آیا بیش فعالی ارثی است و آیا ژن بیش فعالی از والدین به کودک منتقل می شود؟
اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (ADHD) یک اختلال رشدی عصبی است. این بیماری معمولاً در دوران کودکی افراد تشخیص داده می شود، اما بزرگسالان نیز می توانند علائم این اختلال را تجربه کرده و همچنین تشخیص داده شوند. طبق نظر و داده های انجمن روانپزشکی آمریکا (APA)، حدود 5 درصد از کودکان و 2.5 درصد از بزرگسالان در ایالات متحده مبتلا به اختلال نقص توجه یا همان بیش فعالی دچار هستند. در ادامه این متن ضمن توضیح علائم بیش فعالی در کودکان به شما خواهیم گفت که آیا این عارضه ژنتیکی هست یا نه؟
علائم بیش فعالی چیست؟
شایع ترین علائم مشکل بیش فعالی که می توان آن ها را در مبتلایان دید، شامل موارد زیر هستند:
- عدم توانایی در تمرکز
- بی قراری و پیچ و تاب خوردن، آرام و قرار نداشتن و تکان خوردن
- اجتناب از انجام کارها و وظایف محول شده و یا ناتوانی در انجام دادن آن ها (که در بیش فعالی بزرگسالان بیشتر دیده می شود)
- پرت شدن حواس و تمرکز به راحتی
چه عواملی باعث بیش فعالی در نوزادان می شوند؟
با وجود تحقیقات گسترده و روزافزون، اما هنوز هم محققان نتوانسته اند یک دلیل مشخص و واحد را برای مشکل بیش فعالی شناسایی کنند. بر اساس نتایج پژوهش های متعدد، اینطور به نظر می رسد که ترکیبی از دلایل مختلف همچون ژن ها، عوامل محیطی و احتمالاً رژیم غذایی بر احتمال ابتلای فرد به ADHD تأثیر می گذارند.
برخی مطالعات نشان می دهند که ژن ها بزرگترین عوامل تعیین کننده و مقصران بروز اختلال کمبود توجه هستند. به هر حال، ژن ها عناصر سازنده بدن ما هستند و همه ما ژن های خود را از پدر و مادرمان به ارث می بریم. درست همانند بسیاری از اختلالات یا بیماری های دیگر، بیش فعالی ممکن است یک مولفه ژنتیکی قوی داشته باشد و به همین دلیل است که بسیاری از دانشمندان تحقیقات خود را روی ژن های دقیق حامل این اختلال متمرکز می کنند.
آیا بیش فعالی ارثی است؟
بله. ابتلای یکی از اعضای خانواده به مشکل کمبود توجه یا ADHD، احتمال درگیر شدن شما را نیز به این اختلال بیشتر می کند. کودکانی که بیش فعالی دارند، به طور معمول یکی از والدینشان، خواهر و برادر و یا فردی از بستگان نزدیک، از بیش فعالی رنج می برند. در حقیقت، طبق گفته های انستیتوی ملی بهداشت (NIH)، حداقل یک سوم پدرانی که در حال حاضر بیش فعالی داشته و یا در گذشته با این مشکل دست و پنجه نرم می کردند، فرزندانی خواهند داشت که مبتلا به ADHD تشخیص داده می شوند.
بیش فعالی در دوقلوها
دوقلوها موارد زیادی را با یکدیگر به اشتراک می گذارند: روز تولد، اسرار و رازها، والدین و حتی نمرات. متأسفانه، آن ها همچنین در معرض خطر اختلال نقص توجه نیز هستند. طبق یک نتایج حاصل از یک تحقیق معتبر استرالیایی، دوقلوها بیشتر از نوزادان تک قلو به ADHD مبتلا می شوند. علاوه بر این، اگر کودکی، خواهر و یا برادر دوقلوی همسان مبتلا به بیش فعالی داشته باشد، او نیز به احتمال زیاد به این اختلال دچار خواهد شد.
