داروهای گروه x یعنی داروهای کاملا ممنوع در بارداری چیست؟

تاثیر داروها بر روی جنین

در مورد مصرف داروها در طی بارداری، به طور کلی توصیه بر این است که مادران تا حد امکان از هیچ دارویی استفاده نکنند، مگر اینکه دریافت آن واقعا ضروری و لازم باشد. زیرا داروهایی که یک خانم باردار مصرف می کند، در درجه اول با عبور از جفت (همان مسیری که اکسیژن و مواد مغذی لازم برای رشد و نمو جنین به او رسیده و مواد زائد از طریق آن دفع می شوند)، به جنین رسیده و می توانند بر سلامت او تاثیر بگذارند. برای درک اینکه داروها چگونه از جفت عبور می کنند، باید بدانید که جفت دارای پرزهای بسیار ظریف و مویی شکلی به نام ویلی یا ویلوس (Vili) بوده که به دیواره رحم گسترش یافته و تبادل مواد غذایی، اکسیژن، دی اکسید کربن و سایر مواد را بین مادر و جنین ممکن می سازند. از آنجا که فقط یک غشای نازک (غشا جفت)، خون مادر را از خون جنین جاری در پرزهای جفتی جدا می کند، بنابراین داروهایی که در خون مادر هستند تحت تاثیر عواملی همچون غلظت دارو، ممکن است از این غشا به درون رگ های خونی موجود در پرزها نفوذ کرده و از طریق بند ناف به جنین منتقل شوند.

البته به جز این مسیر، داروهایی که یک خانم باردار در دوران حاملگی مصرف می کند، ممکن است از چندین طریق دیگر نیز بر روی جنین تأثیر بگذارند که عبارت هستند از:

- داروهای کاملا ممنوع در بارداری ممکن است مستقیماً بر روی جنین اثر بگذارند و باعث آسیب، ناهنجاری های مادرزادی (منجر به نقایص هنگام تولد) و یا حتی مرگ او شوند.

- داروهای کاملا ممنوع در بارداری ممکن است عملکرد جفت را تغییر دهند. بیشتر داروهای این دسته، باعث تنگ شدن (انقباض) رگ های خونی جفت شده که در نتیجه آن انتقال اکسیژن و مواد مغذی از مادر به جنین کاهش پیدا می کند. کمبود وزن و رشد ناکافی جنین، از عوارض مورد انتظار چنین شرایطی هستند.

- داروهای کاملا ممنوع در بارداری ممکن است باعث انقباض شدید عضلات رحمی شوند و با کاهش خونرسانی یا القای زایمان زودرس، به طور غیرمستقیم به سلامت جنین صدمه بزنند.

- و یا اینکه ممکن است به طور غیرمستقیم بر روی جنین تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، داروهایی که فشار خون مادر را کاهش می دهند، می توانند جریان خون به جفت را نیز به طور منفی تحت تاثیر قرار داده و در نتیجه میزان انتقال اکسیژن و مواد مغذی به جنین را کاهش دهند.علاوه بر این موارد، چگونگی تأثیر یک دارو بر روی جنین، می تواند به عوامل زیر بستگی داشته باشد:

- مرحله رشد جنین (هفته بارداری)،

- قدرت و دوز دارو،

- میزان نفوذ پذیری جفت،

- آرایش ژنتیکی مادر که بر میزان فعال و در دسترس بودن دارو تأثیر می گذارد،

- شرایط مرتبط با مادر (به عنوان مثال، اگر مادر بارداری استفراغ کند، این احتمال وجود دارد که جذب دارو در بدن او کاهش یافته و بنابراین جنین با مقدار کمتری از دارو مواجه شود).

با در نظر گرفتن این موارد، در 1980، سازمان غذا و دارو (FDA) تصمیم گرفت تا بر اساس میزان و نحوه اثرگذاری داروها بر روی جنین، آن ها را به 5 دسته کلی تقسیم بندی کند تا پزشکان بر اساس این طبقه بندی ها بتوانند در مورد تجویز داروها بهتر تصمیم گیری کنند و در نتیجه احتمال وقوع عوارض مادرزادی و مرگ جنینی در پی مصرف داروها به حداقل برسد.

