سندروم فرینس و علائم و نشانه های سندروم فرینس چیست؟
بیماری های ژنتیکی و مادرزادی، به دلیل درمان ناپذیر بودن و یا سخت بودن روند درمان و کنترل علائم، نه تنها باعث رنج و ناراحتی بچه های مبتلا به این بیماری ها می شوند، بلکه پدر و مادرهای آنان را نیز درگیر کرده تا جایی که کیفیت زندگی آن ها را به طور منفی تحت تاثیر قرار داده و از لحاظ اجتماعی و اقتصادی نیز آسیب های فراوانی را برای آن ها به همراه دارد. سندروم فرینس، یکی از این مشکلات ژنتیکی است که ما در این مقاله به آن اشاره کرده ایم.
سندروم فرینس چیست؟
سندروم فرینس یا فرینز (Fryns Syndrome)، یک بیماری ژنتیکی نادر است که میزان بروز آن 1 مورد در هر 15000 تولد زنده تخمین زده شده است. این سندروم برای اولین بار در سال 1979 توسط فرینس و همکاران او شناسایی شد و در حالی که در ابتدا تصور می شد که یک بیماری کشنده است، اما محققان و پزشکان به مرور دریافتند که اگرچه احتمال زنده ماندن و بقای این بیماران تنها در طی دوره نوزادی بسیار زیاد است، اما تعداد بسیار کمی از افراد وجود دارند که ممکن است تا دوران کودکی نیز زنده بمانند.
علل و عوامل خطر سندروم فرینس
با وجود پژوهش های متعدد، هنوز هم محققان موفق به یافتن ژن یا ژن های خاصی که در بروز سندروم فرینس نقش دارند، نشده اند، اما به دلیل الگوهای تشخیص داده شده در خانواده ها، تصور بر این است که سندرم فرینس از دسته بیماری های اتوزومال مغلوب باشد.
الگوی وراثت اتوزومال، به معنای آن است که انتقال بیماری وابسته به جنسیت نبوده و در نتیجه مردان و زنان را به یک اندازه درگیر می کند، به بیان دیگر شیوع سندروم فرینس به دلیل اتوزومال بودن نحوه به ارث رسیدن آن، در هر دو جنس زن و مرد یکسان و هم اندازه است.
اختلالات ژنتیکی مغلوب نیز هنگامی رخ می دهند که فرد دو نسخه از ژن تغییر یافته را از هر یک از والدین خود به ارث ببرد. در این دسته از بیماری ها، اگر فردی یک ژن بیماری و یک ژن طبیعی را به ارث ببرد، بیمار نشده و تنها ناقل بیماری خواهد بود یعنی اینکه معمولاً هیچ علائمی از بیماری را تجربه نمی کند. اما اگر زن و مرد ناقلی با یکدیگر ازدواج کنند، در هر نوبت بارداری، برای 25 درصد این احتمال وجود دارد که ژن بیماری از هر دوی از آن ها، به فرزندشان به ارث رسیده و او را بیمار کنند.
در مورد عوامل خطر احتمالی سندروم فرینس نیز اطلاعاتی در دست نیست اما به صورت کلی همه افراد در جمعیت عمومی دارای 4 تا 5 ژن غیرطبیعی هستند. بنابراین والدینی که از اقوام نزدیک (فامیل) با یکدیگ ازدواج کرده باشند، نسبت به والدینی که با یکدیگر فامیل نباشند، با احتمال بیشتری ممکن است که هر دوی آن ها ژن غیرطبیعی یکسانی داشته باشند، که این امر به نوبه خود خطر داشتن فرزندان مبتلا به اختلالات ژنتیکی مغلوب را افزایش می دهد.
