تاثیر بیماری سلیاک بر باروری زنان و مردان چیست؟
ناباروری، مسئله ای چالش برانگیز است که به دلایل زیادی اتفاق می افتد. از میان هر پنج زوج نابارور، علت ناباروری یکی از آنها هیچ توضیح یا توجیهی ندارد. شمار زیادی از مطالعات علمی حاکی از آن است که بیماری سلیاک، به عنوان یک اختلال خود ایمنی، علت اصلی بسیاری از ناباروری های غیرقابل توضیح به شمار می آید. دهه‌ها پیش، زمانی که لقاح آزمایشگاهی آی وی اف یک فناوری جدید به شمار می آمد، متخصصان ناباروری به ندرت سلیاک را علت بالقوه ناباروری یا سقط جنین می‌دانستند. حتی امروزه، در مورد بیماری سلیاک و تأثیر آن بر تولید مثل مردان و زنان، در بین متخصصان اتفاق نظر وجود ندارد. آنچه مهم است اینکه پزشکان و بیماران ناباروری تأثیر این بیماری بر لقاح و بارداری را بیش از پیش مد نظر قرار می دهند و این برای مبتلایانی که از بیماری خود آگاه نیستند و مشکل ناباروری دارند، خبر خوبی است. تشخیص و درمان سلیاک با رژیم غذایی بدون گلوتن می تواند در وقوع بارداری موثر باشد.
پژوهش ها در مورد بیماری سلیاک و ناباروری چه می گویند؟
بیماری سلیاک یک بیماری ژنتیکی و خود ایمنی است. علائم سلیاک با مصرف گلوتن، پروتئینی که در گندم، چاودار و جو یافت می شود، بروز می کند. مصرف گلوتن در این بیماران باعث ایجاد پاسخ ایمنی شده و آسیب به روده کوچک، التهاب و عدم جذب مواد مغذی را به همراه دارد. این علائم ممکن است بر توانایی تولید مثل تأثیر بگذارد. مکانیسم دقیق ارتباط بین سلیاک و ناباروری مشخص نیست. اما بر اساس پژوهش های انجام شده، تغییرات تولید مثلی در اثر بیماری سلیاک درمان نشده در بانوان، آقایان و خانمهای باردار امکان پذیر است. البته شواهد این پژوهش ها چندان محک و قابل استناد نیست.
بیماری سلیاک چه مشکلاتی را برای باروری بانوان ایجاد می کند؟
تغییرات تولید مثلی در بانوان عبارتند از: تاخیر در شروع قاعدگی، عدم قاعدگی، یا آمنوره، یائسگی زودرس، ناتوانی در باردار شدن. در دوران بارداری، ممکن است شاهد سقط مکرر، زایمان زودرس، محدودیت رشد داخل رحمی و وزن کم هنگام تولد باشیم.
بیماری سلیاک چه مشکلاتی را برای باروری مردان ایجاد می کند؟
تحرک غیرطبیعی اسپرم یا توانایی در حرکت اسپرم، مورفولوژی یا غیر طبیعی اسپرم که در آن اندازه و شکل اسپرم تغییر می کند و کاهش فعالیت یا انگیزه جنسی از جمله مشکلاتی است که می تواند در دستگاه تناسلی آقایان رخ دهد.
علت ایجاد مشکلات باروری در افراد مبتلا به بیماری سلیاک چیست؟
ارتباط بین بیماری سلیاک و ناباروری های بی دلیل و نیز بارداری های ناموفق در بسیاری از مطالعات معتبر مشخص شده است، اما علی رغم نظریه های زیادی که در راستای سبب شناسی ارائه شد، دلیل قطعی این ارتباط مشخص نیست.
از یک طرف موضوع التهاب سیستمی در بدن یا مشکلات جذب مواد مغذی مطرح می شود. به عبارت دیگر، افراد مبتلا به بیماری سلیاک که همچنان به مصرف گلوتن ادامه می دهند، باروری کمتری دارند. کمبود مواد مغذی، اثرات کمبود وزن یا التهاب در این امر بی تاثیر نیست. بنابراین در صورت وجود ناباروری، احتمال وجود سلیاک باید بررسی شود.
یکی از دلایلی که آلرژی، حساسیت یا بیماری سلیاک منجر به ناباروری می‌شود این است که به التهاب سیستمیک کمک می‌کند. التهاب سیستمیک به این معنی است که مولکول های سیگنال دهنده و سایر نشانگرهای التهابی در سراسر بدن در گردش هستند. این نشانگرها به کل سیستم اعلام حمله می کنند. وقتی این اتفاق می‌افتد، انرژی کمتری در بدن می‌تواند وارد فرآیندهای غیرضروری، مانند تولید مثل شود. به عقیده پژوهشگران بیماری سلیاک از طریق دو مکانیسم کمبود مواد مغذی و مکانیسم های خود ایمنی می تواند بر تولید مثل تأثیر بگذارد.
• در یک مطالعه، پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن باعث بهبود عملکرد تولید مثل در بانوان مبتلا به بیماری سلیاک شد. البته نتایج مشابه در مطالعات دیگر به دست نیامده است. در حال حاضر اطلاعات کافی در خصوص نقش کمبود مواد مغذی به عنوان علت اصلی مشکلات باروری در بانوان مبتلا به سلیاک وجود ندارد.
