پلی فاژی یا پرخوری بیمارگونه چیست و راه های درمان آن چیست؟
گرسنگی و میل به خوردن غذای زیاد بعد از یک فعالیت سنگین و یا مدت طولانی گرسنگی کاملا طبیعی تلقی می شود اما احساس گرسنگی بعد از خوردن حجم زیادی از خوراکی پلی فاژی، هایپر فاژی و یا پرخوری بیمار گونه نام دارد که در این مطلب درمورد راه های تشخیص و درمان آن به اجمال توضیح داده شده است.
پلی فاژی چیست؟
پلی فاژی یا هایپرفاژی یک اصطلاح پزشکی است که به گرسنگی بیش از حد یا شدید گفته می شود. این مشکل با افزایش اشتها بعد از ورزش یا فعالیت بدنی متفاوت است، در واقع در چنین شرایطی میزان گرسنگی بعد از خوردن غذا به حالت عادی باز می گردد اما در تعریف پلی فاژی اگر غذای بیشتری بخورید، گرسنگی از بین نخواهد رفت. بنابراین عامل پیش زمینه ای پلی فاژی نیازمند بررسی است.
علت پلی فاژی
شرایط مختلف می تواند باعث ایجاد پلی فاژی گردد:
- هیپوگلیسمی
قند خون پایین را هیپوگلیسمی می گویند و بیشتر در افراد مبتلا به دیابت اتفاق می افتد. البته احتمال وقوع آن در افراد عادی نیز وجود دارد. در مورد هیپوگلیسمی بدون دیابت بیشتر بدانید.
علائم کمبود قند خون یا هیپوگلیسمی عبارتند از:
- سرگیجه
- سردرد
- عدم توانایی در تمرکز
- لرزش اعضا
- تعریق
- تغییر شخصیت
- پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید به کارکرد بیش از حد غده تیروئید می گویند. تیروئید غده ای است که هورمون های ترشح شده از آن بسیاری از عملکردهای بدن را کنترل می کنند. یكی از كاركردهای هورمونهای تیروئید كنترل متابولیسم است، بنابراین با ترشح بیش از حد هورمون تیروئید، اشتها افزایش می یابد. علائم دیگر عبارتند از:
- تعریق
- کاهش وزن
- عصبی بودن
- ریزش مو
- مشکلات خواب
- سندرم قبل از قاعدگی
تغییرات هورمونی مرتبط با چرخه قاعدگی در خانمها موجب گرسنگی قبل از شروع دوره می شود. افزایش استروژن و پروژسترون و کاهش سروتونین می تواند هوس شدید نسبت به کربوهیدرات ها و چربی ها ایجاد کند. علائم دیگر سندروم قبل از قاعدگی عبارتند از:
- تحریک پذیری و نوسانات خلقی
- نفخ
- دفع گاز
- خستگی
- اسهال
4- کمبود خواب
عدم خواب کافی کنترل سطح هورمون های تنظیم گرسنگی را در بدن با مشکلاتی مواجه می سازد. فرد ممکن است علاوه بر گرسنگی غذایی با کالری بیشتر از حد معمول نیز مصرف کند.
کیفیت خواب نیز اهمیت دارد. آپنه یا وقفه تنفسی در خواب و سایر اختلالات خواب نیز می تواند باعث پرخوری شود. لازم به ذکر است که محرومیت از خواب، موارد زیر را به همراه دارد:
- خواب آلودگی روزانه
- تغییرات خلق و خوی
- مشکلات حافظه
- مشکل تمرکز
- استرس
وقتی استرس دارید، بدن مقدار زیادی هورمون کورتیزول آزاد می کند. کورتیزول موجب گرسنگی می شود. گرسنگی شدید هنگام استرس یا اضطراب ممکن است یک پاسخ عاطفی باشد. برخی مواقع فرد برای مقابله احساسات منفی، آگاهانه یا ناخودآگاه به غذا روی می آورد. سایر علائم جسمی استرس عبارتند از:
- کمبود انرژی
- درد و ناراحتی های غیر قابل توضیح
- بیخوابی
- سرماخوردگی مکرر
- ناراحتی معده
- رژیم غذایی
اگر غذای زیادی با کربوهیدرات ها و چربی های ناسالم مانند نان سفید یا فست فود بخورید، از آنجا که این غذاها فاقد مواد مغذی از جمله فیبر و پروتئین هستند، خیلی زود بعد از خوردن گرسنه خواهید شد. بنابراین سعی کنید از غذاهای زیر بیشتر بخورید:
- میوه ها و سبزیجات
- غلات کامل
- لوبیا
- گوشت و ماهی بدون چربی
سایر علائم رژیم غذایی فاقد مواد مغذی عبارتند از:
- افزایش یا کاهش وزن
- خستگی
- ریزش مو یا کم پشتی مو
- التهاب یا خونریزی لثه ها
- دشواری در تمرکز یا یادآوری مطالب
- دیابت
پلی فاژی ممکن است نشانه دیابت باشد. هنگام غذا خوردن، بدن غذا را به گلوکز تبدیل می کند. سپس هورمونی به نام انسولین گلوکز را از جریان خون گرفته و به سلولها می رساند. سلولها از این گلوکز برای تامین انرژی و عملکردهای طبیعی بدن استفاده می کنند.
