خجالتی بودن کودک تا چه اندازه طبیعی است؟
تا به‌حال کوچولویی در خانواده یا در میان اطرافیان خود داشته اید که از دید شما یا دیگران خجالتی به نظر برسد؟ یا در مواجهه با بقيه افراد دچار مشکل شده و احساس معذب بودن کند؟ خجالتی بودن کودک امری بسیار شایع است. اگر خجالتی بودن کودک مشکلی برای شما یا فرزندتان ایجاد کرده است، بهتر است به جای دست روی دست گذاشتن و غصه خوردن، به دنبال کمک باشید. ما نیز مطالبی را برایتان درمورد خجالتی بودن کودک یک ساله آماده کرده ایم که به شما در این مسیر کمک خواهند کرد.
آیا خجالتی بودن کودک 2 ساله طبیعی است؟
بعضی از کودکان به طور طبیعی خجالتی هستند، این بدان معناست که آن ها در شرایط اجتماعی احساس راحتی نداشته و دیرتر با دیگران گرم می گیرند. اما این شرایطی است که نه تنها این بچه ها را عذاب می‌دهد بلکه باعث آزار دیدن و ناراحت شدن پدر و مادرهای آن ها نیز خواهد شد. در چنین وضعیتی این شما هستید که به عنوان والدین و یا خواهر و بردارهای یک بچه خجالتی باید از او در موقعیت های مختلف حمایت کرده و با تشویق کردنش به انجام رفتارهای شجاعانه اجتماعی به او کمک کنید.
خجالتی بودن کودک ۳ ساله
مشاهده رفتارهایی که بیانگر احساس خجالت در شیرخواران و کودکان باشند، اتفاقی کاملا طبیعی است. به عنوان مثال، یک کوچولوی نوپا در صورت احساس خجالت ممكن است به والدین خود بچسبد، در موقعیت های مختلف اجتماعی گریه كند و یا اینکه از نظر جسمی سعی كند با مخفی كردن سر خود، حركت کردن، قایم شدن پشت والدین، روی گردانی و یا بستن چشم ها از تعامل اجتماعی دوری كند و با دیگران ارتباط نگیرد.
در سنین بالاتر، وقتی افراد ناآشنا و غریبه با یک کودک پیش دبستانی صحبت می کنند، ممکن است او تمایلی به صحبت کردن و یا ادامه مکالمه از خود نشان ندهد. همچنین ممکن است در پشت پدر یا مادر خود پنهان شود، یا حتی از شرکت کردن در بازی ها اجتناب کند.
یک کودک خجالتی در سنین مدرسه، ممکن است از پاسخ دادن به سوالات در کلاس درس خودداری کند، در دوست یابی با مشکل روبرو شود، ترجیح دهد پشت سر بقیه بنشیند و بازی دیگران را تماشا کند. به علاوه می توان انتظار داشت که از انجام دادن فعالیت های جدید نیز صرف نظر کرده و به امتحان کردنشان علاقه ای نشان ندهد.
باید این را بدانید و بپذیرید که خجالتی بودن کودک 4 ساله هیچ مشکلی ندارد. کودکان در سرتاسر جهان با یکدیگر بسیار متفاوت هستند و بعضی از آن ها نسبت به بقیه خجالتی ترند. این فقط بخشی از خلق و خوی این بچه ها و شیوه منحصر به فرد آن ها در تعامل با جهان اطرافشان است. بنابراین هرگز نباید از این بابت فرزند خود را سرزنش و یا تحقیر کنید.
بیشتر بچه هایی که به نظر می رسد خجالتی هستند، پس از شناختن یک فرد یا آشنایی با یک موقعیت و شرایط جدید، دیگر معذب نبوده و می توان گفت که "گرم می شوند". این بدان معناست که بهتر است این کودکان به جای "خجالتی"، به عنوان افرادی "دیرجوش" توصیف شوند. با برچسب زدن به فرزند دلبندتان به عنوان یک فرد "خجالتی" باعث خواهید شد تا او احساس کند که مشکلی دارد و یا به خاطر کمرویی از عهده هیچ کاری بر نمی آید.
حمایت کردن از کودک کمرو و خجالتی خود
اگرچه احساس کمرویی همیشه با گذشت زمان از بین نمی رود، اما کودکان می توانند یاد بگیرند که با تعامل با دیگران اعتماد به نفس و راحتی بیشتری داشته باشند. این نکات می توانند به شما و فرزندتان برای رسیدن به این هدف کمک کنند:
نکاتی برای حل مشکل خجالتی بودن کودک سه ساله
• به فرزند خود فرصت دهید تا احساس راحتی کند. توقع نداشته باشید که او مستقیماً و بلافاصله به آغوش یک بزرگسال ناآشنا برود و حتی بهتر است که خودتان هم اجازه چنین کاری را ندهید. در عوض، فرد بزرگسال را تشویق کنید تا با یک اسباب بازی در نزدیکی دلبند شما بازی کند و با صدای آرام با او حرف بزند تا کم کم با هم آشنا شوند.
