از کجا بدانیم شیر مادر کم شده و نشانه کم شدن شیر مادر چیست؟
بیشتر مادران شیرده اغلب نگران این هستند که مبادا فرزندشان شیر کافی دریافت نکنند. البته اگر از شیشه شیر برای تغذیه کودک استفاده نکنیم، به سختی می توانیم مقدار شیری را که کودک در هر وعده مصرف می کند، تعیین کنیم. گاهی اوقات مادر حتی در شرایط عادی، تردید دارد که آیا شیر نیازهای فرزند در حال رشدش را تامین می کند یا خیر. در مواردی نیز فکر می کند شیر رو به کاهش است. شما هم از این نگرانی ها درمورد کم شدن شیر مادر دارید؟ با ما همراه باشید تا ببینیم کم شدن شیر مادر چه نشانه هایی دارد و در این مورد چه کاری می توان انجام داد؟
نشانه های کم شدن شیر مادر چیست؟
علائم بسیاری مانند نرم شدن پستان ها یا کوتاه شدن مدت شیردهی که اغلب افراد آن را به عنوان نشانه های کم شدن شیر مادر می دانند، صرفا علائم انطباق بدن مادر و کودک با فرآیند شیردهی هستند.
پس کم شدن شیر مادر واقعا چیست؟
با توجه به علائم زیر می توانید نتیجه بگیرید، فرزند شیرخوار شما، به اندازه کافی شیر دریافت نمی کند و احتمالا شیر شما رو به کاهش است:
• هر روز به اندازه ای که باید پوشک خیس یا کثیف نمی کند: تعداد پوشک های کثیف در چند هفته اول بعد از تولد باید روزی 6 تا 8 عدد باشد، به خصوص در این دوره تعداد پوشک هایی که در روز تعویض می کنید، نشان می دهد تغذیه نوزاد کافی است یا خیر. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، معمولاً بیشتر از نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، دفع مدفوع دارند. رنگ سیاه و قیر مانند مدفوع نوزاد در روز چهارم بعد از تولد به رنگ زرد مایل به سبز تغییر می کند و در پایان هفته اول به رنگ نارنجی-زرد با ظاهری دانه دار تبدیل می شود.
• عدم وزن گیری شیرخوار: اگرچه مقداری کاهش وزن بلافاصله پس از تولد طبیعی است اما باید ظرف دو هفته دوباره به وزن هنگام تولد خود بازگردد. در غیر اینصورت مراجعه به پزشک لازم است.
• علائم کم آبی بدن: اگر نوزاد شیرخوار به مدت چند ساعت ادرار نداشته باشد، هنگام گریه اشک نریزد، نرمی روی ملاج سر، به داخل فروگرفته باشد، انرژی او پائین یا حالت خواب آلودگی بیش از حد داشته باشد، احتمالا دچار کم آبی شده است. در صورت بروز علائم کم آبی، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
با این حال خیلی به موضوع کم بودن شیر فکر نکنید، در بسیاری از موارد، علائم را نشانه مشکل می پنداریم ولی در عمل اینگونه نیست و مشکلی وجود ندارد. موارد زیر مصداق کمبود شیر مادر نیستند:
• کودک مکررا شیر می خواهد. در چنین شرایطی ممکن است فرزند دلبند شما در شرایط جهش رشدی باشد و یا با شیرخوردن احساس آرامش می کند.
• شیرخوار نیمه شب برای شیر از خواب بیدار می شود. طبیعی است که نوزادان، به ویژه آن دسته که از شیر مادر تغذیه می کنند، شب ها برای شیر بیدار شوند. معده آنها کوچک است و برای پر شدن معده باید مرتباً تغذیه کنند.
• فرزند شما تغذیه خوشه ای دارد. تغذیه خوشه ای بخش طبیعی رشد است و به خودی خود نشان دهنده مشکل نیست اما از نظر جسمی و روحی می تواند برای مادر شیرده خسته کننده باشد.
• نمی توانید شیر زیادی بدوشید. دوشیدن شیر ممکن است به دلایلی مانند استرس، موقعیت زمانی روز و غیره دچار مشکل شود و یا نتوانید به اندازه کافی شیر بدوشید. به علاوه، حتی یک دستگاه شیردوش خوب نیز به اندازه مکیدن نوزاد سالم، شیر نمی دوشد.
• دفع مدفوع در کودک مانند همیشه نیست. نوزادان شیر مادری، اغلب تا 6 ماهگی، چند بار در روز مدفوع می کنند، اما عدم اجابت مزاج به مدت چند روز و یا حتی دو هفته در این گروه از نوزادان طبیعی است.
• پستان های مادر رگ نمی کند و نشت شیر ندارد. پس از حدود 6 تا 8 هفته و گاه 10 الی 12 هفته، بدن مادر با برنامه و نیازهای کودک سازگار می شود و بین وعده های شیری، پستان پر نمی شود. این به معنای عدم تولید شیر نیست، بلکه فقط نشان می دهد بدن مادر با خواسته های کودک هماهنگ شده است.
چه عواملی باعث کم شدن شیر مادر می شود؟
اگر واقعاً متوجه کاهش شیر خود شدید و فکر می کنید شیر شما نیازهای کودک را تامین نمی کند، ممکن است دلایل زیادی برای این موضوع وجود داشته باشد، برخی از این دلایل عبارتند از:
• مسائل مربوط به گرفتن سینه و تغذیه: اگر نوزاد به درستی پستان را نگیرد، سینه به طور کامل تخلیه نمی شود و در نتیجه شیر به مقدار کافی تولید نخواهد شد. باقی ماندن شیر برای مدت طولانی در سینه ها ممکن است باعث عفونت و انسداد مجاری شیری و اختلال در تامین شیر شود.
