اختلال نافرمانی مقابله جویانه در کودکان و درمان آن چیست ؟
آیا فرزندی دارید که مدام با شما جرو بحث کرده، جنگ و دعوا میکند؟ آیا فرزند شما تحت هیچ شرایطی به حرفتان گوش نمی دهد ومدام نافرمانی می کند؟ متاسفانه برخی کودکان دچار اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) هستند. در ادامه این مقاله به شما خواهیم گفت که اختلال نافرمانی مقابله جویانه چیست و برای درمان اختلال نافرمانی مقابله جویانه در کودکان چه کاری از دست شما بر می آید.
علائم اختلال نافرمانی مقابله جویانه (ODD) چیست؟
اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه یک مشکل رفتاری دوران کودکی است. کودکان مبتلا به این اختلال علائم زیر را از خود نشان می دهند:
- به حرف دیگران گوش نمی‌کند
- فکر میکند چیزی که از او می‌خواهند غیرمنطقی است.
- از درخواست برای انجام کار عصبانی و پرخاشگر می‌شود.
تمام کودکان گاهی نافرمان و بدخلق می‌شوند، خصوصا اگر خسته، ناراحت یا کلافه باشند. اما رفتار کودکی که به ODD مبتلاست بیشتر این‌گونه است و چنین رفتارهایی آن‌قدر شدید است که کودک نمی‌تواند کارهای عادی و روزمره‌اش را انجام دهد.
تشخیص اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
برای تشخیص این اختلال، می‌بایست کودک مدام عصبی و بدخلق باشد و رفتار منفی و نافرمانی داشته باشد که دیگران را ناراحت کند. همچنین باید حداقل چهار مورد از نشانه‌های زیر را از خود بروز دهد:
- از کوره در برود
- با بزرگ‌ترها جر و بحث کند
- به‌صورت مداوم به حرف بزرگ‌ترها گوش نکند و از قوانین نافرمانی کند
- اغلب به‌صورت عامدانه دیگران را اذیت کند
- اغلب دیگران را مقصر اشتباهات یا رفتار چالش‌برانگیز بداند
- به‌راحتی از دیگران ناراحت شود
- اغلب بدخلق یا نامهربان باشد
کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه این نشانه‌ها را:
- خیلی زیاد نشان می‌دهد
- به‌شکلی بروز می‌دهد که در فعالیت‌های روزانه‌اش اخلال ایجاد می‌شود
- حداقل به‌مدت شش ماه از خود بروز می‌دهد
اگر فکر می‌کنید کودک شما به این اختلال مبتلاست، سعی کنید با متخصص اطفال، روان‌پزشک یا روان‌شناس مشورت کنید. این متخصصان می‌توانند این اختلال را تشخیص دهند.
احتمالا متخصص با شما درباره برنامه درمان سلامت ذهنی کودک گفت‌وگو خواهد کرد. داشتن برنامه الزاما به این معنی نیست که کودک مشکل جدی دارد.
برنامه‌های مدیریت رفتاری برای اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
در مدیریت این اختلال ابتدا باید قبول کنید که رفتار کودک شما چالش‌برانگیز است.
قدم بعدی این است که با همکاری متخصصان سلامت یک برنامه مدیریت رفتاری تهیه کنید که کنترل رفتاری را هم برای شما و هم کودک آسان‌تر میکند.
یک برنامه خوب به شکل‌های زیر به کودک شما کمک میکند:
- یاد می‌گیرد چگونه رفتار خود را بهبود بخشد و تاثیر آن بر دیگران را درک کند.
- احساساتی مانند خشم و اضطراب را کنترل کند.
- روش حس مسائل، ارتباط و همراهی با کودکان دیگر را بهبود بخشد.
این چیزها به کودک شما کمک میکند دوست پیدا کند و آنها را نگه دارد، بدون این‌که عصبانی شود بگوید چه فکری میکند و جواب منفی را بپذیرد و با دیگران کنار بیاید.
یک برنامه مدیریت رفتاری خوب همچنین به شما کمک میکند با رفتار چالشی کودک کنار بیایید و کمک میکند تا:
- دلایل رفتار کودک خود را درک کنید.
- تلاش کنید رفتار مثبت کودک خود را تقویت و رفتار چالشی او را مدیریت کنید
- کودک خود را در مدیریت احساسات و بهبود مهارت‌های اجتماعی حمایت کنید
- روابط خانواده خود را تحکیم بخشید
طبیعی است که امیدوار باشید اختلال ODD کودک خوب شود، اما این اختلال خودبه‌خود برطرف نخواهد شد. کودک شما به تشخیص متخصص و درمان زودهنگام نیاز دارد. این به کودک کمک میکند تا مهارت‌های مورد نیاز خود را بهبود بخشد و دوست پیدا کند و آنها را نگه دارد، بعدها در زندگی کار پیدا کند و آن‌را حفظ کند و بتواند یک شبکه حمایتی برقرار سازد.
کار روی اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه در خانه
در این‌جا با برخی استراتژی‌های کار روی رفتار کودک در خانه آشنا می‌شوید:
- برای تقویت رفتار مثبت او را تشویق کنید
- می‌توانید یک سیستم پاداش ساختارمند مانند جدول پاداش را در نظر بگیرید. این خصوصا برای کودکان ۳ تا ۸ سال خوب است.
