آیا مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی بی‌خطر است؟
معمولا به محض بروز هرگونه عفونت یا سرماخوردگی بسیاری از مردم به تجویز خود شروع به مصرف آنتی‌بیوتیک می‌کنند، همین رفتار باعث شده که اکثر متخصصان از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها در جامعه ابراز نگرانی کنند. ولی آیا این موضوع خصوصا در مورد تازه‌مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند بی‌خطر است؟ آیا مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی برای شیرخوار ضرر دارد؟ بنابراین برای کسب اطلاعات کامل درمورد مصرف آنتی بیوتیک در زمان شیردهی تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
هرچه مصرف می‌کنید، از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، از طریق شیرمادر به شیرخوار منتقل می‌شود. بنابراین، آیا آنتی‌بیوتیک موجود در شیر تاثیر نامطلوبی بر شیرخوار شما می‌گذارد؟ در این مقاله اطلاعات لازم درباره این‌که می‌توانید در دوران شیردهی آنتی‌بیوتیک مصرف کنید یا خیر به شما می‌دهیم و همچنین فهرستی از آنتی‌بیوتیک‌های بی‌خطر را به شما معرفی خواهیم کرد.
آیا مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی بی‌خطر است؟
بی‌خطر بودن آنتی‌بیوتیک‌ها بستگی به نوع و مقدار دارو دارد. اکثر آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران شیردهی بی‌خطر هستند و تاثیر زیادی بر سلامت شیرخوار شما نمی‌گذارد.
آیا تمام آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق شیر منتقل می‌شود؟
بله، تمام داروها، از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها قابلیت انتقال از طریق شیر مادر را دارند چراکه پستان مواد مغذی را از خون دریافت می‌کند. البته مقدار آنتی‌بیوتیک انتقال یافته از شیر مادر اساسا بستگی به تناوب مصرف و غلظت ماده آنتی‌بیوتیک دارد. هرچند شواهد علمی دال بر کاهش میزان شیر وجود ندارد. اما باید پیش از مصرف هرگونه آنتی‌بیوتیک با پزشک خود مشورت کنید.
عوامل تاثیرگذار مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی بر شیرخوار
هر دارویی می‌تواند به شکلی متفاوتی بر شیرخوار تاثیر گذارد، با این حال ماده موثر داروها نقشی اصلی را ایفاء می‌کنند. در زیر با برخی از این عوامل تعیین‌کننده آشنا می‌شوید:
- سن شیرخوار و سلامت عمومی:
تاثیر نامطلوب آنتی‌بیوتیک‌ها در شیرخواران کوچک‌تر از دو ماه بیشتر دیده می‌شود و به ندرت بر شیرخواران بزرگ‌تر از شش ماه تاثیر می‌گذارد. برای همین، سن نقش مهمی در تعیین این تاثیرات ایفاء می‌کند. کبد و کلیه شیرخوار هنوز در حال رشد است و توانایی تحمل آنتی‌بیوتیک اضافی را ندارد.
عوامل دیگر مربوط به شیرخوار، سلامت عمومی و شرایط پزشکی و ناهنجاری‌هایی نظیر رفلاکس روده و معده، کوتاهی مجرای گوارش و حساسیت به مواد مختلف است.
- ترکیب و اسیدی بودن شیر:
برخی از مولکول‌های آنتی‌بیوتیک بطور عادی راحت تر جذب شیر می شوند، زیرا شیر نسبت به خون پروتئین بیشتری دارد. این وضعیت در مادرانی که نوزاد نارس دارند شدیدتر می‌شود چراکه شیر آنها نسبت به مادرانی که نوزاد کاملی زایمان کرده اند، پروتئین بیشتری دارد. از این رو، مادران نوزادان نارس باید در مصرف آنتی‌بیوتیک احتیاط بیشتری داشته باشند.
ترکیبات پایه آنتی‌بیوتیک‌ها با مولکول‌های اسیدی شیر پیوند برقرار می‌کنند. خاصیت اسیدی شیر مادر نیز با بزرگ‌شدن شیرخوار بیشتر می‌شود اما توانایی بدن شیرخوار نیز برای هضم مواد آنتی‌بیوتیک بالا می‌رود.
