نقاط عطف رشد نوزاد در سال اول زندگی
تقریباً هیچ پدیده‌ای مثل تماشای رشد و یادگیری فرزندتان خوشایند نیست.
هر نقطه عطف در رشد نوزاد صرف نظر از اینکه تا چه حد بزرگ یا کوچک باشد، برای خانواده تجربه‌ای شگفت‌انگیز است. این لحظات فقط برای ثبت در کتاب کودک نیست، و به شما نشان می‌دهد که رشد فرزندتان چگونه صورت می‌گیرد. در دوازده ماه نخست، همان طور که نوزاد به سمت دوران نوپایی می‌رود، هر مهارت جدید به بروز مهارت بعدی می‌انجامد. هر نقطه عطف نیز به عنوان نشانگری است که رشد او را نشان می‌دهد.
در حالی که در انتظار هر خنده، صدا درآوردن یا گام مشتاقانه‌اش هستید، باید بدانید که بچه‌ها با هم فرق دارند و هر یک به شیوه بی همتا و در زمان خاص خود رشد می‌کند. فرزند شما نیز توانایی‌ها و استعدادهای بی همتای خود را دارد. برای کسب تبحر در یک مهارت به فرزندتان فشار نیاورید و نخواهید به سرعت به هدف بعدی برسید. نوزادان به زمان نیاز دارند تا از تبحر در مهارت خود لذت برند و بتوانند از این مهارت برای رشد خود استفاده کنند و دیگر نواحی ذهن خود را گسترش بخشند.
9 نقطه عطف رشد نوزاد در سال اول زندگی
1- اولین خنده نوزاد در حدود شش هفتگی
سرانجام، متوجه واکنش اندکی از سوی فرزندتان می‌شوید! هفته‌ها سخت کوشش کردید تا به او عشق ورزید و از او مراقبت کنید و شاید احساس کنید که در ازای آن چیز زیادی دریافت نکرده‌اید. اینک حدود هفته ششم تا هشتم فرزندتان به شما می‌خندد و دنیای شما دگرگون می‌شود. این مهارت به رشد خود ادامه می‌دهد و حدود چهار تا پنج ماهگی احتمالاً لبخندهای پیاپی او را خواهید دید. این صدایی است که حتی در ساعت پنج صبح نیز از آن لذت خواهید برد.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- از صورتتان برای برقراری ارتباط با فرزندتان استفاده کنید، به او بخندید، با چهره شکلک های مسخره بسازید و هر راهکار ابتکاری دیگری را بیازمایید.
- نوزادان عاشق تماشای واکنش های خود هستند، بنابراین، او را در مقابل آینه نگه دارید تا به خودش بخندد.
- اغلب با فرزندتان حرف بزنید، صداهایی عجیب درآورید و منتظر خندیدن یا واکنش او بمانید.
2- کنترل گردن و پشت از دو تا شش ماهگی
بچه در دو ماهگی در حالی که روی شکمش دراز کشیده است، می‌تواند سر خود را از زمین بلند کند و در دو ماه آینده تمام سینه خود را بالا بگیرد. در پی این توانایی یاد می‌گیرد که در وضعیت متمایل چگونه می‌تواند وزن را روی دست‌هایش تحمل کند.
ماندن روی شکم برای رشد ماهیچه های دور شانه و پشت مهم است تا بعداً به خزیدن او کمک کند. بلند کردن سر در برابر نیروی جاذبه زمین نیز سیستم حرکتی گوش داخلی او را فعال می‌سازد. این عمل برای توازن، کنترل وضعیت بدن و کنترل حرکات چشم در مراحل بعدی اهمیت دارد.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- هنگام ماندن بچه روی شکمش اسباب بازی محبوب او را جلویش نگه دارید تا او برای نگاه کردن به آن مجبور به بلند شدن روی دست‌هایش شود.
- زمان ماندن روی شکم در سمت پهلوی او راه بروید یا یک اسباب بازی را از سمت راست یا چپ او تکان دهید تا از چشم خود برای پیگیری حرکات استفاده کند.
- می‌توانید بچه را روی حوله‌ی تا شده یا پتویی بگذارید تا از حمایت بیشتری زیر بازوانش برخوردار شود.
- اجازه دهید که فرزندتان با شکمش روی سینه شما دراز بکشد تا بتواند صورت شما را ببیند. همچنین می‌توانید او را روی ران‌هایتان بگذارید تا منظره جدیدی از دنیای خود را ببیند.
