ضربه به سر کودک چه زمانی خطرناک و نگران کننده است؟
کودک خود را در خانه در آغوش گرفته‌اید و مشغول کارهای روزمره هستید که می‌‌چرخید و سر کودک با در اتاق اصابت می‌کند. کودک ۴ ماهه‌تان به تازگی شروع به غلت زدن کرده است و بدون اینکه متوجه شوید به سمت راست غلت می‌زند و سرش به پایه میز وسط اتاق می‌خورد و ورم می‌کند. این سری اتفاقات کاملا شایع است و همه ما آن‌ها را تجربه کرده‌ایم! وقتی کوچولو سرش را به جایی می‌زند، وحشت والدین از ضربه به سر کودکان، بسیار شایع است. با وجود این، گاهی این اتفاقات می‌تواند هشداردهنده باشد، زیرا کودک حساس است و در مقابل این ضربات ممکن است آسیب جدی ببیند.
ضربه به سر کودک چه موقع خطرناک است؟
خوشبختانه، آسیب‌های مربوط به سر در کودکان زیاد نگران کننده نیست. بوسیدن و چسب‌زخم هر دردی را دوا می‌کند. اما در برخی موارد، وقتی سر کودک محکم به جایی برخورد می‌کند و نشانههایی از جراحات جدی در او ظاهر میشود، باید نگران شد.
ضربه به سر کودک و تورم
بیشتر کودکان در سال اول زندگی خود حداقل یک بار دچار این عارضه خواهند شد. بخشی از آن مربوط به این است که عضلات گردن کودک مانند بزرگسالان رشد نکرده است و نمی‌تواند کنترل دقیقی روی حرکات سر خود داشته باشد. برخلاف بزرگسالان، مرکز ثقل بدن آن‌ها بیشتر نزدیک به سر است تا ستون مهره‌ها.علاوه بر موارد بالا، واقعیت این است کودکی که در حال یادگیری مهارت‌هایی جدید مانند گرفتن، غلت زدن، راه رفتن، نشستن است و ممکن است دچار این حوادث شود.
روش‌های زیادی وجود دارد که می‌توان توسط آن‌ها به کودک کمک کرد تا به این ضربه‌ها پایان دهد. شایع‌ترین دلایل این آسیب‌ها، معمولا کم اهمیت‌ترین آسیب‌ها را به دنبال خواهند داشت. شایع‌ترین دلایل ضربه به سر کودک دو ساله شامل:
• افتادن از روی تخت یا میز تعویض پوشک
• جراحات ناشی از غلت زدن، چهاردست و پا رفتن، لیز خوردن و راه رفتن
دلایل کمتر شایع ضربه به سر کودک زیر دو سال
• تصادف با کالسکه یا دوچرخه
• صدمات ناشی از عملکرد نادرست وسایل کودک، مانند واژگونی صندلی یا کالسکه کودک
• کودک آزاری (آسیب‌های والدین و یا سندرم نوزاد لرزان)
نشانه‌های ضربه به سر کودک
طبق نظریه دانشکده پزشکی هاروارد، ۹۰ درصد جراحات مربوط به سر در دوران کودکی خفیف بوده و معمولا در خانه درمان میشود. در زیر به برخی پیامدها پس از ضربه‌های خفیف اشاره شده است.
گریه
هنگامی‌که کودک با سر به زمین می‌خورد، اولین کار او گریه است. این عکس‌العمل طبیعی است که کودک در مواجهه با اتفاقی غافلگیرکننده، ناراحت کننده و احتمالا دردناک از خود نشان دهد.
گوشه‌گیری
پس از گریه، ممکن است کودک به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بسیار ساکت شود یا گوشه‌گیری کند. این واکنش در ضربه‌های خفیف طبیعی است.
قرمزی محل ضربه
به احتمال زیاد به سرعت متوجه قرمزی در محل ضربه خواهید شد.
خونریزی
درصورتی‌که خون زیاد مشاهده کردید، وحشت‌زده نشوید. ممکن است در کودکان بریدگی‌های کوچک باعث خونریزی زیاد شود. دلیلش آن است که عروق خونی زیادی در نزدیکی سطح پوست، روی قسمت ملاج کودک وجود دارد. اگر بتوانید خون را با فشاری ملایم متوقف کنید، دیگر جای نگرانی نیست.
تخممرغ
در مدت چند دقیقه یا چند ساعت، ممکن است متوجه شوید روی سر کودک یک «تخممرغ» سبز شده است. ممکن است این برآمدگی بزرگ باشد اما معمولا تا زمانی‌که حال عمومی کودک روبراه است، جای نگرانی نیست.