دسته بندی داروها در بارداری

دسته بندی مصرف داروها در بارداری، بر اساس نظر سازمان غذا و دارو و اثرات آن ها بر روی سلامت جنین بدین شرح است:

گروه A: مصرف این دسته از داروها در بارداری عموما بی خطر و مجاز است، زیرا در مطالعات کافی و کنترل شده بر روی زنان باردار، خطری برای جنین در سه ماهه اول مشخص نشده و هیچ شواهدی از خطر در سه ماهه دوم و سوم نیز وجود ندارد. بنابراین در صورت مصرف این داروها که البته تعدادشان بسیار اندک است، احتمال آسیب به جنین بسیار بعید به نظر می رسد.

گروه B: در مطالعات حیوانی، این دسته از داروها هیچ خطری برای جنین نداشته اند اما هیچ مطالعه کنترل شده ای بر روی زنان باردار انجام نشده تا ایمنی آن ها را به طور قطع تایید کند و یا اینکه مطالعات انجام شده بر روی حیوانات، بیانگر خطرات و عوارض جانبی جنینی بوده اما در مطالعات کنترل شده بر روی زنان در سه ماهه اول بارداری، خطری برای جنین به اثبات نرسیده و و هیچ شواهدی از خطر در سه ماهه های بعدی نیز وجود ندارد. بنابراین در صورت نیاز به دارویی از این گروه، استفاده از آن ها در طی بارداری، بی خطر تلقی می شود.

گروه C: داروهای موجود در این دسته در در مطالعات حیوانی، عوارض جانبی و اثرات سوئی بر روی جنین نشان داده اند اما هیچ مطالعه کنترل شده ای در مورد عوارض مصرف آن ها در زنان باردار وجود ندارد. یا اینکه هیچ گونه مطالعه معتبر و کافی در موارد عوارض این دسته از داروها چه بر روی زنان و چه بر روی حیوانات، در دسترس نیست. بنابراین داروهای رده C ، تنها در صورتی باید تجویز شوند که از دید پزشک فواید استفاده از دارو، از عوارض احتمالی آن بر روی جنین بیشتر باشد.

گروه D: در مورد داروهای رده D، اگرچه شواهد مثبتی در مورد عوارض آن ها بر روی جنین موجود است، اما در مواردی که منافع حاصل از استفاده در زنان باردار، بیشتر از عوارض دارو باشد، می توان این خطرات را پذیرفت. به عنوان مثال، در مواردی که زندگی مادر در معرض خطر باشد و یا بیماری جدی داشته باشد که داروهای ایمن تر، بر روی آن بی اثر هستند، چاره ای جز تجویز داروهای گروه D و پذیرش خطر بروز عوارض جانبی احتمالی آن ها وجود نخواهد داشت.

گروه X: مطالعات انجام شده بر روی حیوانات و یا انسان ها، بیانگر بروز قطعی ناهنجاری های جنینی در پی مصرف این داروها بوده و خطر استفاده از این داروها در زنان باردار به وضوح بیشتر از هرگونه فواید احتمالی آن ها است. به دلیل این عوارضو خطرات، مصرف این دسته از داروها در زنانی که باردار هستند و یا ممکن است باردار شوند، ممنوع بوده و به عنوان داروهای کاملا ممنوع در بارداری شناخته می شوند.

اگرچه تشخیص ایمنی یک دارو در بارداری، بر عهده پزشک است، اما شما نیز به عنوان یک خانم باید قبل از مصرف داروها در طی دوران حاملگی، از بی خطر بودن آن ها مطمئن شده و به ویژه با داروهای کاملا ممنوع در بارداری آشنا شوید، تا احتمال وقوع هرگونه عارضه جانبی برای جنین به کمترین میزان ممکن برسد.

لیست داروهای کاملا ممنوع در بارداری

همانطور که گفتیم، داروهای گروه ایکس (X)، داروهایی هستند که عوارض جانبی آن ها بر روی جنین به طور قطع اثبات شده و عوارض مصرف آن ها در بارداری، بسیار بیشتر از فواید احتمالی است، بنابراین به عنوان داروهای کاملا ممنوع در بارداری شناخته شده و شامل این موارد هستند:

از خانواده مهار کننده های 5آلفا-ردوکتاز:

- دوتاستراید (Dutasteride)، با نام تجاری آوودارت (Avodart)،

- فیناستراید (Finasteride)، با نام تجاری پروسکار (Proscar)، پروپشیا (Propecia).

از خانواده داروهای ضد انعقاد خون (آنتی کواگلانت ها):

- وارفارین (Warfarin)، با نام تجاری کومادین (Coumadin).

