علت انسداد مجاری شیری و روش های درمان آن
به جرأت می توان گفت که یکی از زیبا ترین لحظات مادری، نگریستن به چشم های نوزاد هنگام شیر خوردن است. چشمانی مملو از قدردانی و تشکر بابت این غذای بسیار خوشمزه و مغذی، به شما نگاه می کند.
گرچه شیردهی از جمله لذت بخش ترین بخش های مادر شدن است، اما گاهاً با مشکلاتی نیز همراه می شود که البته با داشتن آگاهی کافی، می توانید از تمام آن ها با موفقیت عبور کنید.
یکی از این مشکلات، انسداد مجاری شیری است که در ادامه دلایل و راهکارهای برطرف کردن آن را به شما توضیح خواهیم داد.
انسداد مجاری شیری چیست؟
پستان ها شامل بافت غددی هستند که غدد شیری نامیده می شوند. این غدد شامل بخش کیسه هوایی یا آلوئول که شیر را تولید می کند و مجاری می باشد که شیر تولید شده در آلوئول را به سمت بیرون هدایت می کند. اگر مجاری شیری به علت تجمع لخته خون، توپی از گلبول های سفید، عدم خروج شیر غلیظ و ... دچار انسداد شود، شیر تولید شده در آلوئول نمی تواند از آن خارج شود به این ترتیب تجمع شیر در نهایت به تورم و التهاب آلوئول می انجامد.
علت های انسداد مجاری شیری
مسدود شدن مجاری شیری به علت یک یا چند عامل زیر ممکن است رخ دهد:
از شیر گرفتن ناگهانی فرزند
یکی از مواردی که اهمیت از شیر گرفتن تدریجی شیرخوار را نشان می دهد، جلوگیری از انسداد مجاری شیری است. اگر شما یکباره اقدام به از شیر گرفتن فرزند خود کنید، شیری که همچنان با همان سرعت قبلی درحال تولید در سینه های شماست، جمع شده و سبب انسداد مجاری و التهاب و تورم آلوئول های پستانی خواهد شد.
تغییر ناگهانی در الگوی شیردهی
ایجاد تغییرات ناگهانی در دفعات و مقدار شیردهی نیز می تواند به این امر منجر شود. برای مثال اگر تاکنون روزانه 5 بار به فرزند خود شیر می دادید و از فردا به هر علتی همچون بازگشت به سر کار، روزانه دو بار به فرزندتان شیر بدهید، از آنجا که هنوز میزان تولید شیر بسیار بیشتر از تقاضا و تخلیه ی آن است، در پستان تجمع یافته و ممکن است به انسداد مجاری ختم شود.
ترجیح شیرخوار بر روی یک سینه
باید به یاد داشته باشید که در هنگام شیردهی و از هفته دوم به بعد، ابتدا یک سینه را به نوزاد ارائه کنید تا کاملا خالی شود، سپس سینه دیگر را در اختیار او بگذارید. اگر به هر دلیلی همانند داشتن نوک سینه مناسب تر، و یا قرار گرفتن در یک پوزیشن راحت تر در بغل مادر، فرزند شیرخوار شما یک سینه را بیشتر ترجیح دهد، ممکن است شیر تولید شده در سینه دیگر تجمع پیدا کرده و به انسداد مجاری منجر شود.
استفاده از لباس زیر تنگ
پوشیدن یک سینه بند تنگ می تواند سبب تحت فشار قرار گرفتن آلوئول ها و مجاری غدد پستانی شده و آن ها را مستعد انسداد کند.
صدمه به پستان
گاهاً یک آسیب فیزیکی شدید به پستان مثل ضربه در هنگام تصادف، به مجاری آسیب زده و آنها را مستعد خون ریزی و انسداد می کند.
نشانه های انسداد مجاری شیری چیست؟
اگر مجاری شیری شما دچار انسداد شود، نشانه های زیر را مشاهده خواهید کرد:
- احساسی ناخوشایند در سینه همراه با یک درد مبهم.
