رشد مغز در نوجوانی چگونه بر اعمال واحساس نوجوان اثر میگذارد؟
وقتی کودکان به سن نوجوانی می رسند، مغز آنها رشد کرده و تغییر می کند. این تغییرات بر تفکر و رفتار آنها تاثیرگذار خواهد بود. شما به عنوان والدین باید بدانید که چگونه می توانید به او کمک کنید تا از مغزی سالم برخوردار باشد. در این مقاله می خوانید که اصول اولیه رشد مغز در نوجوانی چیست و چه تفاوت هایی با رشد مغز در دوران کودکی دارد، رشد مغز در نوجوانی چگونه می تواند بر اعمال و احساسات نوجوانان اثر بگذارد.
اصول رشد مغز در نوجوانی
مغز کودکان در سالهای اولیه، جهش رشدی زیادی دارد. تا شش سالگی، اندازه مغز تقریباً به 90-95٪ اندازه بزرگسالی می رسد اما قبل از آنکه از نظر عملکرد بتواند همچون بزرگسالان عمل کند، به دوباره سازی یا ری مدلینگ نیاز دارد. دوباره سازی مغز به شدت در دوران بلوغ انجام می شود و تا اواسط 20 سالگی ادامه می یابد.
برخی تغییرات مغزی قبل از بلوغ رخ می دهد و برخی نیز تا مدتها ادامه می یابد. تغییر مغز به سن، تجربه و تغییرات هورمونی بلوغ بستگی دارد. بنابراین حتی اگر مغز همه نوجوانان تقریباً به طور همزمان و به یک شکل رشد کند، باز هم تفاوت های فردی بین نوجوانان وجود دارد. به عنوان مثال، اگر بلوغ در فرزند شما زودهنگام شروع شود، به این معنی است که برخی تغییرات مغزی او نیز زود آغاز شده اند.
رشد مغز در نوجوانی، درون مغز نوجوان
نوجوانی زمانی است که رشد و نمو قابل توجهی در مغز نوجوان رخ می دهد. تغییر اصلی این است که ارتباطات استفاده نشده در قسمت تفکر و پردازش مغز کودک که به آن ماده خاکستری می گویند، پاک و در عین حال سایر ارتباطات تقویت می شود. این روش مغز برای کارآیی بیشتر، و مبتنی بر اصل "استفاده کن یا از دست بده" است.
این روند هرس یا پاک سازی مغز از پشت مغز آغاز می گردد. قسمت جلوی مغز، قشر پیشانی، آخرین قسمتی است که دوباره سازی می شود. قشر جلوی مغز قسمت تصمیم گیری مغز و مسئول توانایی کودک در برنامه ریزی و فکر کردن در مورد عواقب اقدامات، حل مشکلات و کنترل انگیزه ها است. تغییرات در این قسمت تا اوایل بزرگسالی ادامه دارد.
از آنجا که قشر پیش پیشانی همچنان رشد می کند، نوجوانان برای تصمیم گیری و حل مشکلات، بیش از بزرگسالان به بخشی از مغز به نام آمیگدال متکی هستند. آمیگدال با احساسات، انگیزه ها، پرخاشگری و رفتار غریزی همراه است.
آیا توجه کرده اید که بعضی اوقات فکر و رفتار کودک کاملاً بالغ به نظر می رسد، اما در بعضی مواقع به شیوه ای غیرمنطقی، تکانشی یا احساسی رفتار یا فکر می کند؟ رشد عقب به جلو مغز این تغییرات و تحولات را توجیه می کند. نوجوانان با مغزهایی که همچنان در حال ساخت است، کار می کنند.
رشد مغز در نوجوانی، ساختن یک مغز نوجوان سالم
ترکیبی از مغز منحصر به فرد کودک و محیط بر نحوه عملکرد، تفکر و احساس او تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، فعالیت ها و مهارت های ترجیحی کودک در مغز "سیم بندی" می شود.
اینکه نوجوان اوقات خود را صرف چه اموری می کند، اهمیت بسیار دارد. بنابراین خالی از لطف نیست که وقت بگذاریم و در مورد طیف وسیعی از فعالیت ها و تجربیاتی که کودک در معرض آن قرار دارد مانند موسیقی، ورزش، مطالعه، زبان، بازی های ویدیویی و غیره بیندیشیم.
چگونه این فعالیت ها می توانند نوع مغز کودک را در بزرگسالی تعیین کنند؟
شما بخش مهمی از محیط فرزندتان هستید و معنی زیادی برای او دارید. اینکه چگونه او را هدایت کنید و بر او تاثیر می گذارید، در ساختن یک مغز سالم به او کمک بزرگی می کند.
شما باید:
• رفتار مثبت او را تشویق کنید.
• مهارت های خوب تفکر را تقویت نمایید.
• به او کمک کنید تا به اندازه کافی بخوابد.
