علت سرفه طولانی کودکان چیست و مزمن شدن سرفه به چه معنا است؟
ابتلا کودک به سرفه های مزمن یا طولانی یکی از 5 دلیل شایع مراجعه والدین به پزشک متخصص اطفال است. این عارضه 5 تا 10 درصد از کودکان را در ایالات متحده آمریکا تحت تاثیر قرار داده و هر ساله 30 میلیون کودک به دلیل ابتلا به آن در مطب پزشکان ویزیت می شوند و در واقع سرفه را می توان نشانه ای از وضعیت سلامت فرد دانست. در این متن مهمترین علت سرفه طولانی کودکان را برای شما شرح داده ایم.
علت سرفه طولانی کودکان چیست؟
سرفه های حاد ناشی از سرماخوردگی و یا ویروس تنفسی معمولا طی مدت یک ماه از میان می رود. در حالیکه منظم بودن سرفه ها و ادامه یافتن آن به صورت مستمر می تواند نشان دهنده ابتلا کودک به یک بیماری زمینه ای باشد.
مزمن یا طولانی شدن سرفه ها
سرفه واکنش طبیعی بدن در برابر ورود محرکات تنفسی به مجاری هوا (حفره های بینی، حلق، حنجره، نای و ریه ها) می باشد. هنگامی که اعصاب موجود در مجاری هوایی به واسطه ورود یک ماده محرک مانند یک ذره خارجی و یا عطر تحریک می شوند پیامی را برای مغز ارسال می کنند تا با خارج کردن هوا از طریق سرفه مجاری تنفسی از وجود ماده خارجی پاک شود.
گاهی علی رغم حذف عامل محرک خارجی سرفه همچنان ادامه می یابد و اما در چنین شرایطی وجود سرفه های طولانی و مداوم در کودک به چه معنا است؟در صورتی که سرفه بیش از 4 هفته طول بکشد طولانی تلقی شده و کودک باید توسط پزشک تحت معالجه و درمان قرار بگیرد.
خوشبختانه متخصصان اطفال قادرند علل شایع سرفه را به سادگی درمان و برطرف کنند. چنانچه سرفه پس از طی یک دوره درمان همچنان ادامه یافته و یا شرایط پزشکی پیچیده تری وجود داشته باشد پزشک اطفال کودک را برای درمان به یک پزشک فوق تخصص ارجاع خواهد داد. در ادامه متن به 8 علت -شایع و نادر- سرفه های طولانی در کودکان اشاره شده و سپس به ارائه توضحاتی در رابطه با آنها می پردازیم:
1- آلرژی و سینوزیت:
ممکن است علت سرفه طولانی کودکان فقط و فقط آلرژی باشد. از آنجایی که رینیت آلرژیک و سینوزیت طولانی دو عامل شایع سرفه در کودکان به شمار می روند اغلب در درجه اول مورد توجه قرار می گیرند. پزشک معمولا در طول ویزیت از طریق اخذ شرح حال و انجام معاینات بالینی عامل بروز سرفه که ممکن است ابتلا به آلرژی یا عفونت طولانی باشد را تشخیص می دهد.
• رینیت آلرژیک: عطسه های پیاپی، آبریزش بینی و در مواردی خارش چشم از شایع ترین علائم ابتلا کودک به رینیت آلرژیک به شمار می رود.
• سینوزیت طولانی: سینوزیت طولانی عارضه ای است که علائم آن معمولا بیش از 12 هفته در کودک استمرار دارد. احساس درد در صورت و خروج ترشحات زیاد و غلیظ بینی به رنگ زرد مایل به سبز از جمله مهمترین علائم سینوزیت طولانی در کودکان محسوب می شود.
به گفته دکتر جیل جف پزشک متخصص گوش و حلق و بینی:" هر دو عارضه آلرژی و سینوزیت طولانی منجر به ترشحات پشت حلق می شوند. این ترشحات با تغییر وضعیت کودک به پشت گلو جاری شده و با تحریک مجاری هوایی باعث ایجاد سرفه می شوند. به همین علت اغلب والدین در طول شرح حال گزارش می دهند که سرفه کودک به خصوص در آغاز شب و هنگامی که کودک تازه برای خوابیدن دراز می کشد شدیدتر از مواقع دیگر است."