• این دارو برای برای زنانی که دریچه های مکانیکی قلب دارند، دسته D محسوب می شود.

از خانواده آنتی پروژستین ها:

میفه پریستون (Mifepristone)، با نام تجاری میفه پرکس (Mifeprex).

از خانواده ضد روماتیسمی ها:

- لفلونوماید (Leflunomide)، با نام تجاری آراوا (Arava).

از خانواده ضد ویروس ها:

- ریباویرین (Ribavirin)، با نام تجاری کوپگوس (Copegus)، هپتوس (Heptos)، مدریبا (Moderiba)، ربتول (Rebetol)، واریزول (Virazole).

از خانواده بنزودیازپین ها:

- استازولام (Estazolam)، با نام تجاری پروزوم (Prosom)،

- فلورازپام (Flurazepam)، با نام تجاری دالمانه (Dalmane)،

- کوازپام (Quazepam)، با نام تجاری دورال (Doral)،

- تمازپام (Temazepam)، با نام تجاری رستوریل (Restoril)،

- تریازولام (Triazolam)، با نام تجاری هالسیون (Halcion).

از خانواده آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین (ERA):

- آمبریسنتان (Ambrisentan)، با نام تجاری وولیبریس (Volibris)،

- بوسنتان (Bosentan)، با نام تجاری تراکلیر (Tracleer)،

- ماسیتنتان (Macitentan)، با نام تجاری اپسومیت (Opsumit).

از خانواده مهارکننده های آنزیمی:

- میگلوستات (Miglustat)، با نام تجاری زوسکا (Zavesca).

از خانواده مشتقات ارگوتامین:

- ارگوتامین (Ergotamine)، با نام تجاری ارگومار (Ergomar)،

- دی هیدرو ارگوتامین (Dihydroergotamine)، با نام تجاری میگرانال (Migranal) و D.H.E. 45.

از خانواده داروهای کمک باروری:

تمام داروهای کمک باروری هورمونی، جزو داروهای کاملا ممنوع در بارداری، یعنی رده X هستند.

از خانواده گنادوتروپین ها:

- منوتروپین (Menotropins )، با نام تجاری هومگون (Humegon)، منوپور (Menopur)، منوگون (Menogon)، مترودین (Metrodin)، رپرونکس (Repronex)، پرگونال (Pergonal).

- کوریفولیتروپین آلفا (Choriogonadotropin alfa)، با نام تجاری النوا (Elonva)،

- کوریوگنادوتروپین آلفا (Choriogonadotropin alfa)، با نام تجاری اویدرل (Ovidrel)، نوارل (Novarel)، پرگنیل (Pregnyl)،

- فولیتروپین آلفا (Follitropinalfa)، با نام تجاری گونال اف (Gonal-f)،

- فولیتروپین بتا (Follitropin beta)، با نام تجاری فولیستیم (Follistim)،

- اورفولیتروپین (Urofollitropin)، با نام تجاری براول (Bravelle)، فرتینورم (Fertinorm).

از خانواده آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین:

- بوسرلین (Buserelin)، با نام تجاری سوپرفکت (Suprefact)،

- لئوپرورلین (Leuprorelin)، با نام تجاری لپرون (Lupron)،

- سترولیکس (Cetrorelix)، با نام تجاری ستروتاید (Cetrotide)،

- تریپتورلین (Triptorelin)، با نام تجاری دکاپپتیل (Decapeptyl).

از خانواده آزادکننده های هورمون رشد:

- تسامورلین (Tesamorelin)، با نام تجاری اگریفتا (Egrifta).

از خانواده سرکوب کننده های سیستم ایمنی:

- متوترکسات (Methotrexate)، با نام تجاری روماتروکس (Rheumatrex).