از دست دادن DNA
برخلاف عوامل محیطی بالقوه اختلال کم‌توجهی، ماده ژنتیکی ما انسان ها یعنی همان DNA نمی‌تواند تغییر کند. از آنجا که تحقیقات در مورد علت اصلی بیش فعالی محدود هستند و به نتایج قطعی نیز نرسیده اند، دانشمندان نقش مهمی را که ژنتیک در این میان بازی می کند، مدنظر قرار داده اند. بنابراین، بیشتر تحقیقات در مورد ADHD، به درک ژن ها اختصاص یافته است. در سال 2010 میلادی، محققان انگلیسی تکه های کوچکی از منابع DNATrusted را شناسایی کردند که در مغز کودکان مبتلا به ADHD تکثیر یافته و یا از بین رفته است. این بخش های ژنتیکی تحت تأثیر و آسیب دیده، همچنین با بیماری های اوتیسم و شیزوفرنی نیز در ارتباط هستند.
بافت مغز نازک تر
محققان موسسه ملی بهداشت روان (NAMI) به عنوان یک منبع معتبر و قابل اعتماد علمی، منطقه ای از مغز را شناسایی کردند که ممکن است اختلال بیش فعالی بر روی آن تأثیر بگذارد. به طور خاص، دانشمندان دریافتند که افراد مبتلا به ADHD ، در مناطقی از مغز که مرتبط با این مشکل هستند، بافت نازک تری دارند.
خوشبختانه، این مطالعه همچنین نشان داد که برخی از کودکان با بافت مغز نازک تر، با افزایش سن و بزرگتر شدن، به سطح طبیعی ضخامت بافت دست پیدا می کنند. با ضخیم شدن بافت مغز در نواحی درگیر، علائم بیش فعالی و نقص توجه، شدت کمتری می یابند.
چه کودکانی در معرض خطر ابتلا به بیش فعالی هستند؟
علاوه بر نقش غیرقابل انکار ژنتیک و دی ان ای (DNA)، عوامل دیگری نیز وجود دارند که می توانند در بروز ADHD تأثیر بگذارند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- مواجهه های محیطی، مانند قرار گرفتن در معرض سرب که ممکن است خطر ابتلا به بیش فعالی را در بچه ها افزایش دهد.
- تعداد کمی از کودکانی که بابت صدمات مغزی آسیب دیده اند، ممکن است دچار اختلال کمبود توجه و بیش فعالی شوند.
- یک مطالعه معتبر دریافت، خطر ابتلا به بیش فعالی در فرزندان مادرانی که در دوران بارداری خود سیگار می کشند، بیشتر از سایرین است. به علاوه زنانی که در دوران بارداری الکل مصرف کرده و مواد مخدر استعمال می کنند نیز فرزند خود را در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار می دهند.
- بر اساس نتایج این مطالعه، نوزادانی که به هر دلیل، قبل از موعد مقرر و به صورت زودرس به دنیا می آیند، در بزرگسالی بیشتر دچار ADHD می شوند.
نگرانی های مربوط به والدین مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی
اگر شما به عنوان پدر یا مادر، از بیش فعالی رنج می برید، ممکن است نگران انتقال ژن های این اختلال به فرزند خود باشید. متأسفانه، باید بگوییم که شما نمی توانید کنترل کنید که آیا فرزند دلبندتان ژن های مرتبط با بیش فعالی را به ارث می برد یا خیر. با این حال، می توانید بیشتر از بقیه والدین نسبت به علائم احتمالی بیماری در فرزندتان، هوشیار بوده و آن ها را کنترل کنید. به یاد داشته باشید که حتماً پزشک متخصص اطفال فرزندتان را از سابقه شخصی خود در زمینه بیش فعالی آگاه کنید. دانستن این نکته ضروری است که هرچه زودتر از علائم بالقوه ADHD در کودک خود مطلع شوید، زودتر می توانید به این مشکل پاسخ موثر داده و دارو و درمان را به صورت زودهنگام شروع کنید. تشخیص و درمان زودهنگام (حتی تشخیص بیش فعالی در نوجوانان)، ممکن است به دلبند شما کمک کند تا بهتر یاد بگیرد که چگونه با علائم این اختلال آزاردهنده کنار بیاید.
مطالعه بیشتر:
کودکان بیش فعال چه غذاهایی را نباید مصرف کنند؟
انواع داروهای بیش فعالی و آیا این داروها ایمن است؟
مهمترین علائم بیش فعالی - کم توجهی در کودکان چیست؟
بیش فعالی کودکان چیست ؟ عوامل ابتلا، پیشگیری و درمان