• افراد مبتلا به بیماری سلیاک آنتی بادی های ضد ترانس گلوتامیناز می سازند که به ترانس گلوتامیناز بافتی، حمله می کند. ترانس گلوتامیناز آنزیمی است که هنگام التهاب از سلول ها آزاد می شود. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که این آنتی بادی ها می توانند به سلول های جفت جنین متصل شوند و تهاجم را کاهش دهند.
آیا تشخیص و آگاهی از بیماری سلیاک وضعیت را تغییر می دهد؟
تنها راه درمان بیماری سلیاک، رژیم غذایی بدون گلوتن است. با حذف گلوتن، التهابی که سیستم ایمنی بدنتان در پاسخ به این ماده ایجاد می کند، کاهش می یابد. حذف گلوتن احتمال آسیب به روده کوچک و سوء جذب مواد مغذی را نیز کاهش می دهد.
آیا رژیم بدون گلوتن در افراد مبتلا به بیماری سلیاک احتمال سقط را کاهش می دهد؟
بله. پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن، در صورت تشخیص بیماری سلیاک، باروری را تقویت می کند. تقویت باروری بخشی از فرآیند درمان ناباروری و کاهش احتمال سقط جنین است.
در مجموع نباید فراموش کرد که ناباروری تنها یک دلیل ندارد و به دلایل زیادی می تواند رخ دهد. بنابراین حتی پس از تشخیص سلیاک و اقدام درمانی، ممکن است مشکل به قوت خود باقی بماند. از جمله دلایل زمینه ای که می تواند منجر به عدم بارداری یا عدم دوام بارداری شود، می توان به سن بالای مادری یا پدر، سندرم تخمدان پلی کیستیک ،نارسایی اولیه تخمدان، اندومتریوز و بیماری تیروئید اشاره کرد.
اگر مبتلا به سلیاک باشید و در دوران بارداری، گلوتن مصرف کنید، چه پیامدی خواهد داشت؟
در یک مطالعه سال 2000، 845 مادر باردار از نظر بیماری سلیاک غربالگری و 12 نفر مبتلا به بیماری شناسایی شدند. 6 نفر از این 12 مادر باردار پس از یک سال پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن، نوزادان سالم به دنیا آوردند. اما در این مطالعه هیچ گروه کنترل خارجی برای مقایسه وجود نداشت.
به همین دلیل، بهتر است در دوران بارداری یا زمانی که قصد بارداری دارید، در صورت ابتلا به بیماری سلیاک، گلوتن مصرف نکنید. حتی در این دوران، چالش گلوتن نیز پیشنهاد نمی شود. چالش گلوتن نوعی آزمایش تشخیصی است که اجازه می دهد آنتی بادی ها در جریان خون ساخته شوند. این آزمایش، برای تشخیص سلیاک در افرادی که قبلاً فاقد گلوتن بوده اند، طراحی شده است. در چالش گلوتن، فرد ملزم است به مدت 6 تا 8 هفته هر روز از غذاهای حاوی گلوتن استفاده کند. طبق گفته بنیاد بیماری سلیاک، این آزمایش هرگز نباید در دوران بارداری انجام شود.
آیا عدم تحمل گلوتن می تواند باعث مشکلات باروری شود؟
عدم تحمل یا حساسیت به گلوتن می تواند علائمی مشابه بیماری سلیاک ایجاد کند. با این حال، عدم تحمل گلوتن یک بیماری خودایمنی نیست و احتمالاً باروری را تحت تاثیر قرار نمی دهد. هیچ گواه پژوهشی مبنی بر اینکه عدم تحمل یا حساسیت به گلوتن بر باروری تأثیر می گذارد، وجود ندارد. اما اگر به گلوتن حساس هستید، بهتر است برای راحتی و سلامت عمومی خود از مصرف این ماده غذایی، خودداری کنید.
چه زمانی باید با یک متخصص مشورت کنید؟
در صورتی که مشکل بارداری یا سابقه سقط های مکرر دارید، حتما مشکل را با پزشک در میان بگذارید. در یک قانون کلی، اقدام به بارداری در افراد زیر 35 تا یک سال و در افراد بالای 35 سال تا 6 ماه ممکن است، منجر به بارداری نشود. پس این مدت را در نظر داشته باشید و بعد از آن به پزشک مراجعه کنید. این وضعیت در افراد مبتلا به بیماری سلیاک تشدید می شود. اگر علائم سلیاک یا سابقه خانوادگی این بیماری را دارید، حتما برای آزمایش اقدامات لازم را انجام دهید.
فراموش نکنید برای اثبات رابطه بین ناباروری و سلیاک، هنوز به تحقیقات بیشتری نیاز داریم. پزشکان نیز نظرات متفاوتی دارند. اگر نگران بیماری خود هستید و سلیاک را ریشه مشکل خود می دانید، قبل از تشخیص قطعی، اقدام به بارداری نکنید.
کلام آخر
بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی است که می تواند بر باروری و نتایج بارداری تأثیر بگذارد. تنها درمان بیماری سلیاک، پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن است. عدم مصرف گلوتن باعث بازیابی باروری شده و احتمال سقط جنین را کاهش می دهد.
مطالعه بیشتر:
ناباروری غیرقابل توضیح چیست و چه راهکاری دارد؟
بیماری سلیاک در کودکان آیا خطرناک است و عوارض آن چیست؟
بیماری سلیاک در نوزادان و کودکان و علایم بیماری سلیاک چیست؟
