توصیه های برای بارداری با فناوری کمک باروری (ART)

امروزه باردار شدن بعد از مبارزه با ناباروری، رویایی است که بیش از پیش به حقیقت نزدیک شده است و تعداد زیادی از کسانی که در ابتدا برای بارداری نا‌ امید بوده‌اند، توانسته اند با کمک روش‌های جدید، اصلاح عادات غذایی و روش زندگی کودکان سالمی به دنیا بیاورند. بنابراین چرا هنوز هم بسیاری از بانوان درباره آن احساس پریشانی، ناسازگاری یا حتی گناه می‌کنند. این نوشته توسط فردی که پیشتر نابارور بوده، تهیه شده است و به بررسی احساسات غیرمنتظره و چالش‌هایی که ممکن است در این مسیر پیش روی شما قرار بگیرد می‌پردازد.

تجربه یک مادر از باردار شدن با روش IVF

روزگاری مردم در تلاش برای بارداری آمیزش می‌کردند و سپس روی نشانگری ادرار می‌کردند و با هیجان در انتظار تغییر رنگ نشانه‌های آن می‌شدند و هنگامیکه‌ متوجه می‌شدند که نوزادی در راه دارند، از شادی در پوست خود نمی‌گنجیدند. اما امروزه اوضاع بسیار متفاوت شده است. مثلاً در کشور امریکا از هر هشت زوج یکی با ناباروری مبارزه می‌کند و از هر یکصد نوزاد یکی بوسیله لقاح مصنوعی به دنیا می‌آید.

من و همسرم در دو سال گذشته بسیاری از مراکز پزشکی باروری و ناباروری را زیر پا گذاشتیم و پیش از این‌که به دنبال پدر بزرگ تمامی این روش‌ها یعنی باروری آزمایشگاهی IVF برویم، درمان‌های ناباروری مثل داروهای القای لقاح، لقاح مصنوعی با روشIUI و داروهای تزریقی را تحت مطالعه قرار دادیم.

برای ما مسلئه تولید مثل، به سرعت از سفری ناخوش‌آیند به کارسخت روزانه تبدیل شد و سرانجام نه در اتاق خواب منزلمان، بلکه در آزمایشگاهی نسبتاً تاریک و بوسیله مردی که تا آن زمان ملاقات نکرده بودم، اسپرم همسرم وارد تخمک من شد و لقاح جنین فرزندمان به حقیقت پیوست. پس از پنج روز، با مصرف قرصی مسکن، دو تخمک بارور شده را از طریق لوله‌ای وارد رحم من کردند. و یازده روز پس از سومین تلاشمان برای اجرای IVF، با زنگ تلفن، زندگی‌ ما دگرگون شد، کارمند آزمایشگاه به ما خبرداد و گفت "تبریک می‌گویم، شما باردارید". و به این ترتیب زندگی ما سرشار از خوشی و شادی شد.

پس از آن، ترس و نگرانی از باردار نشدن ناپدید گردید ولی کم‌کم متوجه شدم، سفر بارداری من مثل دیگر خانم‌ها نخواهد بود. دکتر امی بلانچارد متخصص روانشناسی در مشکلات ناباروری در کالیفرنیا می‌گوید: این واکنش اضطرابی نسبت به مسائل بارداری برای اینگونه مادران بسیار متداول است. بانوانی که بعد از درمان ناباروری، باردار می‌شوند، نسبت به آنانی که به روش طبیعی بارور می‌شوند، با مشکلات پیچیده بیشتری روبرو هستند. آن‌ها نمی‌توانند آرام بگیرند و ذهن آنان همواره درگیر مسائلی همچون سقط جنین و ناهنجاری‌های مادرزادی است و ترس و پریشانی باورنکردنی وجود آنها را فرا می‌گیرد. زیرا آن‌ها معمولا سال‌هایی را به درمان ناباروری گذرانده‌اند و به ناکارآمدی روش‌های مختلف عادت کرده‌اند.

درست لحظه‌ای که جواب مثبت را دریافت کردم، مطمئن بودم که نگرانی و احساس ناباروری ناپدید خواهد شد! زیرا به جای آن، نگرانی‌های من از "آیا باردار خواهم شد؟" به "آیا بارداری من با موفقیت ادامه خواهد یافت؟" تبدیل شد. علاوه بر مواجهه با این احساس، عادات ناسالم غذایی، کم تحرکی و گاهی تحرک زیاد، بوی بد پاک‌کننده لاک و غیره در سه‌ ماهه اول متقاعد ساختم که بارداری‌ من محکوم به نابودی است.

