روش های لقاح مصنوعی برای باردار شدن
باردار شدن، همیشه امری ساده و سهل الوصول نیست و بسیاری از بانوان ناگزیرند روش لقاح مصنوعی را برای بارداری انتخاب کنند. لقاح مصنوعی (artificial insemination) روشی است که به وسیله آن اسپرم (اسپرم همسر یا اعطاکننده) در داخل دستگاه تولید مثل، رحم یا گردن رحم قرار داده می‌شود تا لقاح جنین اتفاق بیافتد.
چه زمانی از روش های لقاح مصنوعی برای درمان ناباروری انجام می شود؟
در صورت ناباروری زوجین به علت مشکلات زیر لقاح مصنوعی راهگشا خواهد بود:
- در صورت ناباروری ضعیف جنس نر (تعداد کم یا تحرک ضعیف اسپرم یعنی ناتوانی اسپرم در طی سفر طولانی به مقصد تخمک)
- آندومتریوز ضعیف (آندومتریوز عارضه‌ای است که در آن بافت‌های شبیه رحم در خارج از رحم رشد می‌کنند)
- ناباروری به علت ناشناخته
- جدار مخاطی نامساعد رحمی
- مشکلات تخمک گذاری
گاهی ممکن است استفاده از روش های لقاح مصنوعی نیز برای برخی از زوجین نتیجه مطلوبی نداشته باشد، زیرا استفاده از داروهای باروری (برای فعال کردن تخمک گذاری) و همچنین روش اجرای لقاح مصنوعی، شانس شما را برای موفقیت در لقاح جنین افزایش می دهد. به همین دلیل روش های لقاح مصنوعی برای بعضی از افراد موفقیت آمیز بوده و برای گروهی خیر، زیرا زوج ها وضعیت متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند.
ممکن است، پزشک پیشنهاد کند که قبل از استفاده از روش های لقاح مصنوعی از داروهای باروری استفاده شود، مصرف این داروها معمولا در زمانی نزدیک به چرخه عادت ماهانه توصیه می شود. این داروها تخمدان‌ها را برای تولید چند تخمک بالغ، فعال می‌کند، در صورتی که که به طور عادی هر ماه فقط یک تخمک آزاد می‌شود، یعنی با افزایش تعداد تخمک های بالغ شانس بارور شدن آنها نیز افزایش می یابد. معمولا پزشکان برای آگاهی از زمان دقیق تخمک گذاری سونوگرافی انجام می‌دهند و برای کمک به رها سازی تخمک، معمولا ۳۶ - ۳۸ ساعت قبل از لقاح مصنوعی به شما دارو می‌دهند. وقتیکه تخمک گذاری صورت گرفت، ادامه روند لقاح مصنوعی روش ساده ای است. این عمل در مطب پزشک انجام می‌شود و شبیه به آزمایش پاپ اسمیر (برداشتن نمونه‌های سلولی از قسمت گردن رحم خانم‌ها) است. در صورتی که از اسپرم همسرتان استفاده می‌کنید، صبح آن روز از او نمونه اسپرم می گیرند. زمانی‌که نمونه اسپرم به دست آمد، برای پاک کردن هر گونه احتمال محدودیت در بارور سازی، اسپرم را می شویند. در صورتی که از اسپرم اهدا کننده استفاده می‌شود، دریافت آن از سازمان اهدا کننده شناخته شده بسیار اهمیت دارد.
معمول‌ترین روش لقاح مصنوعی، روش IUI است. در این روش از لوله پلاستیکی بسیار کوچک و انعطاف‌پذیری به نام "کاتتر" استفاده می‌شود؛ در واقع پزشک، اسپرم غلیظ شده را از طریق گردن رحم مستقیما وارد رحم خواهد کرد. زمانی که این روند به طور کامل طی شد، ضروری است که برای مدت ۱۵ دقیقه در حالت دراز کش باقی بمانید، اما پس از آن می‌توانید به زندگی عادی خود ادامه دهید. معمولا پیشنهاد می‌شود که برای انجام آزمایش بارداری و اطمینان از موفقیت آن ۱۴ روز صبر کنید. البته میزان موفقیت این روش به مشکل باروری، سن و شیوه زندگی شما و همسرتان بستگی دارد. اکثر زوج‌هایی که از روش های لقاح مصنوعی استفاده می‌کنند در هر چرخه پنج تا ده درصد شانس باردار شدن دارند. در صورتی‌که داروهای باروری پیشنهادی را استفاده کنید، احتمالا شانس شما افزایش می‌یابد.
بدیهی است که نکته مثبت، باردار شدن شماست و نکته منفی این است که به دلیل اثرات جانبی تحریک تخمک گذاری، احتمال بارداری چندقلویی نیز وجود دارد (البته بعضی از زوج‌ها آنرا جایزه‌ای برای خود می دانند). در صورتی که روش استفاده از اسپرم اهدا کننده را انتخاب کنید، نکته منفی پنهان دیگر آن است که جنین از نظر ژنی به همسرتان مرتبط نمی‌شود.
هزینه استفاده از روش های لقاح مصنوعی برای درمان ناباروری چقدر است؟
هزینه روش های لقاح مصنوعی نسبت به کلینیک اجرا کننده آن، متفاوت است. ممکن است، برای بسیاری از زوج‌ها، لقاح مصنوعی اولین گام برای لقاح جنین باشد، زیرا هزینه آن به اندازه درمان های ART (assisted reproductive technology) و IVF (in vitro fertilisation) گران نیست.