چگونه می‌توان متوجه آسیب جدی هنگام ضربه به سر شد؟
خونریزی شدید
در صورتیکه نمیتوانید با چند دقیقه نگه داشتن سر کودک جلوی خونریزی را بگیرید یا اگر خونریزی در قسمتهای دیگر بدن کودک مشاهده میشود، احتمال اینکه با نوع جدیتر صدمات روبرو شدهاید زیاد است. اگر شکافهای عمیق در سطح پوست کودک دیده میشود، نیاز به بخیه دارد.
افتادن از ارتفاع یا تصادفات
در صورتیکه کودک از ارتفاع زیاد بیفتد یا تصادف جدی داشته باشد، نیاز به معاینات پزشکی خاص است.
چیزی بیش از یک برآمدگی سر
اگر قسمتهای دیگر بدن کودک دچار جراحت شد، مخصوصا گردن یا ستون فقرات، به احتمال زیاد با جراحاتی جدیتر مواجه هستید.
تغییر در رفتار
اگر کودک بیشتر از روزهای عادی گریه می‌کند، از غذا خوردن امتناع می‌کند، استفراغ می‌کند، به نظر می‌رسد تعادل درستی ندارد یا اگر پس از ضربه ساعت‌ها آرام است و مثل همیشه نیست، می‌تواند دلیلی برای نگرانی باشد.
پاسخ ندادن و بیهوش شدن
هر زمان کودک پس از یک ضربه محکم، غش کرد یا هوشیاری خود را از دست داد، در شرایط اضطراری قرار دارد.
در صورتیکه کودک به سرش ضربه خورده است، چه کاری باید انجام دهید؟
اگر ضربه ملایمی به سر کودک خورد، پس از ضربه گریه کرد و پس از چند دقیقه به راحتی آرام شد، بهترین کار این است که وحشت نکنید. حتی کودکان بسیار کوچک نیز می‌توانند استرس والدین را جذب کنند و این اتفاق فقط شرایط را سخت‌تر می‌کند. علاوه بر بوسیدن و در آغوش کشیدن کودک، راه‌های ساده‌تری در منزل وجود دارد که می‌توانید احساس بهتری به کودک بدهید و از هرگونه مشکل جلوگیری کنید.
• فشار آرامی به محل خونریزی وارد آورید.
• اگر بریدگی وجود دارد، با آب و صابون بشویید و پماد آنتی‌باکتریال به آن بمالید.
• از کیسه یخ روی محل ضربه استفاده کنید تا از ورم کردن آن قسمت جلوگیری شود.
پس از این کارها، باید حواستان به برخی نشانه‌ها باشد. معمولا پزشک توصیه می‌کند رفتارها و حالات کودک را ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت مورد بررسی قرار دهید. به علائمی که بر اثر صدمه یا جراحات اتفاق می‌افتد، شامل استفراغ، عدم تعادل، گیجی، گریه شدید، آرام بودن یا عدم پاسخگویی دقت کنید.
چه زمان لازم است به پزشک مراجعه کنید؟
در صورتیکه کودک بیهوش شده، خونریزی او بند نمی‌آید، یا نشانه‌ایی از صدمه شدید دارد، نباید صبر کنید و به سرعت به اورژانس مراجعه کنید. حتی اگر ضربه شدید نباشد، توصیه میشود با پزشک تماس بگیرید و او را در جریان ضربه سر قرار دهید. در اغلب موارد معاینه پزشک ضرورتی ندارد. در مورد ضربه خفیف پزشک در مورد مراقبت‌های در خانه توضیح خواهد داد و اینکه چه زمانی باید برای معاینه به پزشک مراجعه کنید.
پس از ضربه به سر کودک، پزشک زمانی می‌خواهد او را معاینه کند که رفتارهای کودک پس از ضربه تغییر کرده و نشانههایی از عفونت در محل برآمدگی ایجاد شده است.
