مراقبت از ناحیه پرینه و واژن پس از زایمان

منظور از دوره نفاس یا دوران پس از زایمان چیست؟

حتما نام دوره نفاس به گوش شما خورده است. نفاس به دوره ای پس از زایمان گفته می شود که مادر در طی آن دارای ترشحات واژینال است. در علم پزشکی این ترشحات لوشیا نامیده می شود و خروج آنها معمولاً شش هفته به طول می انجامد. این ترشحات شامل بقایای بافتی بجامانده، بخش اسفنجی لایه سطحی (اندومتر) درون رحم، خون خارج شده از انتهای برخی عروق و ... است . رنگ آن با یک ترشحات قرمز و گاهاً همراه با لخته همانند قائدگی آغاز شده و به مرور روشن تر و آبکی تر می شود، درنهایت به رنگ سفید درآمده و از مقدار آن کاسته خواهد شد.

اگر مقدار ترشحات لوشیای شما پس از زایمان بیشتر از ساعتی یک پد بهداشتی را نیاز دارد و یا لخته های خارج شده هر کدام از اندازه ی یک آلو بزرگتر هستند، باید این موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید.

گاهاً ترشحات به رنگ قهوه ای و یا حتی سبز در می آید اما در حالت نرمال نباید بویی شبیه به بوی ماهی از آنها استشمام شود.

اگر ترشحات شما با خون فراوان (بیشتر از یک پد بهداشتی در یک ساعت)، لخته های بزرگ، بوی تند و نامطبوع و تب همراه شد، باید به پزشک خود مراجعه کنید زیرا نشانه های عفونت های پس از زایمان در حال ظهور هستند که البته نیازی به نگرانی ندارند. با تجویز آنتی بیوتیک های لازم توسط پزشک این عارضه به زودی برطرف خواهد شد.

احساس درد و تورم پس از زایمان چه زمانی از بین می رود؟

احساس درد و یک تورم کلی در تمامی بخش های واژن و پرینه یکی از بخش های عوارض طبیعی پس از زایمان است. بعد از زایمان جهت تسریع در بهبود زخم ها بدن جریان خون بیشتری را به سمت آن می فرستد، و مانند تمامی زخم های بدن علائم التهاب که شامل همین تورم و درد نیز هست بروز خواهد کرد. معمولاً احساس درد بعد از هفته ششم از بین خواهد رفت اما در مواردی که این نواحی دچار جراحات شدید و عمیق شده باشند، ممکن است تا ماه سوم بعد از تولد نیز همچنان درد وجود داشته باشد. یکی از عوارض ناشی از روند بهبود زخم ها، خصوصاً بهبود برش ناشی از اپی زیاتومی، خارش است که در روزهای بین 7 تا 10 بعد از تولد به اوج خود می رسد.

مشکلات مربوط به دوران پس از زایمان

1- مشکلات مربوط به دستشویی رفتن

احتمال بروز یبوست و یا مشکلات شدید در دفع ادرار بلافاصله بعد از زایمان طبیعی بسیار نادر است. اما به علت تورمی که در بافت های اطراف مثانه و پیشابرای ممکن است ایجاد شده باشد، گاهاً ادرار کردن در هفته های نخست با کمی درد و سوزش همراه خواهد بود. درصورتی که در طی زایمان بی حسی های اپیدورال دریافت کرده باشید، به علت کند شدن حرکات روده، احتمال بروز یبوست افزایش پیدا می کند. از دیگر علل ایجاد کننده یبوست بعد از زایمان، دریافت مکمل آهن خصوصاً در مادرانی است که در طی زایمان خون زیادی را از دست داده اند، عدم مصرف مایعات کافی و بی تحرکی بعد از زایمان است.

از طرف دیگر برخی از مادران از بی اختیاری ادرار بعد از زایمان شکایت دارند. در این افراد، عبور جنین ممکن است که اعصاب مربوط به عضلات کف لگن را به شدت تحت فشار قرار داده باشد، درنتیجه این عضلات ضعیف شده و توانایی کنترل ادرار را از دست بدهند. معمولا تا 6 هفته پس از زایمان طول می کشد که عضلات بتوانند توانایی پیشین خود را بازیافته و به درستی ادرار را کنترل کنند.

2- هموروئید (بواسیر)

 هر قدر هم که در طی دوران بارداری خود تلاش کنید که به بواسیر دچار نشوید، زور زدن های شدید و طولانی در طی مرحله فعال زایمان ممکن است که سبب ایجاد درجاتی از تورم در ورید های ناحیه مقعد شود. این عروق متورم شده که ممکن است خارش و حتی درد هم داشته باشند، معمولا پس از گذشت 6 هفته کوچک شده و به اندازه ی پیشین خود باز می گردند.