دکتر جکوبسون متخصص زنان و زایمان می گوید: ممکن است، ترکیبی از متغیرها باعث بروز مشکلات باروری شوند به همین دلیل پیش بینی بهترین راه درمان برای اکثر زوج ها بسیار دشوار است. لقاح مصنوعی با روش IUI، جایگزینی ارزان تر برای IVF است و در صورتی که با عمل نزدیکی موفقیتی در لقاح جنین حاصل نشد، ممکن است این روش برای کمک به زوج ها مناسب باشد.
نقش میزان هورمون HCG بر باروری و بارداری
هورمون human chorionic gonadotrophin) HCG) از هورمون‌هایی است که در حین حاملگی تولید می‌شود. این هورمون توسط جفت ایجاد می‌شود و تخم را پس از لانه گزینی در رحم تغذیه می‌کند. هورمون اچ سی جی اولین بار حدود ۱۱ روز پس از لقاح در خون و بین ۱۲ تا ۱۴ روز پس از لقاح در ادرار قابل اندازه گیری است. سطح این هورمون در هفته‌های ۸ تا ۱۱ به حداکثر خود رسیده و سپس در ادامه حاملگی کاهش می‌یابد. هورمون HCG اساس آزمایش‌های آزمایشگاهی (ادرار و خون) است و در اوایل بارداری بهترین روش برای تائید بارداری است.
آزمایش های خانگی بارداری، هورمون HCG در ادرار را تشخیص می دهد و باعث آشکار شدن حاملگی می‌شود. هورمون HCG با واحد بین‌المللی IU/L اندازه‌گیری می‌شود (یک واحد جهانی در یک لیتر). یعنی اگر کمتر از ۵IU/L در خون خود داشته باشید، باردار نیستید. اما هر مقداری بیش از ۲۵IU/L به منزله باردار بودن شماست.
بعد از آخرین عادت ماهانه ( (LMP، مقدار هورمون HCG بطور میانگین هر ۳۰ ساعت دو برابر می‌شود، تا میزان آن در حدود هفته هشتم بارداری به ۶۵۰۰IU/L برسد. بعد از آن میزان افزایش به شخص بستگی دارد و حدودا تا ۶۰ تا ۷۰ روز بعد از آخرین عادت ماهانه (هفته ۹ تا ۱۰ بارداری) در بالاترین مقدار می‌ماند. هورمون HCG بین هفته ۱۲ تا ۱۶ بعد از آخرین عادت ماهانه کمی کاهش می‌یابد و تا زایمان ثابت می‌ماند و یک یا دو هفته بعد از زایمان هورمون HCG کاملاً از بدن پاک می‌شود.
عملکرد اصلی این هورمون پیشگیری از پاک‌شدن مخاط رحمی و شروع عادت ماهانه یا آندومتریوم endometrium است که معمولا در چرخه عادت ماهانه به طور عادی اتفاق می افتد. در واقع پس از لقاح، سلول تخم شروع به تكثير كرده و بلاستوسيت ها را به وجود مي آورد. در اطراف سلول های بلاستوسيت، سلول های تروفوبلاست و سلول های سنسيشيو تروفوبلاست به وجود مي آيند. سلول های سنسیشيو تروفوبلاست، اولين سلول هایی هستند که هورمونhCGرا توليد مي کنند. هورمون hCG توليد شده از سلول های سنسیشيو تروفوبلاست، بر روي جسم زرد اثر گذاشته و از تحليل رفتن آن جلوگيري مي كند. پروژسترون توليد شده از جسم زرد، بر روي سلول های ديواره رحم اثر گذاشته و از ريزش آنها جلوگيري كرده و بدين ترتيب، زمينه را براي لانه گزينی و شروع حاملگي آماده مي كند. در روز 22، لانه گزينی (Implantation) انجام مي شود و با تشكيل جفت، توليد هورمون های hCG و پروژسترون، توسط سلول های جفت انجام مي گيرد.
بنابر این اگر هورمون HCG در بدن باردار وجود نداشته باشد، بافت رحم شروع به پاک‌سازی خود می‌کند و چرخه عادت ماهانه شروع خواهد شد. پروژسترون به نگهداری بافت ضخیم رحمی برای بارداری سالم کمک می‌کند. اگر تخمک بارور شود، بافت داخل رحم (endometrium) شروع به بزرگ و ضخیم شدن می‌کند تا این‌که جنین مواد غذایی مورد نیازش برای رشد و نمو را داشته باشد. همچنین هورمون HCG وظیفه دارد تا همان طوری که جفت بزرگ می‌شود، واکنش سیستم طبیعی ایمنی مادر جنین را طرد نکند.
ممکن است، میزان بیش از انتظار هورمون HCG برای هفته‌های بارداری، نشانگر محاسبه غلط زمان لقاح جنین، یک قلو یا حتی چندقلو باشد. احتمال دارد، میزان کمتر از انتظار هورمون HCG برای هفته‌های بارداری، نشانگر محاسبه غلط، بارداری خارج رحمی یا امکان سقط جنین باشد. اما گاهی ممکن است، با این که بارداری کامل سالم است میزان هورمون HCG کم باشد.
مطالعه بیشتر:
1- لقاح مصنوعی با روش IUI ( آی یو آی )
3- علت و درمان های ناباروری زوجین
