متوکلوپرامید در بارداری آیا برای رفع حالت تهوع مؤثر است؟

حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری

حالت تهوع در دوران بارداری که به نام بیماری صبحگاهی نیز معروف است، یکی از رایج ترین عوارض بارداری بوده که بیش از 70 تا 80 درصد مادران باردار آن را تجربه می کنند. شدت این مشکل در هر خانم با دیگری متفاوت بوده و حتی در بارداری های مختلف یک فرد ثابت نیز ممکن است با شدت های متنوعی از خفیف گرفته تا بسیار شدید، احساس شود. به عنوان مثال در 50 درصد از مادران باردار، حالت تهوع با استفراغ نیز همراه خواهد بود و بین 5 تا 20 درصد از زنان نیز، شدیدترین شکل این مشکل با نام "هیپرامزیس گراویداروم" یا استفراغ شدید حاملگی را تجربه می کنند. با وجود انجام شدن تحقیقات گسترده اما هنوز هم علت حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری به طور کامل مشخص نشده است.

زمان بروز و خاتمه بیماری صبحگاهی در هر خانم متفاوت است اما در اغلب موارد در سه ماهه اول بارداری و بین هفته های 4 تا 6 بارداری شروع شده و تا هفته های 12 تا 20 بارداری به تدریج از شدت آن کاسته می شود.

لازم است بدانید که در برخی موارد ممکن است مادران باردار اصلا حالت تهوع را تجربه نکرده و برخی دیگر برعکس ممکن است تا پایان بارداری با آن درگیر باشند! هر دو حالت، طبیعی و خالی از اشکال است.

مادرانی که با حالت تهوع و استفراغ در بارداری دست و پنجه نرم می کنند، ممکن است در موارد شدید، عوارضی همچون کمبود آب بدن (دهیدراتاسیون)، کاهش وزن، وزن نگرفتن مناسب جنین و وزن کم هنگام تولد، افزایش نیاز به بستری شدن در بیمارستان، اختلالات آب و الکترولیت و در نهایت زایمان زودرس را تجربه نمایند.

اگرچه خوشبختانه این مشکل معمولا در حد خفیف تجربه شده و بدون نیاز به درمان خاص، به خودی خود برطرف می شود. اما با این وجود با توجه به جدی بودن عوارض ذکر شده، در موارد شدید می بایست از درمان های دارویی کمک گرفت و اینجاست که این سوال پرتکرار برای مادران پیش می آید که آیا متوکلوپرامید نیز به عنوان یک داروی ضدتهوع، در بارداری قابل مصرف است؟!

متوکلوپرامید در بارداری

داروی متوکلوپرامید هیدروکلراید (Metoclopramide HCl) که با نام های تجاری همچون پلازیل (Plasil)، رگلان (Reglan) و کلوپرا (Clopra) نیز شناخته می شود، از دسته داروهای آنتاگونیست دوپامین یا آنتی دوپامنیرژیک است. یعنی اینکه گیرنده دوپامین را در منطقه تحریک کننده گیرنده شیمیایی (CTZ) مسدود می کند.

طول اثر این دارو در حدود 1 الی 2 ساعت بوده و نیمه عمر آن در بدن در حدود 4 تا 6 ساعت است.

مکانیسم اثر و کاربردها

متوکلوپرامید در بارداری با مسدود کردن گیرنده های دوپامین، منجر به کاهش و یا متوقف شدن حالت تهوع و استفراغ خواهد شد. به علاوه این دارو سبب تحریک بخش فوقانی دستگاه گوارش شده، تون عضلانی اسفنگتر پایینی مری را افزایش می دهد و به علاوه ممکن با کمک به افزایش تحرکات بخش پایینی دستگاه گوارش به بالا بردن سرعت تخلیه معده کمک کند. بنابراین از این دارو به طور معمول برای حل مشکلات زیر استفاده می شود:

درمان ریفلاکس معده (بازگشت اسید معده به سمت مری)،

- افزایش تخلیه معده در بیماران مبتلا به فلج معده در پی دیابت، بعد از عمل جراحی و یا در بیمارانی که تحت شیمی درمانی و پرتودرمانی قرار دارند.