3- استفاده از دستها حدود چهار ماهگی
وقتی فرزندتان یاد می‌گیرد که با اراده خود از دست‌هایش استفاده کند، می‌بینید که او دو دستش را با هم به سمت اسباب بازی می‌برد تا بتواند به آن دست یابد. حرکات واکنشی جمع شدن مشت که در روزهای آغازین وجود داشت اکنون دیگر وجود ندارد.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
برای تشویق فرزندتان در استفاده از دستها، حتی در روزهای نخستین اسباب بازی‌ها را دور از دسترس و در میانه‌ی بدنش نگه دارید. میانه بدنش را مثل خطی فرض کنید که طول بدنش را از بالا تا پایین طی می‌کند و آن را به دو بخش مساوی چپ و راست تقسیم کرده است. یادگیری اینکه چگونه از خط میانه بدن خود بگذرد، مثلاً با دست راست یک اسباب بازی را در سمت چپ خود بگیرد، فواید رشدی و شناختی فراوانی دارد.
- اسباب بازی بزرگی جلوی فرزندتان نگه دارید تا او آن را بگیرد تا او بتواند از دو دستش برای نگه داشتن آن استفاده کند.
- دست‌های فرزندتان را بگیرید و آنها را روی بافت‌های متفاوت بمالید (نرم، دانه‌دار، لطیف، زبر و ...) تا او را تشویق کنید که دنیای اطراف خود را کشف کند.
- اجازه دهید فرزندتان اشیا را در دهان خود بگذارد. به یاد داشته باشید این عمل که به‌دهان‌بردن نام دارد، روشی است که او برای شناسایی چیزهای جدید از آن استفاده می‌کند. همیشه نکات ایمنی را رعایت کنید و مراقب باشید تا از خطرات خفگی دور بماند.
- اگر متوجه شدید که فرزندتان همیشه دست‌هایش در حالت مشت است و برای باز کردن آن مبارزه می‌کند و یا بازوانش ظاهراً خشک هستند، به متخصص اطفال مراجعه کنید.
4- غلت زدن از شکم به پشت بین دو و پنج ماهگی و از پشت به شکم در پنج تا هشت ماهگی
غلت زدن برای رشد حرکات، کشف دنیا، برنامه‌ریزی حرکات و بعدها برای عبور از خط میانه و گسترش هماهنگی دو سوی بدن ضروری است. این نقاط عطف فرزندتان را برای استقلال در حرکات و مهارت های دیگر آماده می‌سازد.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- وقتی پس از تعویض یا چرت زدن فرزندتان را از گهواره پایین می‌گذارید، او را به پهلو بچرخانید و سپس از آنجا او را بلند کنید. این حرکت به او این احساس را می‌دهد که می‌تواند از طریق حرکات بدنش جابجا شود.
- اجازه دهید که فرزندتان روی پهلو بازی کند. با لوله کردن یک حوله، پشت او را حمایت کنید. می‌توانید این کار را برای هر دو سمت انجام دهید.
- فرزندتان را تشویق کنید تا با هر دو دست در میانه بدنش بازی کند و وقتی روی پشتش دراز کشیده است، پای او را از سویی به سمت دیگر حرکت دهید. به این ترتیب، بالا و پایین بدن او به جهات متفاوت حرکت می‌کند.
- اگر در هفت ماهگی فرزندتان غلت نمی‌زند، بهتر است نزد پزشک متخصص بروید و از توصیه‌های وی استفاده کنید.
5- غرغرکردن در پنج تا شش ماهگی
شاید متوجه شوید که صدای فرزندتان زیاد و کم می‌شود که اغلب در واکنش به صدا و شکل‌های صورت شماست. فرزندتان در حال یادگیری برقراری ارتباط زبانی است تا بعدها بنیان حرف زدن را بگذارد.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- فرزندتان عاشق صدای شماست و گفتگو با شما را لذت‌بخش می‌داند. با همانندسازی صداهایی که فرزندتان درمی‌آورد، او را به حرف زدن تشویق کنید و برای "پاسخگویی" به او زمان دهید.
- هنگام اجنجام کارها به او می‌گویید که مشغول چه کاری هستید، تمام روز با او حرف بزنید.
- خواندن کتاب به رشد زبانی او کمک می‌کند.
- اگر فرزندتان اصلاً صدایی از خود درنمی‌آورد و برای تقلید صداها و برقراری ارتباط با شما تلاش نمی‌کند، پزشک اطفال را مطلع سازید.
6- نشستن از شش ماهگی
حدود شش ماهگی فرزندتان باید بتواند بدون حمایت بنشیند (مثلاً روی ران شما یا با یک یا دو بالش اطرافش). در هشت ماهگی فرزندتان با پشتیبانی اندک به خوبی می‌نشیند و در این وضعیت می‌تواند به طور مستقل بازی کند.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- گرچه در بازار ابزارهای خوبی برای حمایت هنگام نشستن وجود دارد، استفاده طولانی مدت از این وسایل او را به ابزار متکی می‌کند و رشد ماهیچه های بنیانی و کنترل توازن او را به حداقل می‌رساند. وقتی او به حمایت نیاز دارد، شما بهترین پشتیبان هستید. برای پیشگیری از آسیب دیدن او هنگام افتادن، گذاشتن بالش‌هایی پشت او کارساز است.
