کم بودن شیر مادر ،10 دلیل اصلی کم بودن شیر مادر چیست؟
اگر شیرخوار یک ساعت بعد از شیرخوردن مجدد طلب شیر میکند و وزنگیری مناسبی ندارد یعنی شیر مادر کافی نبوده است. در این شرایط باید شرایط و وضعیت شیردهی را با مراجعه به متخصص تغییر داد. در این مقاله به 10 دلیل اصلی کم بودن شیر مادر و روش‌های کمکی اشاره می‌کنیم:
10 دلیل اصلی کم بودن شیر مادر و راه حل آنها
کم بودن شیر مادر علل گوناگونی می تواند داشته باشد که مهمترین آنها شامل:
1- کم بودن غدد شیری:
بافت سینه در برخی زنان به طور طبیعی رشد نمی‌کند و این موضوع باعث می‌شود مادر با شروع شیردهی غدد تولید کننده شیر کمی داشته باشد و نتواند به نیاز‌های فرزندش پاسخ دهد. در هر بار بارداری و شیردهی تعداد غدد شیری بیشتری تولید می‌شود در نتیجه مادری که در بارداری نخست تعداد غدد شیری کمی داشته است در بارداری دوم این مشکل را نخواهد داشت. زمانی که شیر مادر کم است و غدد شیری کافی در پستان وجود ندارد، مادر میتواند در کنار مصرف مکمل‌‌های افزایش دهنده شیر، از شیرخشک هم برای تغذیه نوزادش کمک بگیرد. تغذیه کامل نوزاد اهمیت بالایی دارد زیرا مصرف کافی شیر میتواند بر رشد مغز، سیستم ایمنی و دریافت ویتامین‌‌های مورد نیاز بدن شیرخوار کمک کننده باشد.
2- اختلالات غددی و هورمونی:
سندرم تخمدان پلی کیست ، اختلالات تیروئیدی، دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات هورمونی در کم بودن شیر مادر موثرند. تولید شیر به پیام‌‌های هورمونی که از مغز به پستان فرستاده می‌شود بستگی دارد. درمان هر یک از این مشکلات در افزایش تولید شیر کمک کننده است. در کنار آن میتوان از شیرخشک نیز برای شیرخوار استفاده کرد.
3- جراحی پستان:
جراحی سینه به دلایل پزشکی و زیبایی انجام می‌شود. بزرگ کردن یا کوچک کردن پستان و حتی سوراخ کردن نوک سینه جراحی محسوب می‌شود و ممکن است به مجاری شیر در نوک پستان آسیب برساند. اینکه این جراحی‌ها تا چه حد روی شیردهی تأثیر می‌گذارد به نحوه انجام عمل و مدت زمان بین جراحی و تولد نوزاد و اینکه آیا عمل عوارضی داشته یا نه و باعث ایجاد زخم یا آسیب به سینه شده یا خیر بستگی دارد. زنانی که اقدام به بزرگ کردن سینه کرده‌اند شاید مشکلی از نظر شیردهی نداشته باشند اما زنانی که اقدام به کوچک کردن بافت سینه میکند ممکن است به کمک در این زمینه نیاز داشته باشند.
4- مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری هورمونی:
کم شدن شیر مادر بعد از شش ماهگی ممکن است به دلیل مصرف قرص جلوگیری باشد. بسیاری از زنانی که از قرصهای جلوگیری از بارداری در دوران شیردهی استفاده می‌کنند متوجه کاهش میزان شیرشان نمی‌شوند اما در برخی مادران این موضوع زمینه ساز کم بودن شیر مادر است. این موضوع بویژه زمانی که مادر قبل از 4 ماهگی شیرخوارش شروع به مصرف قرصهای هورمونی جلوگیری از بارداری میکند بیشتر رخ می‌دهد. برای افزایش میزان شیر بهترین کار قطع مصرف قرصهای جلوگیری است اما قبل از این اقدام حتما با متخصص صحبت کنید. برخی مادران نیز برای افزایش شیرشان به برخی درمان‌های دارویی و گیاهی افزاینده شیر نیاز دارند.