- مواد موثر در داروها
درمورد مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی، مواد تشکیل دهنده آنها اهمیت بسیار زیادی دارد. مواد بخصوصی در آنتی‌بیوتیک‌ها نظیر اریتروماسین، لینکومایسین و مترونیدازول تمایل بیشتری برای پیوند با پروتئین‌های شیر نسبت به موادی نظیر سولفونامید و پنیسیلین دارند. بعضی مواد نسبت به مواد دیگر پتانسیل بیشتری برای یونیزاسیون دارند و راحت‌تر از جریان خون به شیر مادر منتقل می‌شوند. بافت پستان می‌تواند برخی مواد آنتی‌بیوتیک نظیر سولفونامید را با تجزیه آنها به مولکول‌های بی‌ضرر که خطری برای شیرخوار ندارد متابولیزه کند.
برخی آنتی‌بیوتیک‌ها حاوی مواد رادیواکتیو هستند که به آنها داروهای پرتوزا می‌گویند. این مواد می‌تواند تاثیر مخربی بر سلامت شیرخوار داشته باشند. از مادرانی که آنتی‌بیوتیک‌های رادیواکتیو دریافت می‌کنند خواسته می‌شود تا شیردهی را قطع کنند.
برخی از مواد آنتی‌بیوتیک ضدویروس نرخ جذب ضعیفی از طریق مجرای گوارش خوراکی شیرخواران دارند و مصرف آنها توسط مادر شیرده بی‌خطر است.
- آنتی‌بیوتیک‌ها در ترکیب با داروهای دیگر
بی‌خطر بودن آنتی‌بیوتیک نیز وابسته به ترکیب آنها با داروهای دیگری است که توسط پزشک تجویز می‌شود. به این معنی که یک آنتی‌بیوتیک بی‌خطر در ترکیب با داروهای دیگر ممکن است موادی را تشکیل بدهد که برای شیرخوار مضر باشد. به عنوان مثال، آنتی‌بیوتیک اریترومایسین می‌تواند با داروهای دیگری نظیر سایکلوپورین، کاربیمازول، دایجوکسین، تئوفیلین، تریازولام و برخی از داروهای ضدانعقاد خون واکنش نشان بدهد.
- خصوصیات شیمیایی آنتی‌بیوتیک
فاکتورهای شیمیایی نظیر نیمه‌عمر، وزن مولکولی و حل‌پذیری در چربی یک ماده آنتی‌بیوتیک می‌تواند ماندگاری در شیر مادر را تعیین کند. نیمه‌عمر طولانی‌تر به معنای آن است که آنتی‌بیوتیک زمان بیشتری برای تجزیه نیاز دارد. همین برای ماده‌ای با وزن مولکولی بالاتر نیز صادق است. اگر یک آنتی‌بیوتیک به سرعت به چربی بچسبد، سریع‌تر از خون به شیر منتقل می‌شود. غلظت ماده آنتی‌بیوتیک در خون مادر، سطح آن در شیر مادر را تعیین می‌کند. بنابراین یک داروی ۲۰ میلی‌گرمی مدت طولانی‌تری از همان دارو به مقدار ۵ میلی‌گرم باقی می‌ماند.
آیا مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی تاثیر شدیدی دارند؟
اگر مادر در دوران شیردهی یک آنتی‌بیوتیک توصیه‌نشده را مصرف کند، می‌تواند بر سلامت شیرخوار تاثیر شدیدی بگذارد. مصرف بیش از اندازه آنتی‌بیوتیک بی‌خطر نیز می‌تواند منجر به عوارض زیر در شیرخوار شود:
- میکروب روده و معده تغییریافته:
آنتی‌بیوتیک‌ها فقط بر باکتری بیماری‌زا تاثیر نمی‌گذارد بلکه بر شکل‌گیری و شدت فلور باکتریایی طبیعی موجود در روده کوچک نیز اثر می‌گذارد. شیرخواران، خصوصا کلونی‌هایی از «باکتری‌های خوب» در حال تکوین دارند که به گوارش کمک می‌کنند. مصرف آنتی‌بیوتیک از طریق شیر مادر می‌تواند به کلونی‌های موجود در روده آسیب برساند و منجر به جذب ناقص مواد مغذی و اسهال شود.