• در حالی که فرزندتان را برای کاوش تشویق می کنید، در موقعیت های اجتماعی مانند گروه های بازی یا گروه والدین با او همراه شده و در کنارش باشید. پس از اینکه کوچولویتان احساس آرامش بیشتری کرد، می توانید به تدریج برای مدت کوتاهی از او دور شوید. به عنوان مثال، در حالی که کودک شما در زمین بازی می کند، می توانید با سایر والدین و بزرگسالان روی صندلی بنشینید. فراموش نکنید در صورتی که فرزندتان به شما نیاز داشته باشد باید به سراغ او بروید و هرگز نادیده اش نگیرید.
• به فرزند خود اطمینان دهید که احساسات او خوب و بدون مشکل هستند و شما به او کمک خواهید کرد تا آن ها را مدیریت کند. به عنوان مثال به او بگویید که: " عزیزم درک می کنم که میترسی چون خبر نداری که چه کسی در این مهمانی حضور داره. هیچ عیبی نداره ما میتونیم قبل از وارد شدن به مهمونی با هم به داخل نگاه کنیم تا ترست کمتر بشه".
• برای رفع خجالتی بودن کودک، از دادن آرامش بیش از حد به دلبند خود اجتناب کنید. بیش از حد آرامش دادن به بچه ها این پیام را ارسال می کند که شما فکر می کنید این یک وضعیت ترسناک است و در نتیجه توجه بیشتر ممکن است به طور تصادفی رفتار خجالتی کودک شما را تشویق و تشدید کند.
• رفتارهای "شجاعانه" مانند پاسخ دادن به دیگران، برقراری و استفاده از تماس چشمی، امتحان کردن چیزها و کارهای جدید یا بازی کردن فرزندتان در محلی دور از شما را تشویق و ستایش کنید. در مورد آنچه که کوچولوی شما انجام داده است دقیق باشید به عنوان مثال می توانید بگویید: " سارا جان من از نحوه سلام کردنت به دختر کوچولویی که در پارک بود خیلی خوشم آمد. آیا وقتی این کار را کردی متوجه لبخند او شدی؟ آفرین به تو دختر خوبم".
• برای برطرف کردن خجالتی بودن کودک، سعی کنید رفتار اجتماعی همراه با اعتماد به نفس را الگوی خود قرار دهید تا کودکتان نیز بتواند این سبک از رفتار را از شما بیاموزد. بچه ها مانند یک نوار کاست به والدین خود نگاه کرده و رفتارهای آن ها را ضبط و ثبت و الگوبرداری می کنند. به عنوان مثال، وقتی کسی به شما سلام می کند، همیشه با خوشرویی سلام او را پاسخ دهید.
• اگر اطرافیان و دیگران می گویند که فرزند شما "خجالتی است"، صحبت آن ها را به آرامی و با خوشرویی در مقابل فرزند خود اصلاح کنید. به عنوان مثال می توانید بگویید: "پسر کوچولوی ما فقط به کمی زمان نیاز دارد تا گرم شود. وقتی که احساس راحتی کند، حسابی مشغول بازی و شیطنت کردن خواهد شد". شما با این طرز صحبت کردن و گفتن این جملات، به فرزند کوچک خود این پیام را ارسال خواهید کرد که احساس او را درک می کنید و به او ایمان دارید که می تواند با شرایط کنار بیاید. در نتیجه به فرزندتان قوت قلب می دهید.
نکاتی برای کودکان در سنین مدرسه
• دوستان فرزندتان را به خانه خود دعوت کرده و یا او را تشویق کنید که به خانه دوستانش برود. اگر فرزندتان به خانه دوستش دعوت شده است، می توانید برای اولین دفعات او را همراهی کنید، زیرا با این کار ممکن است احساس راحتی کند. سپس و به تدریج می توانید اوقات همراهی خود را با او در خانه های دوستانش کاهش دهید.
• در خانه با كودک خود سخنراني هاي نمايش گونه و یا صحبت کردن در كلاس را تمرين كنيد. این کار به دانش آموز کوچک شما کمک می کند تا هنگامی که قرار است در کلاس درس صحبت کند و به سوالات معلمش پاسخ دهد، احساس اعتماد به نفس و راحتی بیشتری داشته باشد.
• فرزند خود را به انجام دادن برخی فعالیت های فوق برنامه تشویق کنید. سعی کنید مواردی را پیدا کنید که در عین مفرح و آموزشی بودن، رفتارهای صحیح اجتماعی را نیز تشویق می کنند به عنوان مثال، پیشاهنگی، راهنمای دختران، سرود دسته جمعی یا ورزش های تیمی انتخاب های مناسبی هستند.