این مسئله در مورد سایر مادرانی که با روش‌های درمانی یا لقاح مصنوعی موفق به بارداری شده‌اند نیز صادق است و میزان مشابهی از ترس و پریشانی شدید فکری توسط آنها گزارش شده است. خانم سی ساله دیگری که حدود 19 ماه برای لقاح جنین خود تلاش کرده بود و علاوه بر مصرف داروهای باروری، تحت جراحی آندومتریوز نیز قرار گرفته بود، می‌گوید: یک روز که مطابق معمول برای تست ادرار از بی بی چک استفاده کردم، و متوجه تغییر رنگ و مثبت بودن بارداری‌ام شدم، به مادرم تلفن کردم و گفتم که چند دقیقه پیش آزمایش بارداریم نشان داد که باردار هستم. اما نگران نباش، چرا که بارداری من دوامی نخواهد داشت. در حقیقت در آن لحظه تنها می‌خواستم که از خودم حمایت کنم و مطمئن بودم که جواب آزمایش صحیح نیست (جواب آزمایش کاملا درست بود و پسر کوچولوی این خانم همان سال به دنیا آمد).

به نظر دکتر لانچارد، دلیل اصلی این احساس ناخوشایند این است که اینگونه مادران خبر بارداری خود را به دیگران اطلاع نمی‌دهند و دیگران را در شادی خود شریک نمی‌‌کنند. زیرا اغلب این مادران در مسیر درمان چنان از نظر احساسی، فیزیکی و اقتصادی از پای در آمده‌اند که ترس از دست‌دادن فرزند یا بوجود آمدن مشکلی برای جنین، در اعماق وجودشان نهادینه شده است. نویسنده این مطلب به یاد می‌آورد: به علت اگرهایی که در بارداری من وجود داشت، برای گفتن این خبر خوش به دوستان و بستگانم تا هفته دهم بارداری‌ام صبر کردم.

دکتر بلانچارد تشریح می‌کند: این مادران باید با بحران دیگری نیز دست و پنجه نرم کنند، یعنی بحران اصلی تغییر تفکر آنها نسبت به خودشان است و تبدیل شدن از بانویی نابارور به مادری در آینده، نقطه عطف این تغییر است. زیرا قبلا شخصیت شما براساس روابط، شغل، سرگرمی و دوستان‌تان مشخص می‌شد و زمانی‌که متوجه مشکلات بارداری خود شدید، شخصیت شما به شکل فزاینده‌ای با ناباروری شما عجین می‌شود.

پس از بارداری، پریشانی دیگری به سراغ شما می‌آید که مربوط به رهاکردن و ترک دوستان نابارورتان است ( احتمالاً در طول دوران درمان دوستان مشابهی پیدا کرده‌اید). خانم باربارا کولورا، مدیر انجمن ملی ناباروری امریکا می‌گوید: بسیاری از خانم‌ها احساس می‌کنند که دیگر در میان دوستان نابارور خود جایگاهی ندارند و دنیای بانوانی که به سادگی بارور می‌شوند نیز برای آنها بدرستی قابل درک نیست.

برای ناباروران پیشین، بارداری نیز می‌تواند بطور آشکاری مثل ناباروری احساس انزوا به همراه داشته باشد. یافتن شبکه‌ای از حامیان، بهترین هدیه‌ای است که می‌توانید به خود اهدا کنید، یعنی اینکه وجود افرادی که بتوانید در باره احساسات خود با آنها صحبت کنید از هر چیز دیگری برای شما ضروری‌تر است. همچنین یافتن درمانگری که در این زمینه تخصص داشته باشد نیز بسیار خوب است.

گروه‌های حامی و ارتباط با همسر می‌تواند در توسعه راهبردهای مقابله با مشکلات کمک موثری باشند. البته ضروری نیست که این گروه حمایتی براساس روش‌های سنتی برپا شود، خانم دیگری که اکنون مادر دو پسر است و حدود سه‌ سال برای لقاح جنین تلاش می‌کرد، از طریق اینترنت با دوستانی در تماس بود که از او پشتیبانی می‌کردند. او که سی و یک‌سال سن دارد، می‌گوید: به این ترتیب متوجه شدم، در سراسر کشور خانم‌هایی دیگری نیز در شرایطی مثل من وجود دارند. او اعتراف می‌کند که ترس از سقط جنین او را وادار کرد تا دستگاهی خانگی بخرد تا صدای قلب جنین در رحم خود را در خانه بشنود. او می‌گوید: دوستانم از طریق اینترنت به من کمک کردند تا کمتر احساس پریشانی کنم.

زمانی‌که پسرم به دنیا آمد که اکنون دوساله است، از طریق اینترنت و مراکز پزشکی با دوستان دیگری آشنا شدم که می‌توانستم درباره شیردهی با آنان گفتگو کنم.

درصورتی‌که پریشانی شما باعث می‌شود تا در بر قراری ارتباط با موجود درون‌تان با مشکل مواجه شوید، بهتر است برای برقراری ارتباطِ خودآگاه و هوشیارانه تلاش کنید. برای مثال با صدای بلند با او صحبت کنید و برایش موسیقی پخش کنید. همچنین ثبت نام در کلاس‌های آموزشی دوران بارداری به شما بسیار کمک خواهد کرد، حضور در چنین محیط‌هایی که تمام اطراف کنار شما باردار هستند بسیار دوست داشتنی است و به سرعت احساس خواهید کرد که شما نیز یکی از آنها هستید و آسوده‌تر خواهید بود.

