمایت کنند. در حالی که زانوها را خم می کنید، باسن خود را به آرامی به سمت پایین بیاورید. در مرحله بعد انگشتان و کف هر دو دست را بالا آورده مقابل قلب قرار هید. سپس با استفاده از آرنج سعی کنید زانوهای خود را از هم باز کنید.
3. ژست پروانه (Butterfly)
برای انجام این حرکت، روی یک فرش نرم بنشینید و پاشنه و کف پاها را در کنار هم نگه دارید. پاها را نزدیک به بدن خود بکشید و دستان خود را در بالای پاهایتان قرار دهید. سعی کنید در حالی که بر اندام های ناحیه لگن تمرکز می کنید، چشمان خود را بسته نگه دارید. شما در این موقعیت احساس هجوم خون به سمت لگن را تجربه خواهید کرد و پس از آن باید به تدریج عضلات داخلی ناحیه لگن را شل و رها کنید.
4. ژست کبوتر (Pigeon)
با استفاده از حمایت و پشتیبانی ساعد دست ها، روی زانوها پایین آمده و در حالی که زانوی راست را بین دستان خود قرار داده اید، پاشنه پای راست را به سمت ران سمت چپ فشار دهید. در حالی که قسمت بالایی پا و زانو را رو به پایین نگه داشته اید، پای چپ خود را در پشت بدن قرار دهید. همین کار را با طرف دیگر تکرار کنید.
5. حرکت پل لگن (Pelvic Tilt)
تشک مخصوص ورزش خود (مت ورزشی) را بر روی زمین قرار داده و به پشت بر روی آن دراز بکشید. در حالی که با کف پاها تشک را لمس می کنید و پاها را طوری قرار داده اید که زانوها را به سمت سقف نشانه رفته اید. دست هایتان را در دو طرف پهلوها روی تشک قرار دهید، شانه ها را شل کنید و گردن را به سمت بیرون فشار دهید. در حین نفس کشیدن عمیق و آهسته، باسن خود را به آرامی در هوا بالا برده و بلند کنید. سپس ستون فقرات خود را به آرامی در یک زمان پایین بیاورید تا بتوانید روی تشک استراحت کنید. این عمل را حداقل برای پنج بار تکرار کنید.
دلایل زیادی ممکن است برای ناباروری در زنان وجود داشته باشند. اما گاهی مواقع انجام بررسی های تشخیصی نشانگر ناباروری بدون دلیل در زوجین است، اگرچه این شرایط ترسناک و ناامیدکننده است اما خوشبختانه به لطف پیشرفت روزافزون علم، روش های زیادی برای مقابله با این مشکل وجود دارد. پس قوی باشید و امید خود را حفظ کنید. برای حل این مشکل با یک پزشک متخصص صحبت کرده و به روش ها و خط درمان او اعتماد کنید، شک نکنید که شما هم می توانید به زودی باردار شوید.
مطالعه بیشتر:
علت و درمان های ناباروری زوجین
علت دیر باردار شدن زنان چیست و چگونه قابل پیشگیری است؟
علل بروز ناباروری دوم یا ناباروی ثاونیه چیست و چه درمانی دارد؟
