تخمک گذاری چیست و چه نشانه ها و علائمی دارد؟

تخمک گذاری چیست؟

اگر بدانید که در پی چه هستید، درک چرخه قاعدگی بسیار ساده خواهد بود. لازم نیست متخصص باشید! فقط کافیست یک چرخه قاعدگی خود را مورد توجه قرار دهید تا زمان تخمک گذاری خود را شناسایی کنید.

از روز اول چرخه قاعدگی (شروع پریود) تا تخمک گذاری را مرحله فولیکولی می‌خوانند. از زمان تخمک گذاری تا انتهای سیکل قاعدگی را لوتئال ( تشکیل جسم زرد) نامیده‌اند که معمولاً دوازده تا شانزده روز ادامه دارد.

مرحله لوتئال در چرخه تخمدان به دنبال مرحله فولیکولی ایجاد می‌شود. بعد از تخمک گذاری LH سبب می‌شود تا سلول‌های فولیکولی که پاره شده‌اند رشد کنند و تشکیل توده‌ای به نام جسم زرد را بدهند. این خود تنظیمی از ایجاد فولیکول‌های جدید در مرحله لوتئال جلوگیری می‌کند. و اگر بارداری رخ ندهد در انتهای چرخه با دفع شدن جسم زرد، ترشح استروژن و پروژسترون به شدت کاهش می‌یابد و چرخه بعدی آغاز می‌شود.

رسم نمودار روزانه چرخه قاعدگی به شما کمک می‌کند تا طول مدت مراحل فولیکولی و لوتئال را بیابید که اطلاعاتی بسیار کاربردی است.

در آمادگی برای تخمک گذاری، تخمدان ها فولیکول‌هایی حاوی تخمک درست می‌کنند. در هر چرخه قاعدگی، هورمون های محرک فولیکول باعث رشد حدود پنج تا دوازده فولیکول را فراهم می‌آورد و هنگام تخمک گذاری اکثر فولیکول‌ها رها می‌شوند. 

فولیکول‌های در حال رشد استروژن تولید می‌کنند و در نتیجه‌ی افزایش میزان استروژن خون، هورمون لوتئال کننده باعث شروع تخمک گذاری در بدن می‌شود.

تخمک گذاری و بارداری

حدود دوازده تا بیست و چهار ساعت پس از موج خروشان هورمون لوتئال کننده، تخمک گذاری رخ می‌دهد که در این زمان فولیکول‌ بالغ آزاد می شود (می‌ترکد). اگر اسپرم در انتظار تخمک باشد یا در این مقطع آمیزش جنسی برگزار شود، به احتمال زیاد بارداری رخ می‌دهد.

در 90% از بانوان طول چرخه قاعدگی از بیست و سه تا سی و پنج روز متفاوت است و تخمک گذاری در نیمه چرخه رخ می‌دهد.

عوامل دیگر (مثل استرس) به تاخیر سه یا چهار هفته‌ای تخمک گذاری می‌انجامد. اما در روشی که مراقب پزشکی برای محاسبه موعد زایمان استفاده می‌کند، به طور میانگین، تخمک گذاری روز چهاردهم از چرخه بیست و هشت روزه قاعدگی حساب می‌شود. به این ترتیب، به خوبی متوجه می‌شوید که چرا موعد زایمان تاریخ دقیقی نیست!

همه خانم‌ها چرخه قاعدگی بیست و هشت روزه ندارند و در روز چهاردهم آن تخمک گذاری نمی‌کنند. مدت چرخه قاعدگی سالم و عادی باید حدود بیست و شش تا سی و دو روز باشد.

نشانه های تخمک گذاری در زنان چیست؟

همانطور که اشاره شد تخمک گذاری فرآیندی است که در آن تقریبا هر ماه یک تخمک از یکی از تخمدان ها آزاد می شود که تا 24 ساعت می تواند با اسپرم لقاح انجام داده و یک جنین را بوجود بیاورد. این فرآیند تخمک گذاری نشانه هایی دارد که شاید متوجه چند نشانه تخمک گذاری خود شده باشید. این نشانه ها عبارتند از:

1- درد تخمک گذاری یا تخمک گذاری دردناک

برای برخی از بانوان ناراحت کننده ترین نشانه تخمک گذاری، درد تخمک گذاری یا میتل اشمرز است – واژه‌ای آلمانی به معنای میان (میتل) درد (اشمرز) یا درد میان دوره. برای این بانوان، تخمک گذاری باعث درد ناگهانی و مداوم در پایین شکم می‌شود.

باید بدانید که تخمک گذاری دردناک عادی نیست. داشتن احساسی خفیف معمولی است، اما داشتن درد شدید معمول نیست. این مشکل می‌تواند نشانه ابتلا به کیست تخمدان، چسبندگی از جراحی قبلی شکم یا دیگر مشکلات مربوط به سلامتی باشد. این موارد فوراً باید بررسی شوند، خصوصاً اگر مشکلی در لقاح جنین وجود داشته باشد، زیرا درد می‌تواند نشانه عارضه ای باشد که شاید به ناباروری بینجامد.

