کج خلقی در کودکان ،برای درمان کج خلقی در کودکان چکار کنیم؟

آیا برای درمان کج خلقی در کودکان باید از متخصص کمک بگیریم؟

اگر در مدیریت رفتار فرزندتان مشکل دارید، بهتر است با مشاوران حرفه ای مشورت کنید. افراد حرفه ای می توانند در مورد رفتار فرزندتان شما را راهنمایی و راهبردهای لازم را ارائه کنند. مشاوره با پزشک عمومی نیز فکر خوبی است. اگر کودک شما مشکلات دیگری مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD) دارد، ممکن است لجبازی های او همیشگی یا شدید باشد، در این صورت باید به دنبال منابع اطلاعاتی موثق در مورد طیف اوتیسم باشید یا با متخصصان حوزه کودک صحبت کنید.

علت کج خلقی در کودکان نوپا چیست؟

کج خلقی در کودکان علل گوناگونی ممکن است داشته باشد، برای پیدا کردن دلیل اصلی کج خلقی در کودکان باید دقت کنید که:

قبل از کج خلقی چه اتفاقی می افتد: عوامل محرک

اولین قدم در این روش، فکر کردن به علت کج خلقی است. یعنی در واقع باید بدانید کج خلقی های کودک در چه موقعیت هایی بروز می کند مثلاً هنگام خستگی، خرید، وقت غذا یا وقتی که عجله دارید. همچنین باید عوامل محرک را شناسایی کنید. محرک های رایج عبارتند از:

• به او "نه" بگویند.

• از او بخواهند کاری انجام دهد.

• کلافه شود .

• سر و صدا و شلوغی بیش از حد او را خسته کرده باشد.

ممکن است فرزندتان برای اذیت کردن شما لجبازی کند. در واقع او خشمگین نیست فقط بدعادت شده یا راه دیگری برای رویارویی با موقعیت پیدا نمی کند. می توانید رفتارهای فرزندتان را به مدت یک هفته تا 10 روز بنویسید تا پی ببرید چه عواملی موجب لجبازی کودک می شود. یک جدول تنظیم و مواردی مانند زمان، مکان لجبازی و رویدادی که قبل از آن رخ داده است را یادداشت کنید.

بعد از کج خلقی چه اتفاقی افتاده است: پیامد یا "تقویت"

آنچه بعد از کج خلقی رخ می دهد می تواند در کاهش یا افزایش کج خلقی در آینده موثر باشد. بنابراین شناسایی پیامدهای آن اهمیت زیادی دارد. می توانید با بررسی کاری که خودتان زمان لجبازی کودک یا بعد از آن انجام داده اید، ببینید چگونه لجبازی تقویت شده است. 

مثلا زمانی را در نظر بگیرید که کودک لجبازی می کند چون برای او آب نبات چوبی نخریده اید، حالا به محض مشاهده داد و فریاد او برایش خریداری می کنید، به این ترتیب با توجهی که به او معطوف داشته اید، لجبازی او را تقویت کرده اید.

برای مثال، اگر کودک شما اوقات تلخ است چون شما نه گفتید به خرید آب نبات چوبدار اما بعد از آن شما خرید آب نبات چوبدار ، این پاداش اوقات تلخی. داد و فریاد یا التماس از کودک هنگام احساس خشم نیز می تواند یک پاداش باشد ، زیرا باعث توجه کودک می شود.

کودکان بیشتر تمایل به تکرار رفتاری دارند که باعث تعریف و تمجید می شود. یعنی شما می توانید برای تغییر رفتارش، از او تعریف کنید. وقتی کودک رفتاری را که دوست دارید انجام داد، بلافاصله توجه او را جلب کرده و دقیقاً به او بگویید چه دوست داشتید، مثلاً " وقتی اسباب بازی می خواستی، از چه کلمات خوبی استفاده کردی".

برای درمان عادت کج خلقی در کودکان چه کنیم؟

از بین برن عادت کج خلقی در کودکان راه های گوناگونی دارد ازجمله:

آنچه می توانید تغییر دهید: عوامل محرک

یکی از راه های کاهش لجبازی در کودکان این است که عوامل محرک را کنترل کنید. اگر برخی موقعیت های خاص محرک هستند، آنها را کنترل و یا از بروز آنها جلوگیری کنید به این ترتیب کمتر استرس زا خواهند بود. مثلاً اگر فرزندتان هنگام خرید لجبازی می کند، موارد زیر را امتحان کنید:

• زمانی به خرید بروید که شخص دیگری از کودک مراقبت می کند.

• زمانی به خرید بروید که فرزندتان خسته یا گرسنه نیست.

اگر "نه" شنیدن او را تحریک می کند، از راهکارهای زیر استفاده کنید:

• وسایل دوست داشتنی اما شکستنی را از او بگیرید یا از خواهر و برادر بزرگترش بخواهید اسباب بازی های مورد علاقه او را دور از دسترس قرار دهند.

• هر وقت منطقی بود به او "بله" بگویید.

• به او فرصت انتخاب بدهید، به عنوان مثال "نمی توانم برایت آب نبات چوبی بخرم. موز یا انگور می خواهی؟"

• حواس کودک را با کار دیگر پرت کنید.

اگر از او بخواهید یا به او بگوئید کاری انجام دهد، ممکن است محرکی برای او باشد، در این صورت روش های زیر را به کار بگیرید:

• سعی کنید مستقیماً به او دستور ندهید، می توانید در لفافه به او بگویید چه کار کند.

• بررسی کنید دستورات شما منطقی و در حد توان کودک باشد. در صورتی که کودک از عهده کاری که از او خواسته اید، بر نیاید لجبازی می کند.

