کم خونی بعد از زایمان علل و علایم و درمان آن چگونه است؟
مادرها گاه آنقدر با نوزادان خود سرگرم می‌شوند که فراموش می‌کنند از خود مراقبت کنند. بی توجه ای مادر به سلامت خودش بعد از تولد نوزاد میتواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات سلامتی از جمله کم خونی بعد از زایمان باشد. این موضوع یکی از شایع ترین اختلالات پس از زایمان بویژه در کشور‌های در حال توسعه است. در این مقاله به دلایل بروز، علل و علایم و درمان‌های توصیه شده برای کم خونی پس از زایمان اشاره می‌کنیم.
کم خونی بعد از زایمان چیست؟
کم خونی پس از زایمان نوعی کم خونی فقر آهن است و زمانی بروز می‌کند که سطح هموگلوبین از 110 گرم بر لیتر در یک هفته پس از زایمان یا 120 گرم بر لیتر 8 هفته پس از زایمان پایین تر بیاید.
کم خونی در 3 مرحله بروز می‌کند:
- مرحله نخست: سطح آهن در مغز استخوان کاهش می‌یابد و این موضوع زمینه ساز کاهش آهن در خون خواهد بود. در این مرحله علایمی از کم خونی مشاهده نمی‌شود.
- مرحله دوم: علایم کم خونی کم کم ظاهر می‌شود. فرد احساس خستگی کرده و سردرد دارد. در این مرحله تولید هموگلوبین کم شده و با آزمایش خون میتوان متوجه کم خونی شد.
- مرحله سوم: میزان هموگلوبین خون باز هم کاهش یافته و این موضوع سبب کم خونی شدید می‌شود که با علایم شدیدتری خود را بروز خواهد داد.
دلایل بروز کم خونی بعد از زایمان؟
از جمله مسائلی که میتواند زمینه ساز کم خونی بعد از زایمان باشد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
• رژیم نامناسب غذایی:
دریافت پایین آهن قبل و در دوران بارداری میتواند سبب بروز کم خونی بعد از زایمان شود. میزان آهن مورد نیاز در دوران بارداری حدود 4.4 میکروگرم در روز است. از آنجایی که برخی خانم‌ها آهن کافی از مواد غذایی دریافت نمی‌کنند لازم است در دوران بارداری و حتی قبل از لقاح مکمل آهن دریافت کنند.
• خونریزی‌‌های شدید بعد از زایمان:
خونریزی شدید در حین زایمان (بیش از 500 میلی لیتر) میتواند سبب کاهش ذخایز آهن بدن مادر شده و زمینه ساز کم خونی بعد از زایمان باشد.
• بیماری‌های گوارشی:
در برخی موارد که مادر مبتلا به سلیاک یا بیماری کرون یا التهاب دستگاه گوارش است جذب آهن دچار اختلال می‌شود.
علایم کم خونی بعد از زایمان شامل چه مواردی است؟
احساس خستگی یا ناتوان بودن، رنگ پریدگی صورت، ضعف بدنی، احساس افسردگی، احساس گیجی، کاهش میزان و پایین آمدن کیفیت شیر، کاهش وزن جنین، تنگی تنفس، سرگیجه، ضربان بالای قلب، سردرد، تحریک پذیری، نوسانات خلقی، کاهش تمایلات جنسی، پایین آمدن سیستم ایمنی از علایم کم خونی است. یک فرد ممکن است تمامی این علایم را با هم نداشته باشد اما حتی اگر برخی از آنها را دارید بهتر است با متخصص مشورت کنید.
خطرات و عوارض مربوط به کم خونی بعد از زایمان
در صورتی که کم خونی به موقع درمان نشود میتواند برای مادر خطرات و عوارضی را به دنبال داشته باشد. از آن جمله میتوان به تمرکز پایین، ناتوانی در انجام کارها به دلیل ضعف و خستگی، احتمال زایمان پیش از موقع یا بروز اختلالاتی در زایمانهای بعدی سرگیجه و خستگی شدید اشاره کرد. مادرانی که قبل یا در دوران بارداری نیز کم خونی شدید دارند، چند قلو باردارند، اندیس توده بدنی بالای 24 در بارداری دارند، سزارین کرده‌اند، بین دو بارداری فاصله اندکی گذاشته‌اند، در دوران بارداری دچار خونریزی بودند، زایمان پیش از موقع یا بعد از موقع را تجربه کردند، در دوران بارداری فشارخون بالا دارند، مبتلا به چسبندگی جفت هستند، خونریزی بالا داشته‌اند، پیش از این زایمانهای چند قلویی را تجربه کرده‌اند، درآمد و در نتیجه تغذیه نامناسب دارند و ... بیشتر در معرض عوارض ناشی از کم خونی هستند. برخی از این عوارض میتواند نوزاد را هم تحت تاثیر قرار دهد.