علائم و نشانه های سندروم فرینس
سندرم فرینس با ناهنجاری های مادرزادی متعددی مشخص می شود که شدت آن ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اگرچه همه بیماران دارای مشخصات زیر نیستند، اما رایج ترین ویژگی های بالینی در این سندروم عبارت هستند از:
1. نقص مادرزادی دیافراگم (CDH) و هیپوپلازی ریوی: بیش از 90٪ افراد مبتلا به سندروم فرینس، به فتق مادرزادی دیافراگم (CDH) مبتلا هستند، این بدان معنی است که پرده دیافراگم آن ها کاملاً تشکیل نشده است که در نتیجه آن ارگان های شکمی مانند روده کوچک، کبد و معده به داخل حفره قفسه سینه منتقل می شوند. رایج ترین فتق، فتق یک طرفه در سمت چپ است. عدم رشد کافی و کامل ریه (هیپوپلازی ریه)، قفسه سینه کوچک با نوک پستان های با فاصله بسیار زیاد و سایر نگرانی های تنفسی نیز از جمله علائم سندروم فرینس هستند.
2. ظاهر متمایز صورت: افراد مبتلا به سندروم فرینس معمولاً از ویژگی های مشخصه بدشکلی صورت رنج می برند، از جمله صورت درشت، چشمان کاملاً فاصله دار (هیپرترولیسم)، چشمان کوچک (میکروفتالمیا)، رشد موها بر روی صورت یا پرمویی صورت، لایه بیرونی ابری شکل در چشم ها (قرنیه ابری)، پل بینی پهن و مسطح، گوش هایی که پایین تر از سطح طبیعی خود قرار دارند، دهان گشاد و بزرگتر از حد معمول (ماکرواستومی) و فک کوچک (میکروتروگناتیا). به علاوه مشکلاتی همچون شکاف کام یا بسته شدن ناقص دو طرف سقف دهان در 50٪ افراد و شکاف لب نیز در 25٪ از بیماران گزارش شده است.
3. ناهنجاری های اندام ها: افراد مبتلا به سندروم فرینس، ممکن است از رشد ناکافی ناخن و استخوان انگشت ها (هیپوپلازی دیجیتال دیستال) رنج ببرند که در 60 درصد از مبتلایان گزارش شده است. انگشتان خم شده (کامپتوداکتیلی)، ستون فقرات با انحنای غیرطبیعی مشابه به حرف انگلیسی S (اسکولیوز) ، دنده های اضافی، ناهنجاری های رشد استخوان و غضروف (استئوکندرو دیسپلازی) نیز از جمله نشانه های سندروم فرینس هستند.
4. ناهنجاری های مشخصه مرتبط: ناهنجاری مغزی جنین، ناهنجاری قلبی عروقی، ناهنجاری دستگاه گوارش، وجود کیست در کلیه، رشد ناکامل کلیه (دیسپلازی کلیه ها)، ناهنجاری دستگاه تناسلی و ادراری مانند رحم دوشاخ و قلبی شکل در دختران و آلت تناسلی کوچک در پسران (در 10 درصد از مبتلایان) و همچنین افزایش حجم مایع آمنیوتیک در مادر (پلی هیدرآمنیوس) نیز از جمله سایر علائم و نشانه های مرتبط با سندروم فرینس هستند.
پیش آگهی سندروم فرینس
از آنجا که علائم و نشانه های متنوعی برای مبتلایان به سندروم فرینس وجود دارد، درمان و پیش آگهی این بیماری از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. اما به صورت کلی به دلیل ماهیت کشنده سندروم فرینس، پیش آگهی این بیماری به طور کلی ضعیف است و اکثر نوزادان یا در هنگام تولد مرده هستند و یا به ندرت از دوره نوزادی عبور کرده و زنده می مانند. امروزه تنها 15 درصد از مبتلایان به سندروم فرینس شانس زنده ماندن را دارند که در مقایسه با گذشته افزایش چشم گیری داشته است. کسانی که با گذر از این مرحله زنده می مانند نیز به احتمال بسیار زیاد تاخیرهای رشد جدی و ناتوانی ذهنی شدید را تجربه خواهند کرد. البته باید توجه داشت که میزان تاخیر رشد و ناتوانی ذهنی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در حالی که پیش از این تصور می شد که تمامی مبتلایان به سندروم فرینس از تاخیر رشدی و عقب ماندگی ذهنی شدید رنج می برند، اما با کمال تعجب چند کودک با اختلالات یادگیری خفیف تر شناسایی شده و حتی روند رشد طبیعی نیز در چند کودک گزارش شده است. متاسفانه داده های کافی از روند رشد و تکامل روانی و حرکتی اغلب افرادی که بیشتر از دوره نوزادی زنده مانده اند در دسترس نبوده و همین مساله صحبت کردن در مورد آینده این دسته از مبتلایان را سخت می کند.
