علت دردهای شکمی در بارداری چیست و چگونه قابل پیشگیری است؟

آیا دردهای شکمی در بارداری امری طبیعی است؟

دردهای شکمی در بارداری اغلب مشکلی ایجاد نمی کنند و حتی برخی متخصصان آن را امری طبیعی می دانند. از آنجا که بدن در دوران بارداری دائما در حال تغییر و رحم در حال بزرگ شدن است، با بزرگ تر شدن شکم رباط های شکمی نیز کشیده می شوند و به همین دلیل تقریباً همه مادران چنین دردهایی را دارند.

در این ادامه درباره علت های بی خطر دردهای شکمی در بارداری با شما سخن می گوئیم.

1- انقباضات براکستون هیکس

انقباضات براکستون هیکس معمولا به عنوان "انقباضات تمرینی" شناخته می شوند و اغلب قبل از درد واقعی زایمان رخ می دهند. این انقباضات علی رغم دردناک بودن خطری ندارند و به دلیل فعالیت شدید هورمون های بارداری ایجاد شده و در واقع بدن را برای زایمان قریب الوقوع آماده می کنند.

انقباضات براکستون هیکس معمولا در هفته 20 بارداری بروز می کند و هر انقباض معمولاً حدود 15 ثانیه تا دو دقیقه به طول می انجامد. وقوع این انقباضات همیشگی نیست اما از هفته 32 به بعد تا زمان زایمان افزایش می یابد.

2- بزرگ شدن رحم

یکی از شایع ترین علت دردهای شکمی در بارداری مربوط به بزرگ شدن اندازه رحم است. در این دوران، بدن خون بیشتری را به سمت رحم می فرستد و در نتیجه، درون شکم تغییراتی ایجاد می شود و مادر در ناحیۀ شکمی احساس فشار و کمی درد خواهد داشت. برای بهبود اوضاع می توان با خوردن حجم کم غذا در وعده های متعدد، استراحت و فعالیت مناسب در دوران بارداری بر این دردها فائق آمد.

3- درد لیگامان گرد

آیا تاکنون برایتان پیش آمده است که با تغییر وضعیت ناگهانی از حالتی به حالت دیگر مثلا بلند شدن از حالت نشسته و یا در اثر خنده شدید یا سرفه در ناحیۀ شکم احساس درد کنید؟ اگر بله، باید گفت که احتمالا درد شکم شما در اثر درد لیگامان (رباط) گرد ایجاد شده است.

درد لیگامان گرد از رحم ناشی می شود. همانطور که می دانید رباط های رحمی، رحم را در جای خود نگه می دارند. در دوران بارداری، رحم بزرگ شده و بیش از پیش باز می شود تا بتواند وزن جنین را که به صورت دوره ای افزایش می یابد تحمل کند، بر این اساس رباط ها کشیده می شوند و مادر در ناحیه پائینی شکم احساس درد خواهد داشت.

4- ناراحتی معده و یبوست

در دوران بارداری، ناراحتی معده و یبوست یکی از شایع ترین دلایل بروز دردهای شکمی هستند. در این دوران، هورمون پروژسترون به طور ناگهانی افزایش می یابد و همین امر موجب آرامش عضلات دستگاه گوارش خواهد شد، در نتیجه، غذاهای مصرف شده به آرامی در دستگاه گوارش حرکت کرده و کاهش سرعت فرایند هضم منجر به یبوست می شود. اگر چه چاره ای برای این مشکل وجود ندارد اما مصرف غذاهای فیبردار تا حدی از شدت درد می کاهد. به یاد داشته باشید غذا در بارداری باید به مقدار اندک و در دفعات متعدد مصرف شود.

5- گرفتگی پس از ارگاسم

بارداری به معنای عدم رابطه جنسی در این دوران نیست. بسیاری از افراد از این بابت نگران هستند که برقراری رابطه جنسی در بارداری برای جنین خطر دارد، اما اینطور نیست. رابطه جنسی در خلال بارداری مانعی ندارد و مجاز است. ارگاسم بعد از رابطه جنسی می تواند حس خوبی برای مادر داشته باشد. اگر بعد از ارگاسم، در ناحیه شکم درد داشتید، شاید به این دلیل است که جریان خون در ناحیه لگن افزایش یافته و گرفتگی ایجاد می کند. این گرفتگی هیچ خطری برای جنین ندارد و جای نگرانی نیست.

