آتروفی واژن پس از یائسگی و نشانه های آتروفی واژن چیست؟
واژینیت آتروفیک یائسگی یا آتروفی واژن به نازک شدن دیواره های واژن می گویند که به دلیل کاهش سطح استروژن ایجاد می شود. این اتفاق معمولا پس از یائسگی رخ می دهد. بانوان مبتلا به آتروفی واژن بیش تر در معرض عفونت های مزمن واژن و مشکلات ادراری هستند. همچنین ممکن است رابطه جنسی آن ها دردناک باشد. طبق انجمن پزشکان خانواده آمریکا بیش از ۴۰ درصد از بانوان یائسه نشانه هایی از آتروفی واژن دارند.
یائسگی یعنی چه؟
یائسگی به دوره ای از زندگی بانوان گفته می شود که معمولا بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی اتفاق می افتد و تخمدان ها دیگر تخمک آزاد نمی کنند. دوره قاعدگی نیز قطع می شود. زمانی به یک بانو یائسه می گویند که به مدت ۱۲ ماه و بیش تر قاعدگی نداشته باشد.
علائم آتروفی واژن چیست؟
با وجود این که آتروفی عارضه ای شایع است، تنها ۲۰ تا ۲۵ درصد بانوانی که دچار علائم هستند به دنبال مراقبت های پزشکی می روند. در برخی بانوان، نشانه ها در دوران قبل از یائسگی یا در سال های نزدیک به یائسگی رخ می دهد. در بانوان دیگر ممکن است تا سال های بعد نیز علائم ظاهر نشود.
نشانه های آتروفی واژن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• نازک شدن دیواره های واژن
• کوتاه و تنگ شدن کانال واژن
• کمبود رطوبت واژن (خشکی واژن)
• سوزش واژن (التهاب)
• لکه بینی پس از رابطه جنسی
• ناراحتی و درد هنگام رابطه جنسی
• درد و سوزش هنگام ادرار
• عفونت های مکرر مجاری ادرار
• بی اختیاری ادرار (نشت غیرارادی)
علت آتروفی واژن چیست؟
علت آتروفی واژن کاهش استروژن است. بدون استروژن، بافت واژن نازک و خشک می شود، خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد، شکننده شده و به راحتی آسیب می بیند.
ممکن است کاهش استروژن غیر از زمان یائسگی و در مواقع زیر رخ دهد:
• در طول دوران شیردهی
• پس از برداشتن تخمدان ها (یائسگی به دلیل جراحی)
• پس از شیمی درمانی برای درمان سرطان
• پس از پرتودرمانی لگن برای درمان سرطان
• پس از هورمون درمانی برای معالجه سرطان پستان
فعالیت منظم جنسی به سلامت بافت واژن کمک می کند. داشتن یک زندگی جنسی سالم برای سیستم گردش خون مفید است و سلامت قلب را بهبود می بخشد.
عوامل خطر آتروفی واژن کدام است؟
برخی از بانوان بیش تر از دیگران به آتروفی واژن مبتلا می شوند. بانوانی که هرگز زایمان طبیعی نداشته اند نسبت به بانوانی که نوزاد خود را از طریق واژن زایمان کرده اند، بیش تر در معرض آتروفی واژن هستند.
سیگار کشیدن باعث اختلال در گردش خون می شود و واژن و سایر بافت ها را از اکسیژن کافی محروم می سازد. نازک شدن بافت در جایی اتفاق می افتد که جریان خون کاهش یا محدود شود. سیگاری ها به استروژن درمانی به شکل قرص نیز کم تر واکنش مثبت نشان می دهند.
آتروفی واژن چه عوارضی دارد؟
آتروفی واژن خطر ابتلا به عفونت های واژن در بانوان را افزایش می دهد. آتروفی باعث ایجاد تغییراتی در محیط اسیدی واژن می شود و رشد باکتری ها، مخمر و ارگانیسم های دیگر را آسان می کند. همچنین خطر ابتلا به آتروفی دستگاه ادراری (آتروفی دستگاه تناسلی) را افزایش می دهد. نشانه های آتروفی مربوط به مشکلات مجاری ادراری شامل تکرر یا نیاز فوری به دفع ادرار یا سوزش در هنگام ادرار است. برخی بانوان ممکن است دچار بی اختیاری و عفونت های بیش تر مجاری ادراری شوند.