• وقتی ناگزیر به انجام کاری هستید یا فرزندتان باید کاری را انجام می دهد، رها کند و کار دیگری انجام دهد، او را از قبل آماده کنید.

• در صورت امکان، به کودک فرصت انتخاب بدهید.

اگر کلافگی محرک لجبازی فرزند شما است، موارد زیر را به کار بندید:

• قبل از لجبازی به او کمک کنید.

• اسباب بازی ها یا فعالیت های کسل کننده را از دسترس خارج کنید.

• برای فرزندتان وقت بگذارید و به او بیاموزید که با اشیای خسته کننده چه کار کند و یا چگونه از آنها استفاده کند.

• کودک خود را تشویق کنید که تا در صورت نیاز از شما کمک بخواهد.

• به فرزندتان بیاموزید برای بیان خستگی و کلافگی بتواند از کلمات استفاده کند مثلاً بگویید: " من می بینم که برای درست کردن پازل مشکل داری، کمک می خواهی؟"

اگر احساس خستگی بیش از حد، محرکی برای کج خلقی در کودکان باشد، موارد زیر به شما کمک می کند:

• در مورد جایی که می خواهید بروید و آنچه قرار است اتفاق بیفتد، از قبل با فرزندتان صحبت کنید.

• با کودک خود در مورد اینکه چگونه می تواند به شما بفهماند که احساس خستگی می کند، صحبت کنید.

• در صورت امکان وقتی کودک احساس خستگی می کند، به او استراحت بدهید. به عنوان نمونه مکانی آرام و دنج پیدا کنید تا بتواند کتاب مورد علاقه خود را ببیند.

• در مورد انتظاراتی که از فرزندتان دارید، واقع بین باشید. مثلا دو ساعت بازی برای کودک زیر هفت سال کافی است.

• توانایی درک و مدیریت رفتار و واکنش ها را خودتنظیمی می گویند. این توانایی از حدود 12 ماهگی در کودک شکل می گیرد. هر چقدر کودک بزرگتر می شود، بیشتر قادر به تنظیم واکنش های خود بوده و در شرایط ناراحت کننده، آرامش خود را حفظ می کند. در نتیجه کمتر شاهد لجبازی او خواهید بود.

چه تغییراتی می توان ایجاد کرد: تقویت لجبازی

روش دیگر برای کاهش کج خلقی در کودکان، تغییر "پاداش" یا تقویتی است که فرزندتان هنگام کج خلقی دریافت می کند. به عنوان مثال ، اگر دیدید توجه شما به هنگام لجبازی و کج خلقی کودک، او را تقویت می کند می توانید سیستم پاداش را طوری تنظیم کنید تا کودک برای حفظ آرامش بیشتر تشویق و توجه دریافت کند. می توانید برای آرام بودن او از برچسب ستاره یا جوایز کوچکی که فرزندتان دوست دارد مانند ماشین های اسباب بازی یا کارهای خاص استفاده کنید.

همچنین می توانید به کودک کمک کنید تا مهارت های کنار آمدن با شرایط ناراحت کننده را بیاموزد و تمرین کند. مثلاً، "پسرم، شما 5 دقیقه فرصت داری که دستگاه بازی را خاموش کنی. شما در این فرصت می توانی به من نشان دهی که چقدر بزرگ شدی و آرام هستی." بعد اگر رفتار درست را انجام داد، می توانید به او پاداش بدهید.

چه چیزهایی را باید تغییر دهید: پاسخ خود را به لجبازی تغییر دهید

یادگیری در کودکان با مشاهده واکنش والدین اتفاق می افتد، چگونه می توانید متفاوت عمل کنید؟ شاید بتوانید از کج خلقی های کودک به عنوان فرصتی برای کمک به او در درک احساسات و رشد خودتنظیمی استفاده کنید. بهتر است این کار را هنگامی انجام دهید که کودک آرام است. به عنوان مثال " عزیزم وقتی امروز صبح دوستت توپت را گرفت، تو واقعا عصبانی شدی، بهتر نبود به جای گاز گرفتن او از بزرگترها کمک می خواستی؟". این برخورد می تواند از شدت و دفعات بروز لجبازی کم کند.

همچنین می توانید برای جلوگیری بروز عصبانیت، زودتر کاری انجام دهید، به طور مثال "پسرم چرا اینقدر محکم به صفحه کلید ضربه می زنی، راجع به بازی چه فکر می کنی؟"

همچنین می توانید برای تنظیم احساسات، افکار و رفتار در موقعیت های روزمره برای او مدل سازی کنید. " واقعاً باز کردن درب این شیشه اعصابم را خرد می کند، باید ببینم چیزی در کشو پیدا می کنم که بتوانم آن را باز کنم".

چه زمانی برای درمان کج خلقی در کودکان باید به دنبال کمک متخصص باشیم؟

عصبانیت مداوم و شدید گاهی می تواند نشانه ای از مسائل مربوط به رشد یا مشکلات سلامتی باشد. اگر وضعیت به شکل زیر است، از افراد حرفه ای کمک بگیرید:

• عصبانیت و لجبازی های کودک از تحمل خارج و چیزی بیشتر از یک آزار و اذیت کودکانه است.

• در کنترل احساسات خود مشکل دارید و فکر می کنید وقتی عصبانی می شوید، کاملاً از کوره در می روید.

• به دلیل کج خلقی ها و رفتارهای کودکان، روابط و فعالیت های خانواده محدود شده است. 

 مطالعه بیشتر:

پدیده خشونت گرایی و رفتار قلدری در کودکان

علائم اوتیسم در کودکان و علت ایجاد اوتیسم چیست؟

بهانه گیری و ناسازگاری کودک سه ساله به چه معنا و علت است؟

پرخاشگری در کودکان (سن ۳ تا ۸ سالگی) وعلت این پرخاشگری چیست؟