5- مصرف برخی داروهای صنعتی یا گیاهی:
سودومفردین، متگرین، برموكریپتین یا مقادیر زیادی مریم گلی، جعفری یا نعناع می‌توانند سبب کم شدن شیر مادر در دو ماهگی و یا بعد از آن شوند. اگر شیرتان کاهش یافته است و می‌‌دانید که یکی از داروهایی را که در اینجا ذکر شده است را مصرف کرده‌اید، از پزشک خود در مورد یک روش درمانی جایگزین برای بیماری خود سوال کنید.
6- مشکلات آناتومیکال یا مکیدن‌‌های اشتباه:
گاه میزان شیر کم نیست اما دریافت شیر برای شیرخوار مشکل است و این موضوع سبب کم وزنی شیرخوار می‌شود. ممکن است شیرخوار مبتلا به گره زبانی باشد بدان معنی که بافت کوچکی، زیر زبان را به کف دهان متصل میکند و این بافت میتواند خیلی کوتاه و محکم یا نزدیک نوک زبان متصل شده باشد به طوری که شیرخوار قادر به استفاده صحیح از آن برای استخراج شیر نباشد. شیرخوار در حالت عادی شیر را با مکش از پستان شما بیرون نمی‌کشد، او از زبان برای فشردن پستان استفاده میکند و شیر به دهان می‌ریزد. در بسیاری از موارد برای نوزادان سالم این کار بسیار ساده است، اما برای بعضی از نوزادان غشای محدود کننده مانع از این کار می‌شود. اگر میزان شیر کافی است اما شیرخوار رشد کافی ندارد با مراجعه به پزشک میتوان این غشاء را اصلاح کرد و توانایی مکیدن درست شیر را به نوزاد برگرداند. سایر مشکلات مانند شکاف لب و شکاف کام نیز میتواند باعث اختلالات مکیدن شود، بنابراین اگر گمان می‌‌کنید کودک شما به خوبی تغذیه نمی‌کند، با یک متخصص یا پزشک مشورت کنید.
7- عدم شیردهی در شب:
در بسیاری از کتابها و برنامهها به تکنیکهایی اشاره شده است که شیرخوار بدون اینکه از خواب بیدار شود سیر بماند و خواب بهتری داشته باشد اما این تکنیکها میتواند سبب کاهش شیر مادر و بروز اختلالات وزنی در برخی نوزادان شود. بدون شیردهی شبانه میزان شیر تولیدی کاهش مییابد. سطح پرولاکتین (هورمونی که باعث ساخت شیر می شود) در طول شیردهی شبانه بالاتر است در نتیجه کاهش پرولاکتین سبب کاهش میزان تولید شیر می‌شود. مقاومت در برابر کمبود خواب دشوار است اما برای بسیاری از مادران، شیردهی شبانه برای جلوگیری از کاهش میزان شیر ضروری است.
8- برنامه ریزی ساعتی برای شیردهی یا استفاده از شیرخشک یا پستانک:
سینه‌ها به طور مداوم شیر درست می‌کنند اما میزان تولید شیر بستگی به میزان خالی بودن آنها دارد. زمانی که شیرخوار به ندرت تغذیه می‌شود مثلا در یک برنامه سه یا چهار ساعته، یا به او بجای شیر، پستانک یا شیشه داده می‌شود، سینه‌ها برای مدت زمان طولانی تری پر می‌ماند. در نتیجه تولید شیر کند می شود. برای تحریک تولید شیر و افزایش میزان آن باید نوزادان را در پاسخ به نشانه‌‌های گرسنگی به شیر مادر تغذیه کرد. شیرخواران تمایل به تغذیه کوتاه‌تر و مکرر دارند و این بدان معنی است که سینه‌ها بیشتر خالی می‌شوند و به همین ترتیب تولید شیر مکررا اتفاق می‌افتد.