آتروفی واژن چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر رابطه جنسی حتی با استفاده از روان کننده نیز دردناک است، سریع به پزشک مراجعه کنید. اگر خونریزی غیرطبیعی واژن، ترشح، سوزش یا احساس درد دارید به پزشک مراجعه کنید.
برخی از بانوان از این که با پزشک در مورد مسائل خصوصی خود صحبت کنند، خجالت می کشند. اگر دچار مشکلات بالا هستید باید از توصیه های پزشک بهره مند شوید تا از عوارض احتمالی اشاره شده در امان بمانید.
پزشک در مورد سابقه سلامتی شما خواهد پرسید. این که چقدر از قطع قاعدگی شما می گذرد و آیا تا به حال به سرطان دچار شده اید یا خیر. پزشک در مورد مصرف هرگونه داروی تجاری یا بدون نسخه می پرسد. برخی از عطرها، صابون ها، محصولات حمام، دئودورانت ها، روان کننده ها و اسپرم کش ها می توانند به اندام های حساس جنسی آسیب برساند.
پزشک ممکن است شما را برای انجام آزمایش و معاینات فیزیکی به متخصص زنان ارجاع دهد. در طی معاینه لگن، اندام های لگن بررسی می شود. پزشک همچنین دستگاه تناسلی خارجی شما را از نظر علائم فیزیکی آتروفی که شامل موارد زیر است، مورد بررسی قرار می دهد:
• دیواره رنگ پریده، نرم و شفاف واژن
• از دست دادن خاصیت ارتجاعی
• موهای پراکنده ناحیه شرمگاهی
• نازک بودن قسمت بیرونی اندام تناسلی
• کشیدگی بافت محافظ رحم
• افتادگی ارگان لگنی (برآمدگی دیواره واژن)
پزشک ممکن است آزمایش های زیر را توصیه کند:
• آزمایش های لگن
• تست اسمیر واژن
• تست اسیدیته واژن
• آزمایش خون
• آزمایش ادرار
تست اسمیر آزمایشی میکروسکوپی است که روی بافتی که از دیواره های واژن برداشته شده انجام می شود. پزشک در این تست به دنبال انواع خاصی از سلول ها و باکتری ها است که در ایجاد عارضه آتروفی واژن نقش دارد.
برای تست اسیدیته، نشانگری کاغذی را وارد واژن می کنند. پزشک می تواند از ترشحات واژن برای انجام این تست استفاده کند.
ممکن است از شما خواسته شود نمونه خون و ادرار خود را برای آزمایش و آنالیز در اختیار آزمایشگاه قرار دهید. این آزمایش ها عوامل متعدد از جمله سطح استروژن را بررسی می کند.
درمان آتروفی واژن چیست؟
با درمان، امکان ارتقای سلامت واژن و کیفیت زندگی وجود دارد. درمان می تواند بر نشانه ها و دلایل اساسی تمرکز کند. مرطوب کننده های بدون نسخه یا روان کننده ای آب پایه برای درمان خشکی مناسب هستند.
درمان آتروفی واژن شدید چیست؟
در صورت شدید بودن علائم، ممکن است درمان جایگزینی استروژن توصیه شود. استروژن قابلیت ارتجاعی و رطوبت طبیعی واژن را بالا می برد. این کار معمولا تنها در عرض چند هفته تاثیر می گذارد. استروژن را می توان به صورت موضعی یا خوراکی مصرف کرد.