آیا کم خونی روی شیردهی تاثیرگذار است؟
بله کم خونی میتواند زمینه ساز سندروم کاهش شیر شود. در این شرایط میزان شیری که مادر به نوزاد می‌دهد و مدت زمان شیردهی کوتاه تر است و نوزاد وزن گیری پایینی دارد. 22 درصد از مادرانی که برای نخستین بار زایمان می‌کنند معمولا دچار کم خونی پس از زایمان می‌شوند و سطح هموگلوبین خونشان به کمتر از 10 گرم بر لیتر می‌رسد. تشخیص سریع کم خونی و درمان به موقع آن اما میتواند از بروز عوارض احتمالی پیشگیری کند.
درمان کم خونی بعد از زایمان
برای درمان کم خونی لازم است در رژیم غذایی و سبک زندگی خود تغییراتی ایجاد کنید:
- مکمل آهن مصرف کنید: مکمل آهن به شکل کپسول، قرص موجود است و باید توسط پزشک تجویز شود.
- مواد غذایی غنی از آهن مصرف کنید: از این نوع مواد غذایی میتوان به نخود، عدس، اسفناج، زردآلو، كدو حلوايي، توفو، غلات، برنج قهوه ای، مارچوبه، سیب زمینی، نخود فرنگی، نان غنی شده با آهن، گوشت گاو، صدف خوراکی، مرغ و توت فرنگی اشاره کرد.
- چای مصرفی را کاهش دهید: چای حاوی ترکیباتی به نام تانین است که میتواند جذب آهن را در بدن کاهش دهد. مصرف بالای کلسیم هم تاثیر مشابهی بر جذب آهن دارد.
- ویتامین c بیشتری مصرف کنید: مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C مثل مرکبات و توت فرنگی میتواند جذب آهن را افزایش دهد.
- مایعات بیشتری مصرف کنید: مصرف آب بیشتر سبب افزایش جریان خون و پیشگیری از بروز لخته‌‌های خونی و عفونت ادراری پس از زایمان می‌شود. مصرف مکمل آهن زمینه ساز تشکیل لخته‌‌های خونی است و در این شرایط مصرف آب فراوان از بروز آن پیشگیری می‌کند. توصیه می‌شود در روز 2 لیتر آب بنوشید تا خون رقیق تر شود.
- ملین مصرف کنید: یکی از عوارض کم خونی یبوست است. با مصرف ملین‌ها میتوان این مشکل را برطرف کرد
- استراحت کافی داشته باشید: به دلیل کم خونی افراد معمولا خسته هستند. با استراحت میتوان تا حدی این عارضه را کاهش داد.
- مراقب علایم عفونت باشید: کم خونی سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند و احتمال بروز عفونت بالا می‌رود. برای پیشگیری در صورت مشاهده علایم اولیه عفونت به پزشک مراجعه کرده و آنتی بیوتیک مصرف کنید.
- زیر نظر پزشک باشید: لازم است مرتبا از نظر فاکتور‌های خونی چک شوید. در صورتی که آهن خون در حال کاهش باشد ممکن است برای جبران نیاز به تزریق آهن، مصرف دارو یا تعویض خون وجود داشته باشد.
در صورتی که شما مبتلا به یکی از علایم مربوط به کم خونی بعد از زایمان شده اید فورا با متخصص مشورت کنید. مشورت با یک متخصص تغذیه میتواند به بهبود رژیم غذایی بعد از زایمان کمک کند.
بیشتر بدانید:
1- علل و درمان کم خونی در اواخر بارداری چیست؟
2- زایمان سزارین با کم خونی (هموگلوبین کم)، آیا ممکن است؟
3- کم خونی داسی شکل و بارداری و را های جلوگیری از آسیب به جنین
4- رابطه فقر آهن در بارداری با خطر کم خونی در نوزاد یا وزن کم هنگام تولد چیست؟