 6- لانه گزینی

یکی دیگر از دلایل دردهای شکمی در بارداری ، لانه گزینی جنین است، در اوایل بارداری وجود گرفتگی هایی شبیه به دردهای قاعدگی و خونریزی خفیف طبیعی است. این خونریزی به دلیل لانه گزینی تخمک  بارور شده به دیوارۀ رحم رخ می دهد و حدود هشت تا ده روز بعد از قاعدگی اتفاق می افتد. این مسئله نیز اصلا نگران کننده نیست.

دردهای شکمی نگران کننده در بارداری

برخی دردهای شکمی در بارداری نشانۀ مشکلات جدی هستند و اگر با علائمی نظیر خونریزی یا تب همراه باشند باید جدی گرفته شوند. این علائم در کنار یکدیگر نشان می دهند که دلیل درد را باید در یکی از عوامل زیر جست:

1- بارداری خارج از رحم

بارداری خارج از رحمی زمانی اتفاق می افتد که تخمک بارور شده در جایی خارج از رحم لانه گزینی کند. به طور طبیعی هر ماه یک تخمک از تخمدان آزاد شده و به سمت لوله فالوپ می رود. اگر بین این تخمک و اسپرم لقاح صورت نگیرد، سیکل قاعدگی آغاز می شود. در غیر اینصورت، تخمک بارور شده به طرف رحم رفته و در دیواره رحم لانه گزینی و سپس به عنوان جنین رشد می کند. اما اگر لانه گزینی تخمک بارور شده در خارج از رحم انجام گیرد، آن را بارداری خارج رحمی می نامند که جنین در آن قابلیت رشد ندارد. این مشکل جدی به آن جهت رخ می دهد که حرکت تخمک لقاح یافته در لوله فالوپ با اشکال مواجه شده است.  

البته نتایج بدست آمده از پژوهش ها نشان می دهد، بارداری خارج رحمی تنها در 2 درصد بارداری ها رخ می دهد و اتفاقی بسیار نادر است. اگر مادر سابقۀ عمل جراحی لگن، شکم، لوله فالوپ و همچنین عفونت لگن، اندومتریوز یا پیوند لوله نداشته باشد، وقوع بارداری خارج رحمی بعید است.

2- زایمان زودهنگام

حدود 89 درصد بارداری ها حدود 37 هفته به طول می انجامد. اما مواردی نیز وجود دارد که نوزاد کمی از زودتر از زمان مورد انتظار متولد می شود. اگر مادر درد شکمی و قبل از پایان هفته 37 انقباضات دائمی به ویژه همراه با خونریزی واژینال داشته باشد، احتمال وقوع زایمان زودرس بالاست و باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد.

بسیاری از متخصصان معتقدند سبک زندگی مادر در دوران بارداری می تواند بر نتیجه بارداری اثر گذاشته و منجر به زایمان زودرس شود. بنابراین برای پیشگیری از بروز این مشکل موارد زیر را رعایت فرمائید:

• از مصرف دخانیات، الکل یا مواد مخدر خودداری کنید. اگر خیلی خوش شانس باشید، استفاده از این مواد باعث تولد زودرس نوزاد می شوند، در غیر اینصورت خطر سقط جنین افزایش خواهد یافت.
• از استرس بیش از حد دور باشید. محققان ثابت کرده اند سطح استرس بالا هورمونی آزاد می کند که با ایجاد انقباض زودرس در بارداری همراه است.
• از بارداری زیر 17 سال و بیش از 35 سال بپرهیزید. پزشکان همواره گفته اند مادران باردار با سن کمتر از 17 سال و بیش از 35 سال در معرض خطر بالای زایمان زودرس هستند.

3- سقط جنین

اگر درد شکمی در سه ماهه اول بارداری رخ دهد، مادر نگران سقط جنین خواهد شد. اما بهتر است بدانید خونریزی واژینال که به مدت چندین روز ادامه دارد، شایع ترین علامتی است که همزمان با سقط رخ می دهد. در واقع سقط جنین یک روش بیولوژیک است که بدن به خودی خود برای پایان دادن به یک بارداری غیر طبیعی  انتخاب می کند. عوامل بسیاری در بروز سقط جنین نقش دارند اما نقص ژنتیکی جنین و واکنش های ایمنی بدن مادر از شایع ترین علل بروز سقط در مادران به شمار می آید.