2- افزایش دمای پایه بدن

برای آگاهی از افزایش دمای پایه بدن باید چرخه قاعدگی خود را روی نموداری بنویسید. به این ترتیب که هر روز صبح هنگام بیدار شدن دمای بدن خود را اندازه بگیرید (هر روز تقریباً در زمانی مشابه).

نوشتن نمودار در درک چرخه قاعدگی نقش کلیدی دارد و مشخص می‌کند که بدن در حال اجرای چه کاری است و به طور معمول چگونه کار می‌کند. اگر قبلاً چرخه خود را روی نمودار نیاورده‌اید، داشتن این اطلاعات نیز کمکی به شما نمی کند. اما اکنون زمان خوبی برای شروع آن است. به این ترتیب، در آینده می‌توانید پیش از تخمک گذاری، افزایش دمای بدن را تشخیص دهید.

برای این کار به دماسنج مخصوص سنجش دمای بنیان بدن نیاز دارید. این ابزارها برای اندازه‌گیری نوسان کمتر از معمول دمای بدن طراحی شده‌اند. آنها تا حد مثبت و منفی پنج صدم (05/0) درجه‌ی سانتیگراد دقیق هستند. این روزها در بازار چند نوع دماسنج‌ باروری یافت می‌شود.

3- ترشحات مخاطی دهانه رحم

نظارت روزانه بر ترشحات مخاطی دهانه رحم نیز اهمیت دارد، زیرا یکی از مطمئن‌ترین نشانه های تخمک گذاری است. در واکنش به مراحل بارور یا نابارور بودن در چرخه قاعدگی، ترشحات مخاطی دهانه رحم دگرگون می‌شوند. این نشانه‌ در تشخیص بازگشت باروری پس از تولد نوزاد نیز مفید است.

ترشحات مخاطی دهانه رحم با نوسان هورمون‌ها (مثل استروژن) دگرگون می‌شوند. در پی عادت ماهانه، ترشحات مخاطی معمولاً پیش از چسبندگی و آبکی شدن و پیش از مرحله‌ی حداکثر باروری (شفاف، لیز و کششی) خشک می‌شوند. ترشحات مخاطی به شدت بارور شبیه سفیده تخم مرغ خام است. این ماده بهترین کمک به اسپرم در مسیر رسیدن به تخمک است‌ و نسبت به محیط اسیدی واژن، حمایت قلیایی را فراهم می‌آورد.

همان طور که پا به سن می‌گذارید، روزهای کمتری را با ترشحات مخاطی دهانه رحم به رنگ سفید تخم ‌‌مرغ‌گونه خواهید داشت. مثلاً امکان دارد خانمی در دهه بیست زندگی خود تا پنج روز ترشحات مخاطی دهانه رحم به رنگ شفاف داشته باشد، در حالی که خانم‌هایی در دهه سی‌ زندگی خود حداکثر یک یا دو روز این مواد را تولید کند.

4- وضعیت دهانه رحم

درباره زمان باروری، دهانه رحم چند نشانه شگفت‌انگیز نمایش می‌دهد. بررسی وضعیت دهانه رحم ابزاری کمکی برای آگاهی از نزدیک بودن زمان تخمک گذاری است. احتمالاً با زیر نظر داشتن چند چرخه به آن پی می‌برید و تمام انواع و دگرگونی های دهانه رحم را درک می‌کنید.

بهترین روش برای بررسی وضعیت دهانه رحم، اجرای روزانه آن در زمانی مشابه است، زیرا برای تمام روز در یک محل نمی‌ماند. همیشه پیش از بررسی دهانه رحم، دست خود را بشویید.

دهانه رحم درست مثل ترشحات مخاطی دهانه رحم هوشیار است و برای به حداکثر رساندن احتمال لقاح جنین تغییر می‌یابد. وقتی بارور نیستید، متوجه می‌شوید که دهانه رحم پایین، سخت (مثل نوک بینی) و خشک احساس می‌شود. برای تشخیص دهانه رحم بارور، نرم (بیشتر مثل لاله‌ی گوش)، بالا، باز و مرطوب بودن را به یاد آورید.

5- سایر نشانه های تخمک گذاری در خانمها

در زیر دیگر نشانه های احتمالی تخمک گذاری آمده است، اما آنها مثل نشانه های بیان شده در بالا معتبر نیستند:

• پستان حساس.
• افزایش میل جنسی.
• افزایش میزان انرژی.
• بهبود حس بینایی، بویایی و چشایی.
• تجمع آب در بدن.

مطالعه بیشتر:

1- افزایش قدرت باروری زنان و مردان با 7 روش‌ خانگی

2- تاثیر انواع روش های پیشگیری از بارداری بر قدرت باروری زنان

3- افزایش احتمال بارداری و باردار شدن سریع با روش های کاربردی

4- معایب به تاخیر انداختن بارداری