استراتژی های رفتاری برای رشد مغز در نوجوانی
در عین حال که مغز کودک در حال رشد است، فرزند شما احتمالاً:
• بیشتر فعالیتهای پرخطر را انتخاب می کند و خطر پذیرتر شده است.
• بیشتر و قویتر احساسات خود را ابراز می دارد.
• تصمیمات تکانشی اتخاذ می کند.
در ادامه به نکاتی برای تشویق رفتار خوب و تقویت اتصالات مثبت مغزی اشاره می کنیم:
• به فرزند خود کمک کنید تا خطرات سالم را بپذیرد: تجربیات نوین و متفاوت به کودک کمک می کند تا هویت مستقلی به دست آورد، رفتار بزرگسالان را واکاوی نموده و به سوی استقلال حرکت کند.
• به او کمک کنید تا راهی جدید، مبتکرانه و رسا برای بیان احساسات خود پیدا کند. بسیاری از نوجوانان انجام یا تماشای ورزش یا موسیقی، نوشتن و سایر اشکال هنری را روش خوبی برای بیان احساسات خود می یابند.
• در مورد تصمیم گیری های فرزندتان با او صحبت کنید. گام به گام در مورد اقدامات احتمالی عملی که ممکن است فرزندتان انتخاب کند، از او بپرسید و در مورد عواقب احتمالی آن به گفتگو بنشینید. فرزند خود را تشویق کنید تا عواقب مثبت یا پاداش در برابر عواقب منفی را بسنجد.
برای اینکه شاکله زندگی فرزندتان شکل بگیرد، از روزمرگی های زندگی خانوادگی کمک بگیرید که گاهاً مبتنی بر جدول زمان بندی مدرسه و خانواده است.
• مرزهایی را تعیین کنید: و فرصتی را برای مذاکره در مورد این مرزها در نظر بگیرید. جوانان نیاز به راهنمایی و تعیین محدودیت از سوی والدین و سایر بزرگسالان دارند.
• مکرراً از او تعریف و تمجید کنید، برای رفتارهای مطلوب، پاداش در نظر بگیرید تا مسیرهای مغزی تقویت شود.
- الگوی نقش مثبت باشید. رفتار شما به فرزندتان نشان می دهد که انتظار چه رفتاری را از او دارید.
- با فرزند خود در ارتباط باشید. احتمالاً می خواهید فعالیت ها و دوستان فرزندتان را زیر نظر بگیرید. صمیمیت و دور از تعصب بودن به شما کمک می کند.
• با فرزند خود در مورد مغز در حال رشد صحبت کنید. درک این دوره مهم از رشد می تواند در پردازش احساسات به کودک کمک کند. همچنین مراقبت از مغز را برای او جالب تر خواهد کرد.
نوجوانان غالباً نسبت به علایق خود خصوصاً مواردی که به آنها فرصت معاشرت می دهد، تعصب دارند. با حمایت از علایق، فعالیت ها و سرگرمی های فرزندتان می توانید به پرورش مهارت و اعتماد به نفس او کمک کنید.
استراتژی های تفکر برای رشد مغز در نوجوانی
رشد و نمو مغز در این سال ها به معنای آغاز مسائلی از این دست است:
• تفکر منطقی تر
• اندیشه انتزاعی تر در مورد مسائل و درک این نکته که مسائل همیشه ساده نیستند
• آشنایی بیشتر با سرنخهای احساسی دیگران
• حل مسائل پیچیده به روشی منطقی و مشاهده مشکلات از دیدگاه های مختلف
• دید بهتر نسبت به آینده
با راهکارهای زیر می توانید از رشد تفکر فرزند خود پشتیبانی کنید:
• تشویق همدلی. درباره احساسات خودتان، فرزندتان و دیگران با او گفتگو کنید. این واقعیت را برجسته کنید که افراد مختلف دیدگاه ها و شرایط مختلفی دارند و بسیاری از افراد می توانند تحت تأثیر یک عمل قرار بگیرند.
• تأکید بر پیامدهای فوری و بلند مدت اقدامات. بخشی از مغز به نام قشر پیشانی که مسئول تفکر در آینده است، همچنان رشد می کند. اگر می خواهید به او بگوئید که چگونه اقدامات فرزندتان بر حال و آینده او اثر می گذارد، بهتر است به رشد بهتر و سالم قشر پیش پیشانی فکر کنید.
• با او هم زبان شوید. سعی کنید سطح زبان خود را با سطح درک کودک خود مطابقت دهید. برای کسب اطلاعات مهم، از کودک خود بخواهید آنچه را که شنیده است با زبان خودش به بیان کند.
• کمک به او در کسب مهارت های تصمیم گیری و حل مسئله. شما و فرزندتان می توانید روی فرآیندی متشکل از تعریف مشکلات، فهرستی از گزینه ها و در نظر گرفتن نتیجه هایی است که همه از آن راضی هستند، کار کنید. مدل سازی مجدد این مهارت ها نیز مهم است.
