زنیان در شیردهی و فواید و عوارض مصرف زنیان چیست؟
از آنجا که شیر، مهم ترین و اصلی ترین منبع تغذیه نوزادان و شیرخواران به حساب می آید، بنابراین همواره در طول تاریخ بشر به دنبال راهی برای افزایش حجم و همچنین مقوی ساختن شیر مادران بوده تا بدین ترتیب روند وزن گیری، رشد و تکامل بچه ها به بهترین شکل ممکن انجام شود. زنیان، یکی از راهکارهایی است که قدیمی ترها برای افزایش شیر سینه ها پیشنهاد می دهند و به همین دلیل ما در این مقاله به فواید و عوارض مصرف زنیان در شیردهی پرداخته ایم تا شاید راهنمایی برای مادران شیرده باشد.
زنیان چیست؟
زنیان که به نام های مختلفی همچون Ajwain""، ""Carum copticum، Trachyspermum ammi""، طالب الخبز، دانه های تیمول و ... شناخته می شود، دانه معطر گیاهی به همین نام است که احتمالا از کشورهای منطقه خاورمیانه از جمله مصر، ترکیه، هندوستان، ایران و افغانستان سرچشمه گرفته و امروزه در بسیاری از دیگر مناطق جهان از جمله شمال آفریقا کشت و پرورش داده می شود.
اگر بخواهیم گیاه زنیان را از نظر مشخصات گیاه شناسی توصیف کنیم، بوته ای علفی و یک ساله است که به خانواده چتریان (Apiaceae) تعلق داشته و در مناطق با نور کامل خورشید، رطوبت کافی و آب و هوای معتدل و گرم به خوبی رشد می کند. این گیاه، تقریبا در هر نوع خاک و با هر میزان PH رشد کرده و تنها نقطه ضعف آن، حساسیت بسیار بالا در برابر سرما و یخبندان است. از نظر ویژگی های ظاهری، گیاه زنیان، اغلب کمتر از یک متر طول داشته و ساقه های شکننده و باریک آن، کرک دار و به رنگ سبز هستند. برگ های سبز رنگ زنیان، شباهت بسیار زیادی به گیاهان هم خانواده خود یعنی شوید و زیره دارند و به صورت نخی شکل، مویی و پر مانند هستند. گل های زنیان، به صورت چتری از گل های بسیار کوچک سفید رنگ و معطر در انتهای ساقه ها روییده و پرچم های ظریف صورتی رنگی در بخش مرکزی خود دارند که زیبایی این گل ها را چندین برابر می کند. دانه های زنیان، یعنی همان بخشی که بیشتر مردم با آن آشنا هستند، نیز بیضوی شکل، کوچک و به رنگ سبز تا قهوه ای کم رنگ بوده که طعمی تلخ و تند نزدیک به انیسون و پونه کوهی و بویی شبیه به آویشن دارند. ویژگی تشخیصی دانه‌های زنیان، ۵ خط طولی هستند که بر روی آن ها به چشم خورده و رنگی روشن تر از خود دانه ها دارند.
زنیان چه ویتامین هایی دارد؟
دانه های زنیان فوق العاده مغذی بوده و به دلیل وجود مواد ارزشمندی همچون انواع آنتی اکسیدان ها، فلاونوئیدها، اسیدهای آمینه ضروری، پروتئین، فیبر، ویتامین B1 (تیامین)، ویتامین B3 (نیاسین)، ویتامین های A،C و E و همچنین مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، آهن و فسفر، مزایای بی شماری برای سلامتی دارند.