- دستورهای کوتاه، مختصر، مستقیم و مشخص بدهید مثلا «می‌خواهی تکالیفت را حالا انجام بدهی یا بعد از برنامه تلویزیون؟»
- سعی کنید از تبعات منفی دوری گزینید، اما رفتار غیرهمراه را بلافاصله مورد رسیدگی قرار دهید. بنابراین اگر کودک کاری را که شما از او خواسته‌اید انجام نمی‌دهد، دوباره از او بخواهید و بگویید: «این آخرین باری است که می‌گویم». اگر کودک باز هم همکاری نکرد، آماده تبعاتی مانند دریغ امکانات از او باشید.
کودک باید بداند برای شما مهم است. یکی از بهترین روش‌های فرستادن این پیام این است که با یکدیگر زمان مثبتی را بگذرانید و کارهایی بکنید که لذت می‌برد. این کمک میکند روابط خود با کودک را تقویت کنید.
همکاری با مدرسه کودک درباره اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
می‌توانید برای درمان اختلال نافرمانی مقابله جویانه در کودکان در کلاس و حیاط با مدرسه همکاری کنید. مثلا، می‌توانید درباره موارد زیر با مسئولان مدرسه صحبت کنید:
- مشکلات مدیریت رفتاری در کلاس مثلا، نشاندن کودک در جلوی کلاس و دور از حواس‌پرتی‌ها
- فعالیت‌های ساختارمند کلاسی مثلا، داشتن یک برنامه دیواری که همه بتوانند آن‌را ببینند و به بچه‌ها بگویند چه زمانی قرار است فعالیت‌ها تغییر کند.
- استراتژی‌های جایگزین تفکر مثلا، به کودکان اجازه دهیم ایده‌های خود را درباره روش‌های حل مسائل ارائه دهند.
- مشکلات سامان‌دهی احساسی که به کودکان یاد می‌دهد چگونه احساسات خود مانند خشم و کلافگی را مدیریت کند.
- برنامه‌های انعطاف‌پذیری، سلامت و کنترل قلدری
- پاداش برای رفتار خوب، بنابراین کودک شما احساس نمی‌کند همیشه برای رفتار غیرقابل‌قبول تنبیه می‌شود.
مراقبت از خود همراه با کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
مراقبت از خود و مراقبت از کودک مبتلا به این اختلال و کودکان دیگر خانواده می‌تواند سخت باشد.
در این‌جا به چند توصیه برای مراقبت از خود اشاره می‌کنیم:
- در روز زمان‌هایی برای خود داشته باشید تا کتاب بخوانید، تلویزیون نگاه کنید یا به پیاده‌روی بروید. اگر تنها امکان شماست، با پنج دقیقه آخر شب شروع کنید.
- از خانواده، دوستان یا اعضای شبکه حمایتی خود بخواهید برای مدتی کوتاهی مراقب کودک باشند تا بتوانید برای خود وقت بگذارید.
- برای مقداری فعالیت فیزیکی وقت بگذارید مثلا، پیاده‌روی کنید، یوگا کنید یا شنا کنید. مقداری ورزش می‌تواند انرژی بیشتری برای کار با کودک به شما بدهد.
- زمانی برای خوشگذرانی با همسرتان بگذارید. رفتار کودک می‌تواند فشار بر رابطه شما را افزایش دهد، خصوصا اگر در مورد رفتار با کودک با یکدیگر اختلاف‌نظر داشته باشید.
- اگر فکر می‌کنید از تحمل شما خارج است از متخصص کمک بگیرید.
به‌اشتراک‌گذاری حمایت، توصیه‌ها و تجربیات با دیگران می‌تواند کمک بزرگی باشد. می‌توانید در یک جمع آنلاین شرکت کنید یا به یک گروه حمایتی والدین بپیوندید.
علت ابتلای کودکان به اختلال نافرمانی مقابله جویانه چیست؟
گفتن این‌که چرا کودک شما به این اختلال مبتلا شده سخت است. احتمالا دلیل آن یک چیز نیست. اما برخی عوامل مرتبط با این اختلال شامل موارد زیر است:
- خلق و خو ـ مثلا این‌که کودک آسان‌گیر باشد یا قوانین را دوست داشته باشد.
- رابطه بین کودک و والدین ـ مثلا اگر کودکان و والدین نتوانسته‌اند با یکدیگر رابطه نزدیکی برقرار کنند.
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- مشکلات تکلم و زبانی در زندگی روزمره
- ضعف در مهارت‌های اجتماعی ـ ضعف در مهارت‌های حل مسئله و مشکلات حافظه
- عوامل تربیتی و خانوادگی ـ مثلا انضباط نامناسب و سخت و فشار زیاد در خانواده
- عوامل محیط مدرسه ـ مثلا مدارسی که تنبیهات سخت و قوانین، استثنائات و تبعات غیرمشخص دارد.
- عوامل اجتماع ـ مثلا تاثیرات منفی دوستان، خشونت محله و نبود کارهای مثبت در اوقات فراغت.
کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله جویانه با مشکلاتی مانند ناتوانی آموزشی، اختلال کم‌توجهی‌ـ‌بیش‌فعالی، اختلال اضطراب، اختلال حس و حال یا نقص زبانی روبرو هستند.
مطالعه بیشتر:
نحوه برخورد با بچه های شیطون چگونه باید باشد؟
علت پرخاشگری کودکان چه عواملی می تواند باشد؟
بهترین روش برای تربیت فرزند در شرایط امروزی چیست؟
عادت های بد در کودکان و روش های ترک آنها چگونه است؟