- در هنگام لمس توده ای کوچک و نسبتا غلتان را در داخل سینه خود حس می کنید که معمولاً در اطراف نوک پستان قرار دارد.
- اگر توده در نواحی زیر پوست باشد، قرمزی در اطراف آن مشاهده خواهد شد.
- احساس درد در هنگام مکیدن نوزاد، دردی که بیشتر از همه در ناحیه ی توده حس می شود.
روش های جلوگیری از مسدود شدن مجاری شیری
با در پیش گرفتن روش های زیر در دوران شیردهی خود از مسدود شدن مجاری شیری جلوگیری خواهید کرد:
- فرزندتان را آرام آرام از شیر بگیرید: اگر قصد از شیرگرفتن فرزند خود را دارید، هرگز این کار را به صورت ناگهانی انجام ندهید. تدریجی انجام دادن این کار، میزان تولید شیر با گذشت زمان کم خواهد شد، بنابراین در هنگام قطع شیر دهی، مقدار زیادی از شیر در آلوئول ها تولید و تجمع پیدا نمی کند.
- در هنگام پر شدن پستان، آن را کمی بدوشید: اگر برای ساعاتی به هر دلیلی نمی توانید به فرزند خود شیر دهید و یا این که بعد از از شیر گرفتن او هنوز تولید شیر در پستان ها بسیار زیاد است، برای جلوگیری از انسداد مجاری، آن ها را کمی دوشیده و سبک کنید.
- از پوشیدن لباس های زیر تنگ اجتناب کنید: تحت فشار قرار دادن مجاری می تواند به انسداد آنها منجر شود.
- از هر دو پستان شیر دهید: ابتدا یک سینه را تخلیه و سپس دیگری را به نوزاد عرضه کنید.
- به محض این که احساس سفتی در سینه ها داشتید، آنها را ماساژ دهید: ممکن است که احساس شما ناشی از شروع انسداد و تورم آلوئول ها باشد. با ماساژ دادن ناحیه ی مربوطه به سمت نوک پستان از انسداد کامل جلوگیری خواهید کرد.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
از آنجا که علائم انسداد مجاری شیری شباهت فراوانی به نشانه های عفونت پستانی دارد، بهتر است در هنگام مشاهده علائم ذکر شده، خصوصاً زمانی که درد شما شدید است، حتما به پزشک مراجعه کنید. مراجعه به پزشک درهنگام مشاهده موارد زیر ضرورت دارد:
- دردی که با گذشت چند روز بدتر شده است.
- توده بزرگتر و یا سفت تر شده است.
- کل سینه نمای قرمز رنگ و ملتهب پیدا کرده
- در هنگام لمس، پستان شما گرمتر از دیگری به نظر می رسد.
- از پستان ترشحات شفاف و یا متمایل به رنگ زرد خارج می شود.
- نوک پستان به سمت داخل کشیده شده است.
به ندرت ممکن است که انسداد مجاری شیری به یک مشکل پیچیده مبدل شود و معمولاً به سرعت بهبود پیدا می کند.
انسداد مجاری پستانی را چگونه می توان درمان کرد؟
انسداد مجاری پستانی به اقدامات درمانی بخصوصی احتیاج ندارد، به کارگیری روش های درمانی ساده معمولاً مشکل را برطرف خواهد کرد:
- افزایش دفعات شیردهی: از موثرترین راه کارهای باز کردن مجرای مسدود شده، افزایش شیردهی از همان پستان است. مکیدن نوزاد به دفعات سبب باز شدن انسداد و تخلیه ی شیر تجمع پیدا کرده می شود. به همین منظور لازم است که روزانه 8 تا 10 بار پستان به طور کامل توسط شیرخوار تخلیه شود.
- دوشیدن شیر: اگر به هر دلیلی همانند اشتغال امکان مکیدن مکرر پستان توسط نوزاد وجود ندارد، لازم است که هر سه ساعت یک بار به مدت 10 تا 15 دقیقه آن را بدوشید.