خواص زنیان در طب سنتی
دانه های زنیان که به راحتی در هر آشپزخانه ای پیدا می‌شوند، علاوه بر طعم دادن به غذاها، جایگاه بسیار مهمی در طب سنتی داشته و به ویژه در کشورهایی مانند هندوستان و چین برای اهداف درمانی مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. از مهم ترین خواص زنیان در طب سنتی می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- دارای خواص آنتی اکسیدانی،
- دارای خواص ضد التهابی،
- دارای اثرات ضد باکتری،
- دارای خواص ضد انگلی و ضد قارچ،
- پاکسازی و سم زدایی از بدن،
- آرامش بخش،
- تقویت اعصاب،
- درمان سردرد،
- ضد تشنج،
- تامین سلامت دستگاه گوارش،
- درمان مشکلات ناشی از سوء هاضمه،
- بادشکن قوی و درمان مشکل نفخ و تجمع گاز در شکم،
- تقویت کننده معده،
- بهبود جریان اسیدهای معده و در نتیجه روند هضم غذا،
- کمک به درمان زخم های گوارشی به ویژه زخم معده،
- جلوگیری از عفونت،
- موثر در کاهش فشار خون،
- مقوی قلب،
- کاهش خطر سکته قلبی،
- تنظیم سطح قند خون و کمک به مدیریت و درمان دیابت نوع 2،
- تسکین اسپاسم های عضلانی (انقباضات دردناک ماهیچه ها)،
- تسکین کمردرد،
- کاهش چربی خون و در نتیجه جلوگیری از رسوب چربی در عروق،
- تسکین دندان درد،
- کاهش حالت تهوع و استفراغ،
- کمک به درمان و برطرف کردن نشانه های ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا همچون سرفه و گلودرد،
- کاهش مشکلات ناشی از سینوزیت،
- اتساع مجاری تنفسی و در نتیجه گاهش تنگی نفس و مشکلات ناشی از آسم،
- ضد سرفه،
- بهبود سلامت دهان،
- تامین سلامت کبد و درمان اختلالات کبدی،
- بند آوردن اسهال،
- ادرار آور (مدر) و در نتیجه کمک به درمان عفونت های ادراری،
- مفید برای سلامت کلیه ها،
- کمک به خروج سنگ های کلیه و مثانه،
- تسکین دردهای مفصلی از جمله زانو درد و دردهای ناشی از آرتروز، آرتریت روماتوئید، نقرس و ...،
- کمک به ترک وابستگی به مواد مخدر،
- افزایش توان و قوای جنسی،
- افزایش تعداد اسپرم ها و موثر بر قدرت باروری مردان،
- درمان ناتوانی های جنسی،
- انرژی بخش،
- منظم ساختن دوره های ماهیانه در زنان،
- کاهش شدت خونریزی بیش از حد قاعدگی،
- تسکین دردهای قاعدگی (دیسمنوره)،
- پاک کننده رحم و ...
در نظر داشته باشید که اگر چه برخی از این خواص زنیان در طب سنتی به اثبات رسیده اند اما با توجه به کمبود و شواهد در این زمینه، نیاز به انجام پژوهش های علمی و معتبر بیشتر به صورت جدی احساس می شود.
خواص زنیان در شیردهی
اگرچه با مصرف زنیان، مادران شیرده می توانند از تمام خواص زنیان که در بالا به آن ها اشاره شد، بهره ببرند اما مهمترین خاصیت مصرف زنیان در شیردهی، کمک به افزایش تولید و حجم شیر مادران است که سبب شده تا زنیان در زمره داروهای گیاهی شیرافزا قرار بگیرد.
البته این خاصیت بر اساس باور عموم و نظر پزشکان طب سنتی شکل گرفته و تا کنون در مطالعات علمی، شواهد کافی برای اینکه بتوان گفت زنیان می تواند تاثیر مثبتی بر روی تولید شیر داشته باشد، وجود ندارد.
آیا خوردن زنیان در شیردهی بی خطر است؟
متاسفانه پاسخ مشخص و روشنی برای این سوال وجود ندارد. در واقع با اینکه بر اساس طب سنتی، کمک گرفتن از زنیان در شیردهی، می تواند در افزایش حجم شیر مادران موثر باشد، اما به دلیل فقدان مطالعات کافی در این زمینه، نمی توان به قطعیت در مورد ایمنی مصرف زنیان در شیردهی نظر داد. بنابراین بهترین کار این است که جانب احتیاط را نگه داشته و بدون مشورت با پزشک خود، در طی دوران شیردهی گیاهان دارویی مانند زنیان را مصرف نکنید.
عوارض زنیان در شیردهی
اگرچه استفاده به اندازه و متعادل از زنیان، چه به شکل دمنوش و چه عرق زنیان، بدون خطر است و برای بیشتر افراد مشکلی ایجاد نمی کند، اما زیاده روی در خوردن آن می تواند احتمال وقوع برخی عوارض جانبی را افزایش دهد، از جمله:
- زردی (یرقان)،
- بروز مشکلات گوارشی مانند افزایش اسید معده و ریفلاکس، حالت تهوع، استفراغ، دل درد، معده درد، زخم معده و ...،
- اختلال در عملکرد کبد و غده تیروئید،
- ایجاد التهاب و زخم در حفره دهانی،
- افزایش خطر خونریزی،
- سردرد و سرگیجه و ...
علاوه بر عوارض یاد شده، مصرف زنیان در شیردهی به صورت مداوم و احتمالا بیش از 7 روز، نه تنها باعث افزایش شیر مادران نمی شود، بلکه ممکن است تاثیر معکوس داشته و باعث کاهش ترشح شیر و خشک شدن جریان آن شود!! بنابراین با در نظر گرفتن این نکته و همچنین با توجه به این واقعیت که ما از تمامی عوارض زنیان بر روی مادر شیرده و فرزند شیرخوار او مطلع نیستیم، بنابراین بهتر است در مورد مصرف زنیان در شیردهی محتاط باشید.
مطالعه بیشتر:
عرق زنیان در بارداری آیا مفید و بی خطر است؟
دمنوش های لاغری در دوران شیردهی آیا بی ضرر است؟
عرق رازیانه در دوران شیردهی چه فواید و چه عوارضی دارد؟
مصرف عرق نعنا در شیردهی و معایب و مزایای عرق نعنا چیست؟