- اسباب بازی محبوبش را طوری به او نشان دهید که او برای تماشای آن مجبور به نشستن شود. این کار انگیزه خوبی برای نشستن در حالت راست قامت است. در نتیجه یاد می‌گیرد که چگونه در صورت لزوم بیشتر از دست‌هایش برای پشتیبانی استفاده کند.
- وقتی او به خوبی می‌نشیند، اسباب بازی را دور از دسترسش قرار دهید تا او بچرخد و به آن برسد و از بدنش در جهات متفاوت استفاده کند. این چرخش و رسیدن به هدف، در خزیدن به او کمک می‌کند.
7- خزیدن در هفت تا ده ماهگی
قدرت حرکت و استقلال، باعث شروع تحرک بیشتر می‌شود! خزیدن فقط گام دیگری در مسیر نوزاد برای تحرک است. طولی نمی‌کشد که کوچولوی شما با مهارت‌های جدیدش شما را شگفت‌زده می‌کند.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- فرزندتان را روی پای خود یا روی حوله‌ای لوله‌شده در وضعیت خزیدن قرار دهید (کف دست و زانوها) تا با حمایت ایمن شما، بتواند به قرار گرفتن روی دست و زانو عادت کند.
- چند اسباب بازی یا وسایلی را که بچه دوست دارد، جلو و دور از دسترسش بگذارید تا در حالی که خود را به آن می‌رساند، برای ماندن در این وضعیت انگیزه داشته باشد.
- اگر فرزندتان هیچ تلاشی برای خزیدن نمی‌کند و ظاهراً در حالت نشسته "گیر" کرده است، از متخصص کودکان کمک بگیرید.
8- دو انگشتی برداشتن، و بیشتر در هشت تا دوازده ماهگی
این دوره‌ی زمانی شاهد جهش بزرگی در توانایی فرزندتان برای استفاده از عملکرد دست‌هاست. این روند می‌تواند آشوب زیادی همراه داشته باشد، اما تشویق کردن فرزندتان برای کشف بافت‌های متفاوت در رشد کارهای ظریفش به او کمک می‌کند.
طی این دوره‌ی زمانی فرزندتان یاد می‌گیرد که چگونه با استفاده از شست و انگشت به شکل گیره، اشیای کوچک مثل نخود یا تکه‌ای از خوراکی را بگیرد و سپس اجسام را از دستی به دست دیگر بدهد یا حتی با استفاده از دستها دو شی‌ء را به یکدیگر بزند. بین هشت تا دوازده ماهگی او باید بتواند با هدف از اشیا دست بکشد (حتی اسباب بازی های خود را بیندازد و بردارد)، بتواند اجسام را داخل محفظه‌ای بگذارد که دهانه بزرگی دارد و دوباره آنها را بیرون بیاورد، شیشه یا قاشق خود را نگه دارد (حتی با وجودی که هنوز نمی‌تواند خود را تغذیه کند) و دستش را برای سلام یا خداحافظی تکان دهد.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- اگر پیشرفتی در مهارت‌های مناسب این گروه سنی برای کارهای ظریف فرزندتان مشاهده نمی‌کنید، با پزشک مشورت کنید.
9- ایستادن و راه رفتن حدود دوازده ماهگی
اکنون فرزندتان می‌تواند بایستد و احتمالاً با استفاده از حمایت مبلمان یا دیوار از گردش اطراف خانه لذت ببرد. این نشانه‌ای برای راه رفتن است. او می‌تواند بدون افتادن، خود را پایین بیاورد و به زمین برساند. او می‌تواند حدود پنج ثانیه به تنهایی نیز بایستد و یا وقتی دست شما را می‌گیرد، چهار گام به اطراف بردارد. پس از استاد شدن در این مهارت‌ها، او راه رفتن مستقل را یاد می‌گیرد.
چگونه به فرزندمان کمک کنیم؟
- اگر در چهارده ماهگی فرزندتان برای ایستادن یا راه رفتن تلاش نمی‌کند، با متخصص کودکان تماس بگیرید.
مطالعه بیشتر:
1- نقاط عطف سه ماه اول زندگی نوزادان
2- کمک به رشد نوزاد با 4 چیز که نوزاد عاشق آن هاست
3- تاثیر بازی کردن بر رشد و آموزش کودک
5- نقطه عطف رشد نوزاد در شش هفتگی