پزشک متخصص اطفال به منظور ارزیابی علت بروز سرفه به صدای آن گوش می دهد. سرفه خشک در بسیاری از موارد ناشی از ابتلا کودک به آلرژی یا آسم است. در حالیکه سرفه مرطوب یا خلط دار می تواند نشانه وجود مشکلی غیر از آسم مانند سیاه سرفه، مایکوپلاسما و سینه پهلو باشد.
2- آسم:
خس خس سینه و صدای خشن سوت مانندی که در هنگام تنفس به گوش می رسد رایج ترین تصور اکثر افراد از آسم است و می تواند علت سرفه طولانی کودکان باشد . آسم همراه با سرفه های طولانی است و در مواقعی تنها با همین سرفه های طولانی است که شناسایی می شود. در شرایطی که سرفه های طولانی تنها علامت بالینی آسم به شمار می رود پزشک از انسداد جریان هوای برگشتی در آزمایش عملکرد ریه به تشخیص قطعی آسم می رسد. همچنین سرفه هایی که پس از به خواب رفتن کودک آغاز می شود نیز نشانه ابتلا او به آسم است.
در افراد مبتلا به آسم سطح کورتیزول که از هورمون های اصلی بدن به شمار می رود به طور طبیعی در طول شب کاهش می یابد. در نتیجه این عامل باعث اسپاسم برونش می شود که خود به التهاب و تنگ شدن مجاری هوا می انجامد.
3- سیاه سرفه:
سیاه سرفه که در اصطلاح علمی به "پرتوزیس" موسوم است ناشی از یک عفونت باکتریایی است. در این بیماری حملات سرفه به قدری شدید است که کودک دچار احساس خفگی می شود، در چنین شرایطی تلاش برای نفس کشیدن در میان سرفه های پیاپی باعث ایجاد صدای خس خس شدید سینه می شود. سرفه های ناشی از سیاه سرفه ممکن است تا ماه ها به طول بینجامد. همچنین این بیماری با عوارض خطرناکی از جمله آپنه (وقفه تنفسی)، کاهش اکسیژن خون، پنومونی، تشنج و مرگ همراه است. در برخی موارد عوارض بیماری به قدری شدید است که کودک در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان بستری شده و استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی ضرورت می یابد.
از آنجایی که ابتلا به سیاه سرفه برای کودکان مرگبار است توصیه می شود که والدین به منظور پیشگیری از ابتلا کودک به این عارضه با انجام واکسیناسیون به موقع نسبت به ایمن سازی فرزند خود اطمینان حاصل کنند. همچنین به منظور پیشگیری از ابتلا به سایر بیماری ها والدین باید با تکمیل برنامه واکسیناسیون کودک در زمان مقرر دقت کنند که کودک کلیه واکسن های مورد نیاز خود را دریافت کند.
4- فیبروز کیستیک:
علت سرفه طولانی کودکان گاهی ناشی از فیبروز کیستیک است. سرفه های مداوم در موارد نادر می تواند نشانه ابتلا کودک به یک بیماری جدی تر موسوم به فیبروز کیستیک باشد. فیبروز کیستیک یک بیماری ژنتیکی پیش رونده است که باعث عفونت مداوم ریه می شود.
جنیفر بورک از پرستاران بخش ریه کودکان در این باره می گوید: "سرفه ای که به صورت طولانی مدت ادامه یابد به خصوص هنگامی که کودک علی رغم غذا خوردن افزایش وزن نداشته باشد نگران کننده است."
از دیگر علائم فیبروز کیستیک می توان به روان شدن مدفوع، سرفه های مداوم، عفونت های مکرر تنفسی، علائم طولانی برونشیت (التهاب کوچکترین مجاری هوای ریه) و رینوسینوزیت طولانی و عود کننده (تورم و تحریک غشاء پوششی سینوس ها) اشاره کرد.
علی رغم آنکه ریفلاکس اسید معده به طور معمول با علائم گوارشی از جمله درد معده، سوزش سردل و استفراغ همراه است ولی در مواردی می تواند علت سرفه طولانی کودکان باشد.
5- آسپیراسیون:
سرفه ای که در حین غذا خوردن و یا نوشیدن رخ دهد به خصوص اگر کودک سابقه پنومونی عود کننده داشته باشد می تواند نشانه آسپیراسیون باشد. آسپیراسیون هنگامی رخ می دهد که غذا یا مایعات بلعیده شده از تارهای صوتی پایین رفته و داخل ریه ها شود. دکتر ارین میلر آسیب شناس گفتار و زبان در دانشگاه راش شیکاگو در این باره می گوید:" آسپیراسیون می تواند ناشی از فلج شدن تارهای صوتی و یا دیگر مشکلات نورولوژیکی باشد که باعث کاهش عملکرد در مجاری هوایی فوقانی می شود."