• بازگشت به کار: بازگشت به کار و پایان مرخصی زایمان باعث استرس بیشتر مادر و فرصت کمتر برای شیردهی یا دوشیدن شیر خواهد شد. بنابراین شیر مادر به دفعات دوشیده نمی شود و هورمون هایی که تولید شیر مادر را ترغیب می کنند، کمتر ترشح می گردند.
• تغییرات هورمونی: رویدادهای فیزیولوژیکی مختلف، مانند بارداری مجدد یا شروع مجدد قاعدگی، منجر به تغییرات هورمونی و تولید شیر کمتر خواهد شد.
• شروع غذای جامد: وقتی غذای جامد شروع می شود، کودک علاقه کمتری به شیر مادر نشان می دهد. از آنجایی که ممکن است کمتر شیر بخورد، جای تعجب نیست که میزان شیر رو به کاهش نهد. البته، بیشتر نوزادان در سال اول زندگی خود همچنان شیر مادر را منبع اصلی غذای خود می دانند.
• بیماری یا داروهای خاص: وجود عفونت در بدن مادر موجب می شود منابع مورد نیاز برای تولید شیر طبیعی به طور موقت، وجود نداشته باشد. این البته، یک مشکل موقتی است و لازم نیست شیردهی را متوقف کنید. برخی داروها مانند سودافد و انواع داروهای ضد بارداری می توانند شیر مادر را کاهش دهند. در مورد مصرف هر گونه دارویی در دوران شیردهی، با پزشک صحبت کنید.
برای افزایش شیر، چه کاری می توان انجام داد؟
قانون عرضه و تقاضا در مورد شیردهی نیز صدق می کند. هر چه شیرخوار بیشتر شیر بخورد، شیر بیشتری تولید خواهد شد. اگر مادری هستید که شیرتان کم شده است و قصد دارید دوباره آن را به وضعیت قبلی و حتی بیشتر برگردانید، ما دو پیشنهاد برای شما داریم:
برای جلوگیری از کم شدن شیر مادر ، هنگام شیردهی سینه باید کاملاً تخلیه شود. نمی دانید چطور؟ موارد زیر را امتحان کنید:
• سینه ها را ماساژ دهید. برای به حداکثر رساندن شیر، سینه های خود را قبل و در حین شیردهی ماساژ دهید. برای اینکه مطمئن شوید کل شیر دوشیده شده است، قبل از شیردهی کمی سینه را گرم کنید.
• ترکیبی از شیر دادن، دوشیدن با دست و دستگاه را انجام دهید. پس از پایان شیردهی، سینه ها باید با کمک شیردوش و یا دوشیدن دستی به طور کامل تخلیه شوند.
چندبار در روز، پستانها را تخلیه کنید؟
چند راه حل به این منظور وجود دارد:
• شیردهی را در چند مرحله انجام دهید. چند روز را در رختخواب با فرزندتان سپری کنید و فقط روی غذا خوردن تمرکز نمائید. به این ترتیب هر بار که فرزندتان نیاز به شیر داشته باشد می تواند آن را در کنار استراحت و تماس پوست با پوست با مادر به دست آورد.
• با قدرت شیر بدوشید. برنامه شیردوشی با دستگاه باید به گونه ای باشد که شیرخوردن خوشه ای را شبیه سازی کند. برنامه های زیادی برای این کار وجود دارد مثلا دوشیدن.
نکات دیگر:
با یک مشاور شیردهی صحبت کنید:
مشاور شیردهی علاوه بر اینکه می تواند به نحوه صحیح گرفتن پستان و انتقال شیر کمک کند، راهکارهایی مانند برنامه های شیردوشی و غیره نیز برای به حداکثر رساندن شیر مادر پیشنهاد می دهد.
حتما به اندازه کافی آب بنوشید و استراحت کافی داشته باشید:
اگر به اندازه کافی آب بنوشید و استراحت کنید، هورمون هایی که برای تولید و ترشح شیر به آن نیاز دارید، ترشح می شود. آب کافی نیز برای ترشح شیر تامین می شود. وجود تماس پوست به پوست بین مادر و کودک می تواند هورمون های لازم را به جریان بیاندازد.
رژیم غذایی سالم داشته باشید:
می توانید مواد غذایی مختلف مناسب با شیردهی را امتحان کنید، برخی از این مواد غذایی را در ادامه ذکر می کنیم:
- پاپایای سبز / نارس
- زغال اخته
- جو دوسر
- مخمر ابجو
- رازیانه
- آجیل
شیرینی ها و دمنوشهای مخصوص شیردهی نیز گزینه های خوشمزه ای هستند که به شیردهی کمک می کنند.
کلام آخر
اگر متوجه کم شدن شیر مادر شدید، لازم نیست که شیردهی را متوقف کنید. بلکه باید بررسی کنید و ببنید آیا براساس نشانه هایی که ذکر کردیم، واقعا شیرتان کم شده است یا نه. شیردهی سفری پر از فراز و نشیب است. نفس عمیق بکشید، و خود را برای هر چالشی آماده کنید و در صورت نیاز از یک مشاور شیردهی، ماما یا پزشک کمک بگیرید. شاید هرگز پی نبرید که فرزندتان چه مقدار شیر می خورد، اما با بررسی و مشاهده نشانه های یک نوزاد سالم و در حال رشد، خیالتان بابت همه چیز راحت باشد!
مطالعه بیشتر:
علت کم شدن شیر مادر در دوران شیردهی چیست؟
درمان کاهش شیر مادر ، درمان کم شدن شیر مادر چیست؟
کم بودن شیر مادر ،10 دلیل اصلی کم بودن شیر مادر چیست؟
نشانه های کم بودن شیر مادر و برای افزایش شیر مادر چه کنیم؟