4- پره اکلامپسی

پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری بیماری است که عمدتاً بعد از هفته 20 بارداری رخ می دهد. در این وضعیت مادر فشار خون بالا و دفع پروتئین در ادرار دارد و بعضی از اندام ها به درستی کار نمی کند. اگر احساس درد در بالای سمت راست شکم و علائمی مانند تهوع، سردرد یا تورم دارید برای بررسی وضعیت پره اکلامپسی فورا به پزشک مراجعه کنید. بر اساس پژوهش های انجام شده، شیوع این مشکل در دوران بارداری تقریباً 10 درصد است. پره اکلامپسی درمان نشده مانع از رسیدن خون و اکسیژن کافی به جنین و باعث آسیب به کلیه و کبد مادر خواهد شد.

5- دکولمان جفتی

کنده شدن جفت یا دکولمان جفتی یکی از خطرناک ترین مشکلاتی است که مادر باردار می تواند قبل از زایمان تجربه کند. در این شرایط، جفت که تنها و اصلی ترین منبع تامین اکسیژن و مواد مغذی برای جنین است و نباید تا هنگام تولد جنین از دیواره رحم کنده شود، جدا می-شود. البته این مشکل نیز به ندرت رخ می دهد و شیوع آن در میان مادران باردار کمتر از یک درصد است. اگر دردهای شکمی در بارداری با کمر درد و خونریزی واژینال همراه باشد، باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرد.

6- عفونت ادراری (UTI)

 اگر درد شکم با احساس نیاز مکرر و غیرقابل کنترل به ادرار همراه باشد یا در ادرار خون مشاهده شود، احتمال عفونت ادراری وجود دارد. این مشکل به دلیل حمله باکتری ها به رحم در حال رشد در دوران بارداری رخ می دهد. البته باکتری ها از چند منبع می توانند سیستم ادراری را در بدن مادر باردار هدف قرار دهند. این منابع عبارتند از:

• باکتری های مولد عفونت اداری مانند ای.کولی (ایشرشیا کُلی) به دلیل مجاورت راست روده به مجاری ادرار، از روده به دستگاه ادراری منتقل می شوند.
• داشتن رابطه جنسی تا زمانی که بهداشت را رعایت کنید، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. در غیر اینصورت احتمال انتقال باکتری های نزدیک مهبل (واژن) به مجرای ادراری به هنگام رابطه جنسی وجود دارد. بنابراین، بهتر است قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار کنید تا باکتری ها مجرای ادرار خارج شوند.

نشانه ها و علائم خطرناک در دوران بارداری

خوب، حالا با مطالعه این مقاله تقریباً با تمامی علت دردهای شکمی در بارداری آشنا هستید. اگرچه برخی از علت های ذکر شده خطری برای شما و فرزندتان ندارد، اما بهتر است در صورت بروز هر یک از موارد ذیل برای حصول آگاهی از وضعیت سلامتی خود و فرزند دلبندتان به پزشک مراجعه کنید. ما به شما توصیه می کنیم درد شکمی همراه با هر یک از موارد زیر را جدی بگیرید تا از وقوع رویدادهای ناخواسته جلوگیری به عمل آید. در صورت بروز این علائم، به پزشک مراجعه کنید:

1- تب

اگر دمای بدن شما حدود 37.5 درجه سانتیگراد باشد یعنی تب داشته باشید، اما علائم سرماخوردگی و یا آنفلوانزا در شما مشاهده نشود، احتمال عفونت وجود دارد، بنابراین باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.

2- اختلالات بینایی

 اگر بیشتر از دو ساعت اختلال بینایی مانند تاری دید، فلشینگ (جرقه های نورانی) یا دوبینی داشتید، مشکوک به مسمویت بارداری (پره اکلامپسی) هستید و لذا باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.

3- سردرد شدید

سردرد شدیدی که بیشتر از دو ساعت ادامه یابد، می تواند از نشان های لخته شدن خون در مغز و یا از علائم پره اکلامپسی باشد، بنابراین در صورت بروز این عارضه بلافاصله پزشک را مطلع سازید.

4- خونریزی واژینال

اگر علائم زیر را مشاهده کردید، سریعاً با پزشک تماس بگیرید:

• خونریزی تیره تر، خفیف تر یا شدیدتر از قاعدگی طبیعی که با درد شدید شکمی همراه است، این موارد می تواند از نشانه های بارداری خارج رحمی باشد.
• خونریزی شدید همراه با درد شکمی یا کمر درد که از نشانه های سقط جنین است.
• خونریزی در مراحل پایانی بارداری که از علائم دکولمان جفتی یا زایمان زودرس به شمار می آید.