چنانچه پزشک علت سرفه طولانی کودکان را ابتلا به آسپیراسیون تشخیص دهد کودک شما را به یک آسیب شناس زبان و گفتار ارجاع خواهد داد. آسیب شناس گفتار و زبان با استفاده از روش های مختلفی از جمله تست ارزیابی بلع فیبر اپتیکی (FEES) و دستگاه ویدئو فلوروسکوپی (VFSS) در مرحله اول به تشخیص و ارزیابی مشکل و در ادامه به درمان اختلالات بلع می پردازد.
6- ریفلاکس اسید:
دکتر آنیل کساوان فوق تخصص بیماری های گوارش کودکان از دانشگاه راش شیکاگو در این باره می گوید:" علی رغم آنکه ریفلاکس اسید معده به طور معمول با علائم گوارشی از جمله درد معده، سوزش سردل و استفراغ همراه است ولی در مواردی می تواند در بروز سرفه های طولانی در کودکان نیز نقش داشته باشد." او در ادامه توضیحات خود می افزاید:" ریفلاکس اسید به خودی خود باعث ایجاد سرفه های طولانی نمی شود ولی می تواند سرفه را در کودکان مبتلا به بیماری های تنفسی تشدید کند."
در واقع اسید معده برای کمک به هضم غذا تولید می شود ولی گاهی این اسید از معده به بالا و به سمت مری (مجاری گوارشی که معده را به گلو متصل می کند) حرکت می کند. در این شرایط سوزش مداوم ناشی از ریفلاکس معده می تواند منجر به بروز سرفه های طولانی در فرد شود.
سرفه ناشی از رفلاکس معمولا سرفه ای خشک است که بیشتر در طول روز و هنگامی که فرد در وضعیت نشسته یا ایستاده قرار دارد در بدن رخ می دهد. همچنین سرفه های ناشی از این عارضه معمولا پس از خوردن غذا و یا تولید آوای بلند مانند خندیدن، آواز خواندن و یا صحبت کردن آغاز می شود. مصرف برخی مواد غذایی از جمله کافئین، مرکبات (به صورت تازه و یا آبگیری شده)، غذاهای پرچرب، گوجه فرنگی، انواع ترشی و نوشیدنی های گازدار می توانند باعث بروز ریفلاکس معده و در نتیجه تشدید سرفه در فرد مبتلا شوند.
7- انسداد مجاری هوایی:
در برخی موارد علت سرفه طولانی کودکان می تواند به دلیل گیر کردن یک شئ خارجی در مجاری هوایی کودک باشد. پس از ورود یک شئ خارجی به مجاری هوایی و انسداد آن یک دوره بدون علامت به مدت تقریبا دو هفته آغاز شده و به دنبال آن عوارضی مانند پنومونی در کودک ظاهر می شود. چنانچه سرفه های طولانی کودک به دنبال ورود یک جسم خارجی به گلو و احساس خفگی رخ داده است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
8- سرفه از روی عادت:
گاهی سرفه در پاسخ به یک ماده محرک در مجاری هوایی ایجاد می شود ولی پس از برطرف شدن علت اصلی کماکان ادامه می یابد. سرفه از روی عادت معمولا صدای "غاز مانندی" را تولید می کند و چنانچه کودک به انجام کاری سرگرم شده و حواسش پرت شود سرفه بند می آید. همچنین سرفه از روی عادت به محض به خواب رفتن کودک قطع می شود. چنانچه دیگر موارد علت سرفه طولانی کودکان رد شده و متخصص اطفال تشخیص دهد که سرفه های کودک از روی عادت است شرکت در جلسات گفتار درمانی و رفتار درمانی می تواند در برطرف کردن سرفه ها و بازآفرینی واکنش های عادی کودک مفید واقع شود. همچنین دادن چند جرعه آب به کودک در هنگام شروع سرفه ها نیز می تواند به برطرف کردن این سرفه ها کمک کند.
بیشتر بدانید:
1- آلرژی یا حساسیت نوزاد و درمان آن
2- نخستین سرماخوردگی نوزاد پس از تولد
3- انواع سرفه کودکان و راه های درمان آنها چیست؟
4- درمان سرفه شدید کودکان ،در منزل چه کاری می توان کرد؟