دکتر بلانچارد می‌گوید که نباید این احساس بعد از زایمان نیز ادامه داشته باشد و باعث عدم ارتباط صحیح با نوزادتان گردد. زیرا دگرگونی از نابارور به بارداری در زمان خود اتفاق می‌افتد و معمولاً زایمان، این بانوان را به مسیر صحیح خود، یعنی وظایف مادرانه سوق می‌دهد.

البته خانم هایی که هنوز در چرخه پایان‌ناپذیر تزریقات و دیگر روندهای درمان ناباروری گرفتار هستند باید به نکته توجه داشته باشند که ممکن است بعضی از دوستی‌هایشان کمرنگ‌تر شده و دوست‌های جدیدی به زندگی آنها وارد شوند. (احتمالاً با رفع مشکل باروری دوستان قدیمی هم به دایره دوستان شما اضافه خواهند شد.) زیرا دوستان جدید شما که مشکلی مشابه شما دارند و یا دوره‌های درمانی آنها مشابه شماست، بهتر از روحیه و احساس شما آگاهی دارند و به سادگی می‌توانید نگرانی‌ها و دغدغه‌های فکری خود را بایکدیگر مطرح کنید.

بارداری با فناوری کمک باروری (ART)

بارداری‌ها به کمک روش فناوری کمک باروری ART (assisted reproductive technology)، مجموعه‌ای از نگرانی‌های پزشکی خود را نیز به همراه دارد:

مراقبت‌ های شدیدتر پزشکی در سه ماهه اول

درحالی‌که بیشتر خانم‌های باردار تا قبل از هفته دوازدهم بارداریشان سونوگرافی نمی‌کنند، خانم‌هایی که به کمک روش فناوری کمک باروری (ART)، حامله شده‌اند اغلب در شش هفته برای مشاهده تپش قلب فرزندشان سونوگرافی انجام می دهند (یعنی چهار هفته پس از لقاح جنین). و این سونوگرافی هفتگی معمولاً تا هفته دهم ادامه دارد. دکتر جان جارت متخصص زنان و زایمان می‌گوید: این زوج‌ها معمولاً از این رفتار غیرمعمول متخصص زنان و زایمان، احساس نارضایتی می‌کنند. اما زمانی‌که متخصص باروری آنها را مرخص می‌کند و به سراغ متخصص زنان و زایمان می‌روند از مراقبت‌های پزشکی خود رضایت بیشتری خواهند داشت.

افزایش لکه بینی

درحالی‌که تنها سی درصد از بانوانی که بطور عادی باردار شده‌اند در نیمه اول بارداریشان دچار خونریزی می‌شوند، این میزان برای مادرانی که با کمک روش‌های فن آوری باروری، حامله می‌شوند حداقل به شصت درصد افزایش می‌یابد. زیرا هورمون‌هایی که برای فعال‌سازی تولید تخمک استفاده می‌شود، جداره رحم را زخیم‌تر می‌کند و در نتیجه احتمال خونریزی افزایش می‌یابد.

افزایش احتمال بارداری چندقلویی

تقریباً نیمی از بارداری‌هایی که به کمک روش فناوری کمک باروری (ART) اتفاق می‌افتند، دو قلو یا چند‌قلو هستند، مسئله‌ای که مادر را با پیچیدگی‌هایی همچون دیابت بارداری و زایمان زودرس مواجه می‌سازد. البته اکثر بارداران به روش IVF برای کاهش احتمال بارداری چندقلو، فقط انتقال یک رویان را انتخاب می‌کنند، تلاشی که بر اساس پژوهشی که در سال 2011 انجام شد، تفاوت چندانی را در میزان بارداری چندقلو بدست نیاورد.

افزیش احتمال وزن کم نوزاد هنگام تولد

درحالی‌که میزان سقط جنین در بارداری‌های طبیعی و بارداری‌ها با روش فناوری کمک باروری (ART) مشابه است (15 تا 20 درصد، معمولاً طی اولین هفت هفته بارداری)، ولی خطر پیچیدگی‌های بارداری برای ناباروران پیشین افزایش می‌یابد. براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های امریکا، 14 درصد از تک قلوها و 65 درصد از دوقلوهایی که به کمک روش فناوری کمک باروری متولد شده‌اند، نارس به دنیا آمده‌اند؛ به همین ترتیب 9 درصد و 57 درصد از نوزادان هنگام تولد وزن کمی داشته‌اند. اما دکتر جارت این درصد بالای خطرات را بیشتر به مسائل ژنیک مرتبت می‌داند تا خود درمان.

مطالعه بیشتر:

1- روش های لقاح مصنوعی برای باردار شدن

2- بارداری با روش IVM (بلوغ تخمک در آزمایشگاه) جایگزینی برای روش IVF

3- عوارض بعد از ای وی اف (IVF) برای مادر و نوزاد

4- تفاوت بارداری با روش IVM (بلوغ تخمک در آزمایشگاه) با روش IVF