خواب و رشد مغز در نوجوانی
در طول سالهای نوجوانی، مغز در ساعت های متفاوتی از روز ملاتونین تولید می کند، بنابراین الگوی خواب فرزند شما تغییر خواهد کرد. این باعث می شود کودک در شب دیرتر احساس خستگی و آمادگی برای خواب کند. فرزند شما ممکن است شبها تا دیروقت بیدار بماند و صبح روز بعد با دشواری از خواب بیدار شود.
خواب برای رشد سالم مغز ضروری است. نکات زیر را در نظر داشته باشید:
• اطمینان حاصل کنید که نوجوان در محیطی راحت و آرام می خوابد.
• او را تشویق کنید دور از صفحه نمایش از جمله تلفن یا گوشی به خواب برود.
• یک برنامه خواب منظم را تقویت کنید. فرزند شما باید هر روز در ساعت های معین بخوابد و بیدار شود.
• کودک خود را تشویق کنید هر شب به اندازه کافی بخوابد. نوجوانان به طور متوسط، هر شب به 8-10 ساعت خواب نیاز دارند.
رفتار ریسک پذیر و مغز نوجوان
مغز نوجوان برای جستجوی تجربیات، خطرات و احساسات جدید ساخته شده است و این بخشی از پالایش آن اتصالات مغزی به شمار می آید. از سوی دیگر، قسمت نظارت بر خود، حل مسئله و تصمیم گیری مغز که در قشر پیش پیشانی قرار دارد، آخرین قسمتی است که رشد می کند، از این رو نوجوانان همیشه به اندازه کافی خویشتندار نیستند و به درستی قضاوت نمی کنند و همین امر موجب می شود که بیشتر مستعد رفتارهای مخاطره آمیز باشند. همچنین تصور می شود هورمون ها در رفتارهای تکانشی و پرخطر در نوجوانان نقش دارند. نوجوان برای رشد و نمو خود ناگزیر به ریسک پذیری است.
شما می توانید به جای ریسک های منفی مانند سیگار کشیدن و سرقت، فرزند خود را در انتخاب ریسک های سالم ، مانند ورزش و مسافرت حمایت کنید. تمام ریسک پذیری ها احتمال شکست دارند. فرزند شما برای پشت سر گذاشتن هرگونه ناکامی به حمایت شما نیاز دارد.
رشد مغز در نوجوانی و استرس
با تغییرات زیادی که در مغز نوجوان اتفاق می افتد، محافظت و پرورش از او اهمیت زیادی دارد. مشکلات سلامت روان در طی سالهای نوجوانی افزایش می یابد. تصور می شود که این واقعیت به دلیل آسیب پذیری مغز در برابر عوامل استرس زا است.
استرس های نوجوانی می تواند شامل الکل و سایر مواد مخدر، رفتار پرخطر، تجربیاتی مانند شروع دوره تحصیلی و ورود به مدرسه جدید، فشار بر همسالان یا وقایع مهم زندگی مانند خانه تکانی یا مرگ عزیزان باشد. اما محافظت و توجه بیش از حد ممکن است برای رابطه شما مفید نباشد. در عوض، ارتباط خود را با او حفظ کنید و در زندگی او حضور داشته باشید تا به او بیاموزید چگونه می تواند بر استرس غلبه کند. برقراری ارتباط باز و به دور از تعصب با نوجوانان و اطمینان از اینکه او می تواند حتی در مورد موضوعات ناخوشایند و شرم آور با شما صحبت کند، بسیار مؤثر است.
تصور می شود اگر بچه ها در محیطی حمایتی و پرورشی منزل رشد کنند، احتمالاً در طول سال های نوجوانی می توانند راهنمایی و نظارت والدین را بپذیرند.
تفاوت های فردی رشد مغز در نوجوانی نشان می دهد که هر نوجوانی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و به استرس به شیوه ای متفاوت و منحصر به فرد پاسخ می دهد. شما فرزند خود را به بهترین وجه می شناسید، بنابراین با اعتماد به غریزه خود درمی یابید که چگونه در یک دوره استرس زا می توانید از او حمایت کنید. می توانید از دوستان، سایر اعضای خانواده یا متخصصان این حوزه نیز کمک بگیرید.
کمک گرفتن
هر کودکی تغییرات را با سرعت متفاوتی تجربه می کند. اگر نگران میزان رشد فرزند خود، تغییر اندام، تفکر یا رفتار او هستید، می توانید با مشاور مدرسه یا روانشناس عمومی در این باره گفتگو کنید. والدین با تجربه که قبلا مسائل مشابه را تجربه کرده اند، می توانند منبع خوبی برای راهنمایی باشند. با دوستان، اقوام یا والدین دیگر در مدرسه صحبت کنید.
مطالعه بیشتر:
6 ماده غذایی موثر بر رشد مغز کودکان
همه چیز درباره سیم کشی مغز فرزندان!
رفتار صحیح با نوجوانان در سن بلوغ چگونه باید باشد؟
علت بی نظمی نوجوانان وراهکارهای درمان بی نظمی نوجوانان چیست؟