استروژن موضعی
مصرف استروژن از طریق پوست میزان استروژنی را که وارد جریان خون می شود محدود می کند. استروژن های موضعی باعث بهبود علائم یائسگی مانند گرگرفتگی نمی شود. این که این نوع درمان های استروژنی باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان آندومتر می شود، هنوز اثبات نشده است. با وجود این اگر از استروژن موضعی استفاده می کنید و خونریزی غیرمعمول واژن دارید، با پزشک خود تماس بگیرید. استروژن موضعی در اشکال مختلف موجود است:
• قرار دادن حلقه استروژن در واژن به نام استرینگ. استرینگ یک حلقه نرم و انعطاف پذیر است که توسط شما یا پزشک در قسمت فوقانی واژن قرار داده می شود. این حلقه مقدار مشخصی استروژن آزاد می کند. فقط لازم است هر سه ماه یک بار تعویض شود. حلقه های استروژن داروهای استروژن با دوز بالاست و ممکن است خطر ابتلا به سرطان آندومتر در بانوان را افزایش دهد. همچنین باید با پزشک خود در مورد خطر و نیاز احتمالی به پروژستین مشورت کنید.
• کرم استروژن واژینال مانند پرمارین یا استریس. این نوع داروها از طریق واژینال و در هنگام خواب مصرف می شود. پزشک ممکن این دارو را روزانه و به مدت دو هفته تجویز کند. سپس به هفته ای دو تا یک مرتبه کاهش دهد.
• قرص استروژن واژینال به نام واژیفم که به وسیله یک اپلیکاتور یک بار مصرف داخل واژن قرار می گیرد. معمولا در ابتدا روزی یک دوز تجویز می شود و سپس به یک تا دو بار در هفته کاهش پیدا می کند.
استروژن خوراکی
از استروژن خوراکی اغلب برای درمان گرگرفتگی و خشکی واژن در دوران یائسگی استفاده می شود. اما استفاده طولانی مدت خطر ابتلا به برخی سرطان ها را افزایش می دهد. استروژن خوراکی معمولا برای افرادی که سرطان داشته اند تجویز نمی شود.
اگر سابقه سرطان نداشته باشید، پروژسترون به همراه استروژن به صورت قرص یا چسب تجویز می شود. پزشک با همکاری شما تصمیم می گیرد کدام گزینه برای شما بهتر است.
بانوانی که از پروژسترون و استروژن استفاده می کنند ممکن است بعد از یائسگی مقداری خونریزی داشته باشند. در حالی که خطر ابتلا به سرطان در بانوانی که هم از پروژسترون و هم از استروژن استفاده می کنند زیاد نیست، اما باید برای بررسی خونریزی بعد از یائسگی به پزشک مراجعه کنید. این می تواند نشانه اولیه سرطان آندومتر باشد.
پیشگیری و سبک زندگی
علاوه بر مصرف دارو، باید در سبک زندگی خود تغییرات خاصی بدهید.
پوشیدن لباس های زیر نخی و لباس های گشاد برای کاهش علايم مفید است. لباس های نخی گشاد باعث می شود هوا در ناحیه واژن جریان داشته باشد و محیط مناسبی برای رشد باکتری ها ایجاد نشود.
از روغن ویتامین E می توان به عنوان روان کننده استفاده کرد. همچنین برخی شواهد نشان می دهد که ویتامین D رطوبت واژن را افزایش می دهد. ویتامین D همچنین به جذب کلسیم در بدن کمک می کند. مصرف ویتامین D اگر همراه با ورزش منظم باشد، از پوکی استخوان پس از یائسگی جلوگیری کرده یا باعث کاهش آن می شود.
آیا آتروفی واژن مانع از نزدیکی می شود؟
بانوی مبتلا به آتروفی واژن ممکن است هنگام رابطه جنسی درد داشته باشد. با وجود این، فعال بودن از لحاظ روابط جنسی باعث افزایش گردش خون در واژن و تامین رطوبت طبیعی آن ناحیه می شود. فعالیت جنسی تاثیری بر میزان استروژن ندارد. اما بهبود گردش خون باعث سالم ماندن اندام های جنسی در طولانی مدت خواهد شد. اجازه دهید زمان کافی برای تحریک جنسی وجود داشته باشد تا رابطه جنسی آسان تر شود.
مطالعه بیشتر:
دوران یائسگی در چه سنی آغاز می شود؟
فواید و خطرات هورمون درمانی برای یائسگی چیست؟
اختلالات هورمونی در زنان به چه علت است و درمان آن چیست؟