5- تشنگی زیاد و دائمی

اگر مرتباً احساس تشنگی زیاد دارید بهتر است با پزشک خود در میان بگذارید، این علائم از نشانه های کمبود آب بدن و دیابت بارداری است که می تواند به عوارض مختلفی برای شما و جنین به همراه داشته باشد.

6- سوزش ادرار

سوزش ادرار همراه با کمر درد از علائم مشکلات جدی و متعدد در دوران بارداری نظیر عفونت های مجاری ادراری است. با مشاهده این علائم بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. این بیماری ها اگر به موقع درمان نشوند به مشکلات جدی تری از قبیل زایمان زودرس و سایر عفونت ها می انجامند.

7- استفراغ شدید

علی رغم اینکه استفراغ در دوران بارداری امری طبیعی و رایج است و مشکلی برای جنین ایجاد نمی کند، اما اگر شدید باشد به مرور زمان منجر به کم آبی بدن، کاهش وزن و سرگیجه خواهد شد. استفراغ همراه با درد شکم از نشانه های پره اکلامپسی است و باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.

8- ضعف عمومی و سرگیجه

ضعف عمومی و سرگیجه نشان می دهد که شما به اندازه کافی غذا نمی خورید و این برای شما و جنین اصلاً خوب نیست، زیرا بخش اعظم مواد مغذی مورد نیاز جنین از غذای مصرفی مادر تامین می شود. بهتر است برنامه و رژیم غذایی مناسب را از پزشک خود بخواهید.

9- خارش و ترشح واژینال

البته ترشح واژینال در دوران بارداری طبیعی است اما نمی توان آن را کم اهمیت تلقی کرد چرا که عفونت های قابل درمان یا بیماری های منتقله جنسی با این علامت بروز می کنند و می توانند آثار نامطلوبی بر بارداری داشته باشند.

10- نشت مایع از واژن

اگر قبل از پایان هفته 37 بارداری مایع آب مانند و رقیقی از واژن دفع شود، به آن معنی است که کیسه آب یا پرده آمنیوتیک پاره شده و مادر باید منتظر زایمان زودرس باشد. پس بلافاصله به بیمارستان یا مرکز درمانی مراجعه کنید. 

راه هایی کاهش و پیشگیری از دردهای شکمی در بارداری

اگرچه از دردهای شکمی در بارداری گریزی نیست اما راهی برای رهایی و خلاصی از این دردها وجود دارد. در اینجا به برخی از این روش ها اشاره می کنیم:

• همواره آب بنوشید و اجازه ندهید بدن کم آب بماند
• مرتباً وضعیت خود را تغییر دهید مثلا بعد از مدتی ایستادن، کمی بنشینید و بالعکس.
• در رژیم غذایی خود غذاهای حاوی مقادیر زیاد فیبر بگنجانید.
• به مقدار کم و در وعده های متعدد غذا بخورید.
• بهداشت فردی را رعایت کنید تا گرفتار باکتری های خطرناک نشوید.
• آنتی بیوتیک های تجویز شدۀ پزشک را مصرف کنید.
• از استعمال دخانیات و مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید.
• به طور مرتب ورزش کنید اما از زیاده روی و انجام تمرینات ورزشی سنگین بپرهیزید.
• با آب گرم حمام کنید و به یاد داشته باشید دوش گرم بهتر از دوش سرد است.

حال که این مقاله را مطالعه کردید، اطلاعات زیادی درباره دردهای شکمی در بارداری دارید. شاید تجربه بارداری اول نگرانی هایی برای شما ایجاد کرده باشد، اما بهتر است آنها را از خود دور کنید چرا که خطرات دوران بارداری شیوع چندانی ندارند. سبک زندگی سالمی برای خود برگزینید و از راهنمایی های پزشک معالج پیروی کنید، بدون شک بارداری سالم و موفقی خواهید داشت. 

مطالعه بیشتر:

1- دردهای شکمی در بارداری نشانه چیست؟

2- آیا درد زیر شکم از نشانه های اولیه بارداری است؟

3- علت درد زیر شکم در هریک از سه ماهه های بارداری