- تسهیل در لوله گذاری در روده کوچک.

- درمان تهوع و استفراغ خصوصا بعد از جراحی و همچنین در طی شیمی درمانی.

اشکال دارویی

متوکلوپرامید در بازار دارویی ما به سه شکل قرص 10 میلی گرمی، محلول خوراکی یا قطره و فرم تزریقی در دسترس است.

عوارض متوکلوپرامید در بارداری

رایج ترین عوارضی که در پی مصرف این دارو در انتظار شما هستند، عبارتند از:

- سرگیجه و خواب آلودگی

- سردرد و یا بی قراری

- اسهال خفیف

- خشکی دهان

- بالا رفتن یا کاهش در تعداد ضربان قلب

- ضایعات پوستی

- مشکلات ادراری همچون بی اختیاری و یا تکرر ادرار

- کاهش میل جنسی

مصرف متوکلوپرامید 10 در بارداری

در مواردی که تهوع و استفراغ شدید بوده و مادران باردار به درمان های ساده همچون ویتامین B6 پاسخ مناسبی ندهند، متوکلوپرامید ۱۰ در بارداری دارویی است که به طور معمول برای حل این مشکل در نظر گرفته می شود. اما علی رغم اینکه قرص متوکلوپرامید در بارداری یکی از رایج ترین داروهای تجویز شده در بارداری است، متاسفانه داده ها در مورد ایمنی استفاده از آن در بارداری محدود هستند.

آیا متوکلوپرامید در بارداری ضرر دارد؟

متوکلوپرامید در اواخر بارداری به راحتی از جفت عبور می کند (وضعیت انتقال آن از جفت در سایر مراحل بارداری به قطعیت مشخص نشده است) و همین مسأله منجر به نگرانی در میان پزشکان شده است. بنابراین:

این دارو در دوران بارداری باید فقط در صورت نیاز واضح و با صلاحدید پزشک متخصص، استفاده شود.

- با اینکه بر طبق مطالعات حیوانی، به نظر نمی رسد که استفاده از متوکلوپرامید در سه ماهه اول بارداری با افزایش خطر ناهنجاری های ساختاری، سقط خود به خودی یا کاهش وزن هنگام تولد همراه باشد، اما از آنجا که هیچ مطالعه آینده نگری در مورد ایمنی متوکلوپرامید در دوران بارداری وجود ندارد، بنابراین در صورت امکان باید از استفاده از آن در طی سه ماهه اول و سوم خودداری شود. در حقیقت می توان گفت تعداد بیشتری از مطالعات برای رسیدن به نتیجه قطعی در این مورد لازم هستند.

به علاوه باید این مسأله را در نظر داشته باشید که استفاده از این آنتاگونیست دوپامین می تواند باعث بروز علائم اکستراپیرامیدال (اختلالات حرکاتی عضلانی همچون انقباض عضلات گردن، لرزش بدن، ناتوانی در شروع و یا توقف حرکات) و یا افسردگی (به ویژه در افرادی که سابقه این بیماری را دارند)، در مادران شود. بنابراین اگر از متوکلوپرامید در بارداری استفاده می کنید، هرگونه تغییر در خلق و خوی و یا هر نوع اختلالات حرکتی مانند لب زدن، حرکات تند چشم یا حرکات تند اندام ها را به پزشک خود اطلاع دهید.

مطالعه بیشتر:

4 روش کاهش حالت تهوع در دوران بارداری

درمان خانگی میگرن و سردرد های شدید در بارداری

مصرف داروی ضد تهوع در بارداری مجاز است؟ چه عوارضی دارد؟

دلیل حالت تهوع در بارداری و علت تهوع در ماه اخر بارداری چیست