از خانواده داروهای ضد بارداری خوراکی:

تمام داروهای ضد بارداری خوراکی، جزو داروهای کاملا ممنوع در بارداری، یعنی رده X هستند. از جمله:

- سیپروترون استات (Cyproterone acetate)، با نام تجاری آندوکور (Androcur)،

- سیپروترون کامپاند (Cyproterone Compound)، با نام تجاری دیان (Diane)،

- دزوژسترل / اتینیل استرادیول (Desogestrel/Ethinylestradiol)،

- استرادیول والرات / دینوژست (Dienogest/Estradiol valerate)،

- دروسپیرنون / اتینیل استرادیول (Drospirenone/Ethinylestradiol)،

- لوونورژسترل (Levonorgestrel)،

- یولی پریستال (Ulipristal)،

- لوونورژسترل / اتینیل استرادیول (Levonorgestrel)،

- نوراتیندرون استات / اتینیل استرادیول (Norethindrone acetate/Ethinylestradiol)،

- نوراتیندرون استات / اتینیل استرادیول / فروس فومارات (Norethindrone acetate/ Ethinylestradiol/ Ferrous fumarate)،

- نوراتیندرون / اتینیل استرادیول (Norethindrone/Ethinylestradiol)،

- نوراتیندرون / اتینیل استرادیول / فومارات آهن (Norethindrone/ Ethinylestradiol/ Ferrous fumarate)،

از خانواده داروهای ضد بارداری خوراکی:

- میزوپروستول (Misoprostol)، با نام تجاری سایتوتک (Cytotec).

از خانواده آنتی بیوتیک ها:

- گریزئوفولوین (Griseofulvin)، با نام تجاری گریزووین (Grisovin).

از خانواده رتینوئیدها:

- آسیترتین (Acitretin)، با نام تجاری سوریاتان (Soriatan)، نئوتیگازون (Neotigason)،

- بکساروتن (Bexarotene)، با نام تجاری تارگتین (Targretin)،

- اترتینات (Targretin)، با نام تجاری تگیزون (Tegison)،

- ایزوترتینوئین (Isotretinoin)، با نام تجاری آکوتان (Accutane)،

- تازاروتن (Tazarotene)، با نام تجاری تازوراک (Tazorac).

از خانواده تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن:

- کلومیفن (Clomiphene)، با نام تجاری کلومید (Clomid)،

- اسپمیفن (Ospemifene)، با نام تجاری اوسفنا (Osphena)،

- رالوکسیفن (Raloxifene)، با نام تجاری اویستا (Evista).

از خانواده استاتین ها (مهار کننده HMG-CoA ردوکتاز):

- آتورواستاتین (Atorvastatin)، با نام تجاری لیپیتور (Lipitor)،

- فلوواستاتین (Fluvastatin)، با نام تجاری لسکول (Lescol)،

- لوواستاتین (Lovastatin)، با نام تجاری مواکور (Mevacor)،

- پیتاواستاتین (Pitavastatin)، با نام تجاری لیوالو (Livalo)،

- پراواستاتین (Pravastatin)، با نام تجاری پراواکول (Pravachol)،

- روزوواستاتین (Rosuvastatin)، با نام تجاری کرستور (Crestor)،

- سیمواستاتین (Simvastatin)، با نام تجاری زوکور (Zocor).

از خانواده هورمون های استروئیدی:

- دانازول (Danazol)، با نام تجاری دانوکرین (Danocrine)،

- متیل تستوسترون (Methyltestosterone)، با نام تجاری اندروید (Android)،

- اکساندرولون (Oxandrolon )، با نام تجاری اکساندرین (Oxandrin)، آناوار (Anavar)،

- تستروتسرون (Testosterone)، با نام تجاری آوید (Aveed)،

- دپو - تستروتسرون (Depo-Testosterone)، با نام تجاری تستوپل (Testopel)،

و همچنین داروهای:

- متیلن بلو (Methylene blue)،

- ریوسیگوات (Riociguat)، با نام تجاری آدمپاز یا آدمپاس (Adempas)،

- تالیدومید (Thalidomide)،دا با نام تجاری تالیدکس (Talidex).

البته این نکته مهم را به یاد داشه باشید که این لیست، ممکن است همه داروهای موجود در بازار جهانی را پوشش ندهد و بنابراین برای اینکه مطمئن شوید درمان توصیه برای شما از دسته داروهای کاملا ممنوع در بارداری نیست، حتما پیش از مصرف مندرجات روی بسته را مطالعه کرده و از پزشک خود در مورد آن سوال کنید.

مطالعه بیشتر:

لیست داروهای مجاز در بارداری کدام است؟

آیا مصرف آنتی بیوتیک آمپی سیلین در بارداری بی خطر است؟

داروهای خطرناک در دوران بارداری (فهرست 13 داروی غیر مجاز)

همه موارد ممنوع در بارداری،خوراکی و نوشیدنیهای ممنوع کدامند؟