اگر کودک را برای معاینه نزد پزشک ببرید از شما پرسش‌های زیر را می‌کند:
• چگونه ضربه به سر کودک وارد شده و چه زمانی برآمدگی روی سر او ایجاد شده است؟
• زمانی که اتفاق رخ داد، برآمدگی به چه شکل بود و نشانه‌های دیگری که در کودک به وجود آمد، چه بود؟
• آیا کودک نشانه‌های دیگری مانند گریه شدید، از دست دادن هوشیاری، مشکلات حافظه، استفراغ، تشنج یا خوا‌ب‌آلودگی شدید دارد؟
پزشک معاینات دقیق‌تری روی کودک انجام خواهد داد. اگر پاسخ شما به هر کدام از پرسش‌های پزشک او را نگران کند و معاینات هشداردهنده باشد، آن‌گاه پزشک به منظور بررسی دقیق‌تر و انجام تصویربرداری کودک را به بیمارستان منتقل خواهد کرد تا آسیب جدی مغز مورد بررسی قرار گیرد. همچنین ممکن است پزشک توصیه کند به مدت دو روز از کودک مراقبت شدید شود تا هرگونه نشانه‌ای را مورد بررسی بیشتر قرار دهد.
اگر ورم سر کودک از بین نرفت
اغلب برآمدگیها روی سر به مرور زمان از بین خواهد رفت. تا زمان بهبودی، متوجه کبودی در اطراف برآمدگی سر خواهید شد که این اولین نشانه بهبودی است. برخی برآمدگیها که به آن «تخممرغ» میگویند، چند ساعت پس از ضربه ایجاد میشود. این به دلیل پارگی رگهای خونی و ورم کرون محل اصابت بوده و طبیعی است.
اگر روی پوست سر بریدگی ایجاد شد و متوجه نشانههایی از عفونت (پوسته‌های خشک زردرنگ، چرک، ورم، قرمزی و تب) شدید، باید با پزشک مشورت کنید. در صورتیکه برآمدگی پس از گذشت چند روز به جای اینکه کوچک‌تر شود، بزرگ‌تر شد، باید با پزشک مشورت کنید.
چگونه از ضربه به سر کودک جلوگیری کنید؟
ضربه به سر کودک از اتفاقات شایع دوران کودکی است. مخصوصا زمانی‌که کودک شروع به کشف دنیای اطراف خود می‌کند و می‌خواهد چیزهای جدید را با بدن خود کشف کند. به همین منظور والدین برای پیشگیری از این حوادث باید شرایط زندگی را به گونه‌ای مهیا کنند که خطر این اتفاقات به حداقل برسد.
• وقتی کودک روی میز تعویض، تختخواب یا هر سطح بلندی قرار دارد، مراقب او باشید.
• روروئک دارای محافظ کودک است، اما خطر سقوط دارد.
• خانه را حتی اگر هنوز کودک شروع به چهاردست و پا رفتن نکرده، ایمن سازید. قسمتهای تیز وسایل را ضربه‌گیر بزنید و هرگونه وسایل لیز را که باعث سر خوردن کودک میشود، از روی زمین بردارید.
• در خودرو همیشه از صندلی و کلاه ایمنی استفاده کنید.
• هرگز صندلی کودک را روی چرخ خرید قرار ندهید و هیچ‌گاه صندلی ماشین کودک را روی سطوح مرتفع نگذارید.
وقتی کودک به سر خود آسیب می‌رساند، بسیار مضطرب و ناراحت می‌شوید، مخصوصا هنگامی‌که برای بار اول این اتفاق افتاده است. شروع به سرزنش خود میکنید و با خود فکر میکنید چه کاری می‌توانستید انجام دهید تا این اتفاق رخ ندهد. با دانستن این موضوع که همه کودکان در معرض این اتفاق هستند، کمی خود را آرام کنید. وقتی می‌گوییم سر کودکان از پلاستیک است! شوخی نمی‌کنیم. جمجمه کودکان محافظی بسیار قوی است و به ندرت سر کودک بر اثر ضربه دچار آسیب‌های جدی میشود.
در صورتی که ضربه به سر کودک قبل از ۱۲ ماهگی رخ دهد، خوب است با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید، اما در اغلب موارد لازم نیست کودک را برای معاینه نزد پزشک ببرید. پزشک به شما کمک می‌کند تا شرایط را بررسی کنید و نشانه‌های هشداردهنده را به شما توضیح می‌دهد. همیشه به حس و غریزه خود اعتماد کنید، اگر احساس میکنید ضربه به سر کودک زیر یک سال شدید بوده است برای مشورت با پزشک تردید نکنید.
مطالعه بیشتر:
چه آسیب دیدگی های کودک نوپا را تهدید می کند؟
افتادن نوزاد از تخت،چگونه مانع افتادن نوزاد از تخت شویم؟
افتادن کودک از تخت و ارتفاع چه خطراتی دارد و نشانه های هشدار کدامند؟