• قبل از ورود به گردهمایی های اجتماعی کودک خود را در مسیر درست هدایت کنید و به او بگویید که انجام دادن چه کاری صحیح بوده و چه کاری را نباید انجام دهد. به عنوان مثال می توانید به او بگویید که: " عزیزدلم امروز مردم می خواهند با تو صحبت کنند. یادت باشد وقتی عمو رضا با شما صحبت می کند، به او نگاه کنید. اگر این کار را نکنید، ممکن است فکر کند که به او گوش نمی دهید و ناراحت شود".
• برای رفع خجالتی بودن کودک از مقایسه های کردن دلبندتان با خواهر و برادر یا دوستان با اعتماد به نفس بیشتر خودداری کنید و با این کار به او حس منفی ندهید.
• همواره تلاش های فرزندتان برای غلبه بر خجالت و کمرویی را تشویق و تحسین کنید. حتی اگر که این تلاش ها قدم های کوچکی باشند، با تشویق کردنشان می توانید به ساختن عزت نفس کودک دلبند کمک کنید.
چه زماني خجالتی بودن کودک ممکن است نشان دهنده وجود یک مشکل باشد؟
همانطور که در بالاتر اشاره کردیم خجالتی بودن بعضی از بچه ها امری طبیعی است و نباید بابت آن نگران شوید. اما گاهی اوقات رفتار خجالتی فرزند شما ممکن است نشان دهنده وجود مشکلی باشد، خصوصا که اگر باعث ایجاد پریشانی و ناراحتی زیاد در زندگی روزمره او یا شما شود. به عنوان مثال، کمرویی ممکن است بیانگر یک مشکل باشد اگر:
• شما یا فرزندتان به دلیل کمرویی نمی توانید به هر مکانی بروید.
• کودک شما در صورت قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی مانند مهمانی ها یا مدرسه علائم اضطرابی را از خود نشان می دهد.
• کودکتان می گوید که اگرچه احساس تنهایی می کند اما نمی داند چگونه با بچه های دیگر همراه شود و همین امر باعث رنجش و ناراحتی او شده است.
• کودک شما احساس می کند نمی تواند در کلاس به سوالات معلوم خود پاسخ دهد یا اگر سوالی دارد نمی تواند آن را طرح کند که این مسأله در آینده سبب لطمه زدن به نمرات و پیشرفت درسی او خواهد شد.
به علاوه برخی از کودکان خجالتی دچار اضطراب می شوند. بنابراین اگر رفتار خجالتی فرزند شما قابل توجه است و تغییر در آن با وجود تلاش های مکرر، دشوار و سخت به نظر می رسد. یا اینکه به دلیل این رفتارها دچار رنج و ناراحتی شده اید، لازم است تا با یک متخصص مانند پزشک عمومی، متخصص اطفال یا روانشناس صحبت کنید. این کار باعث خواهد شد تا فرزندتان بر مشکل خود غلبه کرده و زندگی شادتر و موفق تری را تجربه کند.
کمرویی و خجالتی بودن کودک یا چیز دیگر؟ مشکل کدام است؟
گاهی اوقات ممکن است بچه ها از اختلالات دیگری رنج ببرند اما والدین آن را با کمرویی اشتباه گرفته و در نتیجه توجه لازم را نشان ندهند. بنابراین توصیه می کنیم همیشه در ابتدا با یک روانشناس یا مسئول بهداشت خانواده (برای شیرخواران خردسال و کودکان نوپا) یا معلم فرزند خود (برای بچه های پیش دبستانی و کودکان در سن مدرسه) صحبت کنید تا سایر دلایل احتمالی رفتار کودک خود را تشخیص دهید. به عنوان مثال:
• بچه ای که از تأخیر زبانی رنج می برد، ممکن است علائمی را نشان دهد که می خواهد با مردم صحبت کند، به عنوان مثال، به دنبال تماس چشمی یا تلاش برای ایجاد ارتباطات اجتماعی باشد، اما از اینکه تلاش هایش قابل درک نیست، ناامید شده و دیگر برای برقراری ارتباط اشتیاقی نشان نمی دهد که والدین ممکن است آن را با کمرویی اشتباه بگیرند.
• كودكی كه دارای كم شنوایی است ممكن است سخنان افراد را نشنیده و یا به آن ها پاسخ ندهد یا در پیروی از دستورالعمل ها مشكل داشته باشد.
• کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) ممکن است در خواندن نشانه های اجتماعی مشکل داشته باشند، آن ها ممکن است مانند کودکان دیگر بازی نکنند و به برقراری ارتباط های اجتماعی بی علاقه به نظر برسند.
بنابراین بسیار مهم است که تفاوت بین خجالتی بودن کودک با چنین اختلالاتی را هرچه زودتر شناسایی کرده تا در صورت وجود هر نوع مشکل، برای درمان به موقع آن اقدام کنید.
مطالعه بیشتر:
درمان پرخاشگری کودکان یک تا سه ساله، زدن و گاز گرفتن
چگونه باپرخاشگری کودکان مقابله کنیم و چرا فرزند من پرخاشگره؟
پرخاشگری در کودکان (سن ۳ تا ۸ سالگی) وعلت این پرخاشگری چیست؟
