کم خونی فقر آهن قبل، حین و بعد از بارداری چگونه است؟
از زمانی که قصد بارداری دارید، باردار می شوید و زایمان می کنید، پزشک همواره سطح آهن خون را کنترل می کند، به خصوص اگر مادر در معرض خطر کم خونی فقر آهن باشد که رایج ترین نوع کم خونی است. در ادامه این مقاله برای شما شرح می دهیم که منظور از کم خونی فقر آهن چیست و برای مدیریت و درمان آن قبل و طی بارداری چه راه حل هایی وجود دارد.
کم خونی فقر آهن چیست؟
کم خونی فقر آهن نوعی بیماری است که به دلیل کمبود آهن در بدن ایجاد می شود. کم خونی زمانی اتفاق می افتد که بدن به اندازه کافی گلبول قرمز سالم تولید نکند. البته اگر گلبولهای خونی درست کار نکنند نیز کم خونی رخ می دهد.
علائم کم خونی فقر آهن
پائین بودن سطح آهن خون معمولاً با نشانه های زیر همراه است اما محدود به این علائم نیست:
• خستگی
• سرد شدن دست و پا
• سرگیجه
• ضعف
• درد سینه
• ناخن های شکننده پوست رنگ پریده
• ضربان قلب نامنظم
• سردرد
• دمای پایین بدن
• تنگی نفس
اگر بدن شما هموگلوبین کافی برای انتقال اکسیژن به تمام قسمتهای بدن تولید نکند، یک یا چند مورد از این علائم بروز می کنند.
به طور کلی، کم خونی فقر آهن معمولاً به علت مصرف کم آهن رخ می دهد. این می تواند در نتیجه عدم دریافت مقدار کافی آهن در رژیم غذایی یا از طریق مکمل ها، از دست دادن خون و برخی شرایط سلامتی مانند سلیاک یا کرون رخ دهد که جذب آهن از مواد غذایی را برای بدن دشوار می سازد.
بعلاوه، این وضعیت در خانمها بیشتر از آقایان است و در خانمهایی که در سنین باروری یا بارداری هستند، بیشتر مشاهده می شود.
چگونه بارداری بر کم خونی فقر آهن تأثیر می گذارد؟
رشد و نمو طبیعی به خصوص در نیمه دوم بارداری به آهن زیادی نیاز دارد. به گفتۀ متخصصان کم خونی فقر آهن در بارداری به دو دلیل ایجاد می شود:
1- حجم خون بطور قابل توجهی افزایش می یابد و این باعث کاهش سطح آهن می شود.
2- مادرانی که قبل از بارداری دچار کم خونی فقر آهن می شوند، بیشتر با کمبود مواجه هستند و به نظارت دقیق پزشک نیاز دارند.
چرا آهن در دوران بارداری بسیار مهم است؟
دریافت آهن کافی از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها در دوران بارداری بسیار مهم است. بدن برای اینکه بتواند مواد غذایی مورد نیاز جفت را تامین کند باید خون بیشتری بسازد که به این منظور به آهن نیاز دارد. همچنین آهن برای جلوگیری از بروز بیماری هایی که می تواند بر سلامت مادر و فرزند تأثیر منفی بگذارد، لازم است.
چگونه آهن مورد نیاز برای جلوگیری از کم خونی در دوران بارداری را تأمین کنیم؟
متخصصان معتقدند که مادران باردار برای تأمین اکسیژن کافی برای جنین نسبت به بانوان با شرایط عادی به دو برابر بیشتر خون نیاز دارند.
آهن به دلایل زیر در دوران بارداری بسیار مهم است:
• در زایمان عادی، مادر مقداری خون از دست می دهد که طبیعی است، رفع مشکل کم خونی قبل از زایمان برای جبران مقدار خون از دست رفته اهمیت زیادی دارد.
• کم خونی قبل از زایمان عامل خطر به شمار می آید و ممکن است بیمار نیاز به انتقال خون داشته باشد.
• علاوه بر این، بین کم خونی و وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس، پره اکلامپسی و مرگ و میر مادر و جنین ارتباط وجود دارد. تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد خطر ابتلای کودک به مشکلات رشد در بدو تولد و دوران کودکی را افزایش می دهند.
• شیردهی با کم خونی دشوارتر است. همچنین بین کم خونی و افسردگی پس از زایمان ارتباط وجود دارد.
مدیریت کم خونی فقر آهن قبل از بارداری
در صورت تشخیص کم خونی قبل از بارداری، نوع آن باید مشخص شود. پزشک با بررسی آزمایش خون بیمار می تواند به علل کم خونی نظیر کمبود ویتامین ب12 یا فولات، موتاسیون گلبول های قرمز مانند سلول های داسی شکل یا تالاسمی پی ببرد.