تشخیص سندروم فرینس
تشخیص سندرم فرینس معمولاً پس از تولد انجام شده و به ندرت ممکن است قبل از تولد و بر اساس نتایج سونوگرافی بتوان وجود این سندروم را در جنین تشخیص داد.
تشخیص بعد از تولد سندرم فرینس، به دلیل اینکه علائم و نشانه های این بیماری با چندین اختلال دیگر همچون تریزومی 18 همپوشانی دارد، سخت بوده و بر اساس شش ویژگی بالینی زیر صورت می گیرد:
1. نقص دیافراگم،
2. ظاهر متمایز صورت،
3. هیپوپلازی دیجیتال دیستال (رشد ناکافی ناخن و استخوان انگشت ها)،
4. هیپوپلازی ریوی،
5. شناسایی حداقل یک ویژگی ناهنجاری مرتبط: پلی هیدرآمنیوس یا همان افزایش حجم مایع آمنیوتیک، کوچک بودن چشم ها، شکاف لب یا شکاف کام، ناهنجاری های مغز، ناهنجاری قلبی عروقی، ناهنجاری دستگاه گوارش، وجود کیست در کلیه، رشد ناکامل کلیه (دیسپلازی کلیه ها)، ناهنجاری دستگاه تناسلی و ادراری،
6. داشتن خواهر و برادر مبتلا به این بیماری و یا خویشاوند بودن والدین.
برخی پزشکان بر این باور هستند که اگر از شش ویژگی بالینی گفته شده، چهار ویژگی وجود داشته باشد، یعنی اینکه فرد به سندروم فرینس مبتلا است و برخی دیگر تنها وجود سه مورد از این شش ویژگی بالینی را برای به تایید رساندن تشخیص این بیماری کافی می دانند.
البته بسیار مهم است که قبل از تشخیص سندروم فرینز، سایر اختلالات کروموزومی مانند تریزومی 18، با بررسی کاریوتایپ (تجزیه و تحلیل کروموزومی)، رد شوند.به علاوه در صورت لزوم، این احتمال وجود دارد که پزشک برای ارزیابی شدت بیماری و شناسایی تمام ناهنجاری های موجود، بررسی هایی همچون رادیوگرافی، سونوگرافی، اکوکاردیوگرافی قلب، تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا همان ام آر آی (MRI) و ... را پیشنهاد کند.
درمان سندروم فرینس
متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان نهایی برای سندروم فرینس وجود ندارد و اقدامات درمانی موجود نیز تنها در جهت رفع نیازها و مشکلات فرد صورت می گیرند که به طور کلی شامل جراحی با هدف اصلاح و ترمیم ناهنجاری های داخلی مانند فتق دیافراگم و یا اقدامات حمایتی خواهد بود.
در صورت به تایید رسیدن سندروم فرینس، مشاوره با متخصص مغز و اعصاب کودکان، متخصص قلب، متخصص گوارش، نفرولوژیست و متخصصان جمجمه و صورت پیشنهاد شده و به علاوه مشاوره ژنتیک نیز برای والدین کودک مبتلا به سندرم فرینس توصیه می شود تا در مورد احتمال تکرار آن در بارداری های بعدی اطلاعات کافی را به دست آورند.
مطالعه بیشتر:
سندرم ادوارد یا تریزومی 18، از تشخیص تا درمان
سندروم فایفر و دلیل ایجاد سندروم فایفر چیست؟
سندرم داون چیست و فرد مبتلا به آن چه ویژگی هایی دارد؟
تشکیل تیغه بینی (NB) و زمان تشکیل تیغه بینی چند هفتگی است؟