- ماساژ پستان: ابتدا کمپرس گرم بر روی ناحیه ی مبتلا بگذارید، سپس به سمت نوک پستان آن را ماساژ دهید همچین می توانید این کار را در زیر دوش آب گرم انجام دهید.
- از پوزیشن های شیردهی متفاوت استفاده کنید: در برخی موارد استفاده از یک پوزیشن شیردهی جدید می تواند دهان نوزاد را طوری به نوک پستان متصل کند که در هنگام مکیدن او، مجرای مسدود شده به طرز موثرتری تحت مکش قرار گرفته و تخلیه شود.
- در صورت نیاز مسکن استفاده کنید: اگر درد شما تا حدی است که توان تحمل ماساژ و یا شیر خوردن نوزاد را ندارید، می توانید تا زمان مراجعه به پزشک از تسکین دهنده های درد مجاز در دوران شیردهی همچون استامینوفن استفاده کنید.
- از یک لباس زیر راحت استفاده کنید: در هنگامی که گمان می کنید به این عارضه مبتلا شده اید، برای جلوگیری از ایجاد فشار مضاعف بر روی پستان، به هیچ وجه نباید از سینه بند های تنگ استفاده کنید.
- به اندازه کافی استراحت کنید: اگر انسداد مجاری شیری شما در اثر آسیب های فیزیکی رخ داده است، ضمن مصرف مکمل های ویتامین C که فرآیند بهبود زخم را سرعت می بخشند، به اندازه کافی استراحت داشته باشید تا بدن شما زمان و انرژی کافی برای ترمیم جراحات را داشته باشد.
- به میزان فراوان آب بنوشید: بدن خود را هیدراته نگه دارید (از کم آبی بدنتان جلوگیری کنید) تا تورم آلوئولِ مجرای مسدود شده منجر به عفونت نشود.
برخی مادران بعد از مصرف لستین که یک نوع چربی موجود در بافت گیاهی و حیوانی است از اثرات مثبت تسکین دهنده آن ابراز رضایت داشته اند. از درمان های مکمل می توان به بررسی دقیق بافت پستان با کمک سونوگرافی و نیز بهره گیری از ماساژهای دستی کاریوپراکتیک اشاره کرد. به هر حال قبل از انجام هرگونه اقدامات درمانی لازم است که با پزشک مشورت کنید.
انسداد مجاری شیری چه مشکلاتی را ممکن است به دنبال داشته باشد؟
آلوئول متورم شده حاصل از انسداد می تواند مورد حمله باکتری ها قرار گرفته و دچار عفونت شود. اگر که این عفونت رخ دهد احتمال بروز عارضه ماستیت (عفونت بافت پستان) در مادر افزایش می یابد. در این صورت علائم ماستیت نیز به علائم انسداد مجاری افزوده خواهد شد، این علائم شامل:
- تب و گاهاً لرز
- ترشحات عفونی از پستان
- درد و قرمزی و تورم شدید پستان
- حساسیت شدید پستان در هنگام لمس
- بیحالی مادر
همانطور که مشاهده می کنید، نشانه های ماستیت و انسداد مجاری شباهت فراوانی به یکدیگر دارند، بنابراین اگر فکر می کنید که علائم ماستیت در شما در حال شدیدتر شدن است، باید به پزشک مراجعه کنید.
رفع انسداد مجاری شیری چه مدت طول می کشد؟
اگر درد و ناراحتی شما در اثر مسدود شدن مجاری شیری باشد، انتظار می رود که در عرض مدت 24 تا 48 ساعت با انجام اقدامات درمانی ذکر شده، درد و علائم کاهش یابد. اگر انسداد بیشتر از دو روز به طول بینجامد، به شدت مستعد عفونت و ابتلا به ماستیت خواهد بود. بنابراین در این زمان باید به پزشک مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر:
1- انسداد مجاری شیری (ویدیو)
2- علل کمبود تولید شیر در مادر
3- همه چیز در مورد چگونگی تولید شیر مادر و شیردهی پستانی به نوزاد
4- نکات مثبت و منفی استفاده از شیردوش برای شیردهی به نوزاد