خونریزی شدید قاعدگی یکی از دلایل کم خونی فقر آهن در بانوانی است که در سن باروری هستند اما باردار نیستند. درمان کم خونی قبل از بارداری همانند بارداری، با رژیم های غذایی و مکمل های خوراکی آهن انجام می شود. بانوانی که خونریزی شدید قاعدگی دارند باید در مورد روشهای درمانی با پزشک مشورت کنند.
مدیریت کم خونی فقر آهن در دوران بارداری
اکثر پزشکان در اوایل بارداری و سپس در سه ماهه دوم و سوم مجدداً وضعیت مادر را از نظر کم خونی مورد بررسی قرار می دهند.
در حالی که بسیاری از پزشکان بیماران را به رعایت رژیم غذایی غنی از منابع گیاهی آهن مانند سبزیجات برگ سبز، صدف، حبوبات، دانه ها و کینوا تشویق می کنند، اما مصرف آهن به این شکل به اندازه مقدار آهنی که از منابع حیوانی مانند گوشت، مرغ و ماهی به دست می آید، جذب نمی شود. متخصصان تغذیه بر مصرف غذاهای غنی از آهن همراه با غذاهای حاوی ویتامین ث مانند مرکبات تاکید می کنند.
بیشتر ویتامین های دوران بارداری حاوی 27 میلی گرم آهن هستند که مقدار توصیه شده در دوران بارداری است به همین دلیل، شروع مصرف این ویتامین ها به صورت روزانه یا یک روز در میان، ضروری است.
اگر کم خونی فقر آهن در غربالگری سه ماهه دوم بارداری تشخیص داده شود، پزشک احتمالاً مکمل آهن تجویز می کند. در این صورت آهن خوراکی با معده خالی همراه با آب میوه های اسیدی مانند آب پرتقال یا گریپ فروت، بهتر جذب می شود. چنانچه در غربالگری سه ماهه سوم، کم خونی بدتر شود یا بهبود نیابد، تزریق آهن وریدی لازم است.
لازم به یادآوری است که اگرچه کمبود آهن شایع ترین نوع کم خونی در بارداری به شمار می آید اما دلایل دیگری نیز وجود دارد که باید به ویژه در مواردی که بیمار به مکمل خوراکی پاسخ نمی دهد، قبل از شروع تزریق آهن وریدی، به آنها توجه کرد تا روش درمانی درست انتخاب شود.
کم خونی فقر آهن در دوران پس از زایمان
پس از زایمان و طی چند هفته و ماه اول پس از زایمان، علائم مربوط به کم خونی فقر آهن بهبود می یابد زیرا خونریزی قاعدگی در دوران شیردهی کم می شود. برخی از مادران ممکن است بعد از زایمان هنوز کم خونی ناشی از فقر آهن را تجربه کنند. این امر معمولاً به دلیل دریافت ناکافی آهن در دوران بارداری و از دست دادن خون در هنگام زایمان رخ می دهد. کم خونی پس از زایمان عامل افزایش علائم اضطراب، استرس و افسردگی است و می تواند دلبستگی مادر و نوزاد را کاهش دهد.
از آنجا که احتمال خطر تا بعد از زایمان وجود دارد، خصوصاً اگر در حین زایمان خون زیادی از دست برود یا مادر در دوران بارداری کم خونی داشته باشد، غربالگری باید دوباره انجام شود. کم خونی شدید پس از زایمان ممکن است گاهی اوقات با تزریق وریدی آهن برطرف گردد.
برای به حداکثر رساندن انرژی مادری که به تازگی زایمان کرده است، پشتیبانی از شیردهی و کاهش خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان، تداوم مصرف مکمل آهن خوراکی مهم است.
کلام آخر
مصرف غذاهای مناسب و مکمل های دارویی که پزشک تجویز می کند، بهترین کاری است که می توانید برای سلامتی خودتان و فرزند دلبندتان انجام دهید. اگر در معرض کم خونی فقر آهن هستید، پزشک در تمام مراحل کنترل بیماری در دوران بارداری و پس از زایمان همراه شما خواهد بود.
مطالعه بیشتر:
کم خونی و فقر آهن در مادران باردار
شایع ترین علت و درمان کم خونی در بارداری
انواع کم خونی و علایم و نشانهای کم خونی چیست؟
علائم کم خونی در بارداری و روش های پیشگیری از آن