3- انقباضات

ممکن است که فکر کنید که بعد از زایمان دیگر خبری از دردهای شکمی و رحمی نخواهد بود، اما اینگونه نیست! نوعی از درد بعد از زایمان وجود دارد که پس درد نامیده می شوند و به علت انقباضات رحم پس از زایمان رخ می دهند. بعد از زایمان رحم باید منقبض شده، کوچک شود و حدالامکان به اندازه ی پیشین خود باز گردد تا بتواند دوباره درون لگن جای بگیرد. این دردها که تا چند روز بعد از زایمان طول می کشند، در هنگام شیردهی معمولاً شدت می یابند، زیرا هورمون اکسی توسین که در هنگام شیردهی ترشح می شود سبب انقباض عضلات صاف رحم شده و به کوچکتر شدت هر چه سریع تر آن کمک می کند. پس اگر می خواهید شکمتان هر چه سریع تر کوچک شود، به کوچولوی دلبندتان همراه با عشق فراوان شیر بدهید!.

روش های مدیریت و کاهش دردهای ناحیه واژن و پرینه

حال که با مهم ترین عوارض زایمان طبیعی آشنا شده اید، لازم است روش های مدیریت کردن و تسکین علائم هر یک با با هم مرور کنیم.

• دفترچه راهنمایی که در بیمارستان به شما داده می شود را حتماً مطالعه کنید. بسیاری از عوارض زایمان و همچنین راه حل ها و مراقبت های آنها در دفترچه راهنمایی که در بیمارستان به شما ارائه می شود به ساده ترین زبان بیان شده است. سر فرصت و با دقت آن را مطالعه کنید. بعلاوه تمامی آموزش هایی که در بیمارستان به شما داده می شود را جدی گرفته و به کار ببندید.
• بر روی نواحی متورم یخ بگذارید. بهترین و ساده ترین راه برای برطرف کردن تورم و همینطور دردِ نواحی واژن و پرینه بعد از زایمان گذاشتن کیسه یخ بر روی آن است. این کار را می توانید از همان 24 ساعت اول به بعد انجام دهید.
• در وان بتادین بنشینید. هر روز دو قاشق بتادین را درون یک لگن آب ولرم ریخته و 10 دقیقه درون آن بنشینید. این کار علاوه بر ضد عفونی کردن زخم ها و پیشگیری از بروز عفونت، سبب کاهش التهاب پرینه، درد و خارش ناشی از هموروئید نیز می شود.
• دائما نواحی تناسلی را خشک نگه دارید. خشک نگه داشتن نواحی تناسلی برای جلوگیری از بروز عفونت و جوش خوردن هرچه سریع تر زخم ها و محل بخیه ها بسیار حائز اهمیت است. برای این منظور بعد از هر بار دستشویی و حمام رفتن به کمک گرمای ملایم سشوار به مدت سه دقیقه، این ناحیه را خشک نگه دارید. گرمای ناشی از سشوار علاوه بر خشک کردن، سبب افزایش جریان خون این ناحیه و تسریع بهبودی می شود. لباس زیر و پد بهداشتی خود را مرتباً تعویض کنید.
• از مدفوع کردن نترسید. تا زمان از بین رفتن اثرات ناشی از داروهای بی حسی و ... ممکن است چند روزی طول بکشد تا کارکرد روده ها به حالت نرمال باز گردد. اما هر زمان که احساس پُری در روده ها داشتید، به دستشویی رفته و مانع از خروج مدفوع نشوید. برخی از بانوان به علت دردی که در ناحیه مقعد حس می کنند از رفتن به توالت امتناع خواهند کرد. اما بدانید که با گذر زمان توده ی مدفوع بزرگتر و خشک تر شده، درنتیجه خروج آن سخت تر خواهد شد.
• ورزش های کگل را ادامه دهید. ورزش های کگل که در طی دوران بارداری انجام می دادید تا عضلات کف لگن خود را برای داشتن یک زایمان خوب آماده کنید، اکنون نیز به کمک شما می آیند. با انجام آنها عضلات کف لگنتان را که شاید در طی فشارهای زایمان ضعیف شده باشند را دوباره تقویت کنید تا یه این ترتیب از ایجاد بی اختیاری ادرار پس از زایمان جلوگیری کنید.
• روان کننده ها را فراموش نکنید. پس از زایمان طبیعی باید تا 40 روز از انجام نزدیکی اجتناب کنید، پس از آن نیز به منظور جلوگیری از ایجاد درد در هنگام نزدیکی لازم است از روان کننده های موجود در داروخانه ها استفاده کنید.

در پایان می توان گفت که در آغوش گرفتن نوزاد دلبندتان آنقدر هیجان انگیز و لذت بخش خواهد بود که ممکن است علی رغم وجود بسیاری از عوارض ناشی از زایمان، خودتان را به فراموش سپرده و دوست داشته باشید تمام وقتتان را صرف فرشته کوچک خود کنید. اما با تمام دلبستگی هایی که پس از زایمان بین شما و نوزاد شکل می گیرد، بدانید که نباید از سلامتی خودتان غافل شوید. همواره یادتان باشد که فرزند شما به یک مادر سلامت و سرحال نیاز دارد.

مطالعه بیشتر:

1- پارگی پرینه یا میان دوراه در زایمان طبیعی و روش های جلوگیری از آن

2- انواع عفونت واژن و روش های درمان آن

3- 6 عامل آسیب رسیدن به واژن

4- با هشت اشتباه در شست و شوی واژن آشنا شوید!