چیکار کنم بچه ام شبیه خودم بشه؟

ویژگی های فیزیکی و ظاهری

مادری در بیمارستان بعد از تولد پسرش، بلافاصله از همسرش می پرسد: "آیا فرم چانه او شبیه من نیست؟" پرستار به چال روی چانه کودک اشاره می کند، پدر سرش را به علامت تائید تکان می دهد. درست مثل سی سال پیش، روزی که خودش متولد شده بود.

این لحظات بسیار عمیق هستند، اینکه سیمای خود یا همسرتان را در چهره فرزندتان ببینید، حس زیبای یک خانواده واقعی را به شما می بخشد. وراثت به مراتب چیزی فراتر از رنگ چشم و مو است. ژن ها حتی در تعیین ویژگی های شخصیتی مانند قدرت رهبری و معنویت نیز نقش دارند. علیرغم پیشرفت های شگفت انگیزی که درعلم  ژنتیک صورت گرفته است، هنوز درک کاملی از تعامل بین  ژن ها و محیط زیست وجود ندارد. به عقیدۀ صاحب نظران این رشته مولفه های وراثتی زیادی در تعیین ویژگی های انسان موثرند، اما ژنتیک به معنای سرنوشت نیست - ژن ها فقط عاملی هستند که ویژگی های نهایی فرد را مشخص می کنند.

تصویری آیینه ای از پدر مادر

پی بردن به شباهت های ظاهری فرزندتان کار سختی نیست. مادری می گفت: "دختر 2 ساله من واقعا ترکیبی از دو خانواده است. او چهره ای شبیه به من و موهایی صاف و پرپشت شبیه به مادربزرگم دارد. اما چشمهایش همانند پدرش قهوه ای و انگشتان پاهایش بلند و بزرگ است."

اگر رنگ چشم قهوه ای در یکی از والدین صفت غالب و رنگ چشم آبی در دیگری ژن مغلوب باشد، ژن غالب معمولا برنده شده و چشم های فرزند به رنگ قهوه ای خواهد بود.

چیکار کنم بچه ام شبیه خودم بشه؟ رنگ مو 

پزشکان معتقدند در تعیین بسیاری از صفات، بیش از یک ژن دخالت دارد. برای مثال رنگ مو را در نظر بگیرید. اگر پدر دارای ژن غالب موی قهوه ای و مادر دارای ژن مغلوب موی بلوند (بور) باشد، انتظار می رود تمامی فرزندان آنها موی قهوه ای رنگ داشته باشند، وجود موی بلوند در تعدادی از نوه های آنها نیز محتمل است. زیرا فرزندان هر دو مجموعه ژن را از والدین به ارث می برند که می تواند با ژن بلوند همسرانشان ترکیب شده و نسل دوم با موهای طلایی متولد شوند. اما اگر موی کودک به طرز شگفت انگیزی قرمز شد، تعجب نکنید – اثرمتقابل  ژن ها بر روی یکدیگر می تواند هر نوع صفت غیرمنتظره ای ایجاد کند. همچنین برخلاف باور عمومی، ژن غالب طاسی در مردان از مادر و پدر به ارث می رسد، بنابراین اگر روزی فرزند شما موهای خود را از دست داد، هر دو والد در این مورد نقش داشته اند.

چیکار کنم بچه ام شبیه خودم بشه؟ رنگ پوست

یک پدر سیاه پوست و یک مادر سفید پوست را در نظر بگیرید، فرزند اول این والدین با پوستی تیره و چشمانی قهوه ای رنگ متولد می شود که براساس قوانین قراردادی علم ژنتیک دور از انتظار نیست. اما فرزند دوم این خانواده سفید پوست، بور و چشم آبی است به طوریکه اصلا نمی توان از روی ظاهر، دو رگه بودن کودک را حدس زد.

حتی زمانی که کودک اصلا شبیه شما نیست، باز هم شباهت های ظریف و قابل توجهی با شما دارد. یک مطالعه نشان داد که حالات ظاهری افراد یک خانواده در شرایط احساسی مختلف مانند شادی، اندوه، عصبانیت، ناراحتی، تعجب و یا تفکر عمیق شبیه به یکدیگر است اما این بدان معنی نیست که کودکان این واکنش ها را با مشاهده رفتارهای اعضای خانواده می آموزند. اعضای نابینای 21 خانواده در پژوهشی شرکت داشتند، جالب اینکه در 80 درصد موارد واکنش های آنان مانند شکلک، اخم و لبخند شبیه به سایر خویشاوندانشان بود. البته شباهت های دیگری نیز اتفاق می افتد. گودی روی تیغه شانه را در نظر بگیرید، این یک ویژگی نادر است که به ناهنجاری در یک کروموزوم خاص مربوط می شود اما می تواند از والدین به فرزندان به ارث برسد.

در برخی موارد، یک صفت ژنتیکی با صفت دیگر در ارتباط است. پیچ موی روی سر کودک را در نظر بگیرید، اگر این چرخش برخلاف عقربه های ساعت باشد به احتمال 50 درصد کودک چپ دست است یا با هر دو دست می تواند کار کند. این پدیده نشان می دهد که الگوی موی سر و دست فعال کودک هر دو به وسیله یک ژن تعیین می شوند.

چیکار کنم بچه ام شبیه خودم بشه؟ ویژگی هایی که بیشتر به ژنتیک وابسته اند

دانشمندان در گذشته معتقد بودند که تعداد ژنهای انسان به بیش از 100.000 ژن می رسد اما پروژه ژنوم انسان نشان داد که تنها حدود 25000 ژن در انسان وجود دارد. چرا تا این اندازه در تعداد ژنها مبالغه شده است؟ زیرا بیشتر ژن ها چند کاره هستند و کارشان را با تنظیم (مارشالینگ) ژن های دیگر- خاموش و روشن کردن آنها و یا تقویت اثرشان- انجام می دهند. در نتیجه، تعداد کمی از ویژگی ها را می توان به یک ژن خاص نسبت داد. بنابراین، شانس به ارث بردن برخی ویژگی ها نسبت به بعضی دیگر در کودکان بیشتر خواهد بود. برخی ویژگی ها نیز بدون اینکه به ارث برسند، باقی می مانند.

ویژگی های زیر به شدت وابسته به ژنتیک هستند:

• قد
• چربی بدن
• شمارش خطوط انگشتان دست
• افسردگی
• صرع (برخی انواع آن)
• فیبروز کیستیک
• دیابت نوع 2

صفات تا حدودی وابسته ژنتیک

• فشار خون
• حداکثر ضربان قلب
• لب شکاف / کام
• ضریب هوشی
• خجالت
• مزاج
• حافظه
• اولویت های رژیم غذایی

اکنون با کسب اطلاعات کافی به جای آنکه بپرسید چیکار کنم بچه ام شبیه خودم بشه، دانستید که وراثت مساله ای پیچیده است که نمی توان به راحتی آن را تغییر داد.

بیشتر بدانید:

1- آنچه باید از آزمایش ژنتیک در دوران بارداری بدانیم

2- آزمایش ژنتیک قبل از بارداری احتمال چه بیماری هایی را تشخیص می دهد؟

3- اهمیت مشاوره ژنتیک قبل از بارداری

4- آیا سقط مکرر با عوامل ژنتیکی در ارتباط است؟

منبع: parents