در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بدن قادر به تولید انسولین نیست، در دیابت نوع 2 نیز انسولین به درستی مورد استفاده قرار نمی گیرد، بنابراین، گلوکز به مدت طولانی تر در جریان خون باقی می ماند و به جای وارد شدن به سلول ها در ادرار دفع می شود. این بدان معنی است که سلول ها انرژی لازم برای عملکرد صحیح را در اختیار ندارند لذا برای تامین گلوکز مورد نیاز خود، نیاز به غذای بیشتر را اعلام می کنند. به این ترتیب فرد احساس گرسنگی خواهد کرد.
سایر نشانه های دیابت عبارتند از:
- تکرر ادرار
- تشنگی بیش از حد
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- تاری دید
- روند کند بهبودی زخم
مبتلایان به دیابت به دلیل مصرف داروهای کنترل قند خون، بیشتر در معرض خطر افت ناگهانی قند خون هستند. افت ناگهانی قند خون در افراد دیابتی می تواند منجر به پلی فاژی شود.
اگر گرسنگی شدید، و تشنگی یا ادرار بیش از حد دارید، باید برای آزمایش دیابت به پزشک مراجعه کنید. هر دو مورد نشانه دیابت هستند. در صورت وجود هر کدام از عوامل پلی فاژی، یا تاثیر منفی گرسنگی بر زندگی روزمره مراجعه به پزشک لازم است.
تشخیص پلی فاژی
پزشک بر اساس موارد زیر شرح حال کاملی از بیمار خواهد گرفت:
- بیمار چه علائم دیگری دارد؟
- پلی فاژی از چند وقت پیش آغاز شده است؟
- رژیم غذایی بیمار
- سابقه بیماری خانوادگی
بر اساس این اطلاعات، پزشک علت پلی فاژی را تشخیص می دهد در غیر اینصورت برای بررسی موارد مشکوک به احتمال زیاد آزمایش خون مثلا برای آزمایش قند خون و پرکاری تیروئید تجویز می کند.
درمان پلی فاژی
در مرحله درمان ابتدا علل زمینه ای درمان می شوند. بسیاری از عوامل ایجاد کننده پلی فاژی مانند دیابت، پرکاری تیروئید و سندروم پیش از قاعدگی با دارو قابل درمان هستند. پیروی از رژیم غذایی سالم علاوه بر اینکه گرسنگی را برطرف می کند در رفع عوامل زمینه ای نیز مؤثر است.
چنانچه گرسنگی کاذب یا هایپرفاژی به دلیل عوامل روانی مانند اضطراب یا افسردگی باشد، پزشک برای درمان موثر باید بیمار را به روان درمانگر ارجاع دهد. در چنین مواردی درمان رفتاری شناختی، گفتگو درمانی، داروهای ضدافسردگی و ضد اضطراب موثر واقع می شوند.
اگر علت هایپرفاژی یک شرایط زمینه ای قابل درمان باشد، درمان آن شرایط گرسنگی را کاهش می دهد. بنابراین برخورداری از سبک زندگی، عادات خواب و رژیم غذایی سالم در کنترل گرسنگی کاذب اهمیت زیادی دارد.
https://www.healthline.com/health/polyphagia#outlook