9- داروهای زایمان یا زردی نوزاد:
داروهای مورد استفاده در زایمان، مانند بی حسی اپیدورال یا دمرول، میتواند بر توانایی شیردهی تأثیر گذاشته و منجر به کم بودن شیر مادر در روزهای اول بعد از زایمان شوند. برخی از مطالعات نشان داده است اثرات کم بودن شیر مادر بعد از زایمان در اثر دارو، بسته به داروی مورد استفاده در اپیدورال و مدت زمانی که مادر دارو دریافت کرده است تا یک ماه دوام میآورد. زردی نیز یک بیماری شایع در نوزادان است که باعث خواب آلودگی بیشتر نوزاد می‌شود. هنگامی که کودک داروها را از سیستم خود پاک کرد و زردی درمان شد، احتمالاً به خوبی تغذیه میکند اما تا قبل از آن سعی کنید شیر خود را بدوشید تا میزان شیر کم نشود و نوزاد را مرتبا با شیر خود و در صورت لزوم شیر خشک تغذیه کنید تا حالش بهبود یابد.
10- شیرخشک:
تغذیه نوزاد با شیر خشک در دو هفته نخست بعد از تولد میتواند توان تولید شیر را کاهش دهد. در هفته‌‌های نخست، اگر نوزاد شیر کمتری بخورد ظرفیت تولید شیر کاهش مییابد. در صورتی که به توصیه پزشک لازم است نوزاد با شیرخشک تغذیه شود، دوشیدن شیر به افزایش تولید شیر کمک میکند.
آیا شیرخوارتان به شیرخشک نیاز دارد؟
اگر میزان شیر مادر کم است و نمی‌تواند شیرخوار را سیر کند باید از شیرخشک استفاده کرد. معمولاً این موضوع تا زمانی که شیر مادر افزایش یابد و شیرخوار بتواند از غذای کمکی استفاده کند، موقتی است. متوصل شدن کامل به شیرخشک باعث می‌شود تولید شیر کاهش یابد و دوران شیردهی سریع به پایان برسد. برای آنکه در عین تغذیه نوزاد با شیرخشک شیر مادر کم نشود میتوان از تکنیک‌‌های زیر استفاده کرد:
• همزمان با دادن شیر خشک به شیرخوار، سینه خود را کنار لب نوزاد قرار دهید و هر از گاهی اجازه دهید شیرخوار بجای شیشه سینه را بمکد. می‌توانید همزمان با شیردهی از شیشه به شیرخوار، شیردوش به سینه خود وصل کنید.
• اول با بطری به شیرخوار شیر دهید و بعد از شیر خودتان. میزان حجم شیر شیشه را کمتر کنید تا شیرخوار بعد از تمام کردن شیشه همچنان گرسنه باشد. وقتی شیرخوار ابتدا با شیرخشک تغذیه شود، وقتی به پستان می رسد گرسنه نیست و تمایل بیشتری برای مکیدن صحیح سینه دارد. در عین حال چون شکم پر است احساس مثبتی در مورد شیردهی خواهد داشت.
• هنگام شیردهی با شیشه شیرخوار را در حالت نیمه قائم و بطری را به صورت افقی نگه دارید تا او مجبور باشد برای بیرون کشیدن شیر بیشتر بمکد. اگر مکیدن را متوقف کرد، نوک شیشه را از دهانش بیرون بیاورید تا کمی استراحت کنید. این باعث می‌شود کودک انتظار نداشته باشد شیر بدون تلاش فقط داخل دهانش بریزد. به این ترتیب به نوشیدن شیر از شیشه و کنار زدن پستان عادت نمی‌کند.
• اگر شیرخوار یک ساعت یا دو ساعت بعد از شیرخشک گرسنه شد به او از شیرمادر بدهید. شیردهی کوتاه اما مکرر به تولید شیر و ادامه شیردهی کمک خواهد کرد.
حا که علل اصلی کم بودن شیر مادر آشنا شدید، اگر دلیل اصلی کم بودن شیرتان را یکی از این موارد می دانید با متخصص شیردهی مشورت کنید و هرگز از برطرف کردن مشکل و تغذیه نوزاد با شیر خودتان ناامید نشوید.
مطالعه بیشتر:
1- علل کمبود تولید شیر در مادر
2- راه های افزایش شیر مادر بعد از زایمان چیست؟
3- علت کم شدن شیر مادر در دوران شیردهی چیست؟
4- درمان کاهش شیر مادر ، درمان کم شدن شیر مادر چیست؟