- عفونت (سپسیس) نوزاد:
سپسیس زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به یک پاتوژن واکنش زیاد نشان می‌دهد و در نهایت به بافت سالم بدن آسیب می‌رساند. نوزادان و شیرخواران سیستم ایمنی ضعیفی دارند که نه در شناسایی پاتوژن خارجی کارآمد است و نه می‌تواند تاثیرات مفید آنتی‌بیوتیک را تقویت کند. آنتی‌بیوتیک می‌تواند باکتریایی طبیعی بدن را تغییر دهد، که این امر سیستم ایمنی نارس را گیج می‌کند و به واکنش شدید منجر به سپسیس می‌انجامد. اگر فکر می‌کند که شیرخوار نشانه‌هایی از ناراحتی به خاطر مصرف آنتی‌بیوتیک توسط شما را از خود نشان می‌دهد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
نکاتی که باید درمورد مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی با پزشک در میان گذاشت
برای جلوگیری از بروز عوارض مصرف آنتی بیوتیک در شیردهی، اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، پزشک را مطلع کنید تا بتواند این موضوع را هنگام تجویز دارو در نظر بگیرد. در زیر با برخی نکاتی که می‌بایست درباره آنها حرف بزنید آشنا می‌شوید:
- به نوزاد خود شیر می‌دهید. این اولین چیزی است که باید پیش از نوشتن نسخه به اطلاع پزشک برسانید.
- اگر داروهای دیگری مصرف می‌کنید. آنتی‌بیوتیک ممکن است با داروهای دیگر واکنش نشان بدهد و موادی را بسازد که برای شما بی‌ضرر باشد اما به شیرخوار آسیب برساند.
- سن شیرخوار و سلامت عمومی. لازم است که سن شیرخوار و مشکل پزشکی او را در صورت وجود به پزشک اطلاع دهید.
- جایگزین برای دارو. اگر مشکل پزشکی شما شدید نیست، پزشک می‌تواند اقدامات احتیاط آمیزی برای درمان آن انجام دهد. به این ترتیب، می‌توانید از مصرف آنتی‌بیوتیک خودداری کنید.
از آن‌جا که آنتی‌بیوتیک‌ها خطرات خود را به همراه دارند به دنبال روش‌هایی باشید که بتوانید تاثیرات آن را از شیرخوار دور نگه دارید.
اجتناب از خطرات آنتی‌بیوتیک در شیرخواران
شما می‌توانید با اتخاذ تدابیری از خطرات آنتی‌بیوتیک‌ها برای شیرخواران جلوگیری کنید:
- از درمان‌های موضعی به جای داروهای خوراکی استفاده کنید: سعی کنید به جای مواد خوراکی از پماد و کرم‌های آنتی‌بیوتیک استفاده کنید. این کار به محدود کردن استفاده از آنتی‌بیوتیک کمک می‌کند و از انتقال آن به شیر مادر جلوگیری خواهد کرد.
- آنتی‌بیوتیک‌هایی را انتخاب کنید که برای اطفال بی‌خطر است: اگر یک آنتی‌بیوتیک برای شیرخواران بی‌خطر باشد، مسلما برای مادران شیرده هم بی‌خطر است. می‌توانید از پزشک خود درباره در دسترس بودن چنین داروهایی سؤال کنید.
- درست پس از شیردهی مصرف کنید: آنتی‌بیوتیک را پس از شیردادن به شیرخوار خود مصرف کنید. به این ترتیب فاصله بین مصرف آن و نوبت شیردهی بعدی به حداکثر می‌رسد. می‌تواند هر زمانی از روز باشد. می‌توانید مقدار و زمان آن را با عادت شیر خوردن شیرخوار خود تنظیم کنید.
- از آنتی‌بیوتیک‌هایی با فراهمی زیستی (درصدی از دارو که وارد گردش خون می‌شود) ضعیف در اطفال استفاده کنید: برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها توسط مجرای گوارش جذب نمی‌شود و بدون آسیب دفع خواهد شد. مصرف این داروها حتی اگر اثری از آنها در شیرمادر وجود داشته باشد بی‌خطر است.
درمورد مصرف آنتی بیوتیک در دوران شیردهی باید متذکر شویم به هیچ عنوان خودتان دارویی را تجویز نکنید، چراکه نمی‌دانید برای شیرخوار شما بی‌خطر است یا خیر. خرید دارو طبق نسخه پزشک و احتیاط بهترین روش برای ایمن نگه داشتن شیرخوار در زمان مصرف آنتی‌بیوتیک حین شیردهی است.
