علائم سرطان روده بزرگ و مراحل سرطان روده بزرگ چیست؟

سرطان روده بزرگ چیست؟

سرطان روده بزرگ یا سرطان کولون یا سرطان رکتوم به رشد سلول‌ های سرطانی در کولون یا رکتوم (بخشی از روده بزرگ) گفته می‌شود و مثل انواع سرطان ها به دلیل رشد و تکثیر غیر طبیعی سلول ها رخ می دهد. این سلول ها ممکن است به دیگر بافت های بدن انتشار یا متاستاز کند. درواقع بسیاری از فرادی که به سرطان روده بزرگ مبتلا می شوند در ابتدا علائم خاصی ندارند و از وجود چنین مشکی مطلع نمی شوند. 

مراحل سرطان روده بزرگ

مرحله بندی از دید پزشکان به معنی در دست داشتن دستور العملی است که به ما نشان می دهد بیماری در چه مرحله ای قرار دارد. تعیین و اطلاع از مرحله سرطان از آن جهت برای پزشک مهم است که به تعیین بهترین برنامه درمانی کمک می کند و نیز راه خوبی برای تخمین وضعیت پیش آگهی بیماری در بلندمدت است.

مرحله صفر سرطان کولون اولین مرحله و مرحله 4 پیشرفته ترین مرحله است. مراحل به شکل زیر تعریف می شود:

• مرحله صفر: این مرحله به عنوان کارسینوم درجا شناخته می شود و در آن سلول های غیر طبیعی فقط در پوشش داخلی روده بزرگ یا رکتوم قرار دارند.
• مرحله 1: سرطان به پوشش یا مخاط روده بزرگ یا رکتوم نفوذ کرده و ممکن است در لایه عضلانی رشد کرده باشد. اما هنوز به غدد لنفاوی مجاور یا سایر قسمت های بدن سرایت نکرده است.
• مرحله 2: سرطان به دیواره‌های کولون یا رکتوم یا از طریق دیواره‌ها به بافت‌های مجاور گسترش یافته است، اما غدد لنفاوی را تحت تأثیر قرار نداده است.
• مرحله 3: سرطان به غدد لنفاوی منتقل شده اما به سایر قسمت های بدن نرسیده است.
• مرحله 4: سرطان به سایر اندام های دور مانند کبد یا ریه ها گسترش یافته است.

علائم سرطان روده بزرگ چیست؟

سرطان روده بزرگ به خصوص در مراحل اولیه معمولاً علامتی ندارد. اما علائمی که در مرحله صفر تا 2 می بینیم معمولا به شکل زیر است:

•  یبوست
•  اسهال
•  تغییر در رنگ مدفوع
•  تغییر شکل مدفوع، مانند مدفوع باریک
• خون در مدفوع
• خونریزی از رکتوم
•  گاز بیش از حد
•  گرفتگی شکم
•  درد شکم

بسیاری از این علائم همچنین می توانند ناشی از شرایط دیگر و البته کمتر جدی باشند. با این حال، اگر هر یک از این علائم را برای بیش از یک یا دو هفته داشتید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز، غربالگری سرطان روده بزرگ انجام شود.

علائم مرحله 3 یا 4

این مراحل، مرحله آخر هستند و علائم سرطان روده بزرگ بیشتر قابل توجه است. در این مراحل، علاوه بر علائم فوق، موارد زیر نیز مشاهده می شوند:

• خستگی مفرط

• ضعف غیرقابل توضیح

• کاهش وزن ناخواسته

• تغییر در مدفوع که بیش از یک ماه طول می کشد

• احساس اینکه روده ها به طور کامل خالی نمی شوند

• استفراغ

اگر سرطان روده بزرگ به سایر نقاط بدن گسترش یابد، موارد زیر نیز در بیمار قابل ملاحظه هستند:

• زردی یا زردی چشم و پوست

• تورم در دست ها یا پاها

• مشکلات تنفسی

• سردردهای مزمن

• تاری دید

• شکستگی استخوان

علائم بر اساس مرحله

سرطان روده بزرگ چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ، بیشترین شانس درمان را به همراه دارد. از آنجایی که سرطان روده بزرگ اغلب در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد، بیشتر اوقات در غربالگری های معمول تشخیص داده می شود. کارشناسان و پژوهشگران، غربالگری سرطان روده بزرگ را از 45 سالگی توصیه می کنند چرا که این بیماری در میان جوانان نیز مشاهده و تشخیص داده شده است. برخی متخصصان نیز شروع غربالگری را از 40 سالگی مناسب می دانند. پزشک برای تشخیص بیماری، ابتدا اطلاعات مربوط به سوابق پزشکی و خانوادگی بیمار را دریافت کرده و معاینه فیزیکی انجام می دهد. در معاینه فیزیکی، روی شکم بیمار فشار می آورند و یا برای تشخیص پولیپ یا توده، معاینه مقعدی می کنند.

• تشخیص سرطان روده بزرگ بر اساس آزمایش مدفوع
• یکی از روش های تشخیص بیماری بنابر توصیه متخصصان، آزمایش مدفوع سالانه برای تشخیص خون پنهان در مدفوع است. آزمایش مدفوع به دو صورن آزمایش خون مخفی مدفوع مبتنی بر گایاک و آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع انجام می شود.
• آزمایش خون پنهان در مدفوع مبتنی بر گایاک:  گایاک یک ماده گیاهی است که روی کارت را می پوشاند و نمونه مدفوع روی آن قرار می گیرد. اگر خون در مدفوع وجود داشته باشد، رنگ کارت تغییر می کند.قبل از انجام این آزمایش باید از مصرف برخی غذاها و داروها مانند گوشت قرمز و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خودداری کرد. مصرف این داروها با نتایج آزمایش تداخل ایجاد می کند.
• تست ایمونوشیمیایی مدفوع: به کمک تست ایمونوشیمیایی مدفوع، پروتئین موجود در خون موسوم به هموگلوبین تشخیص داده می شود. این آزمون دقیق تر از آزمون مبتنی بر گایاک است زیرا تشخیص خونریزی از دستگاه گوارش فوقانی به وسیله تست ایمونوشیمیایی مدفوع، غیرمحتمل است. خونریزی دستگاه گوارش فوقانی به ندرت ناشی از سرطان کولورکتال خواهد بود. از طرفی، نتایج این آزمایش تحت تأثیر غذاها و داروها قرار نمی گیرد. 
•  تست های خانگی: از آنجا که چندین نمونه مدفوع برای این آزمایش‌ها مورد نیاز است، پزشک احتمالاً کیت‌های آزمایشی را برای استفاده در خانه در اختیار بیمار قرار می‌دهد. با استفاده از این کیت ها، بیمار می تواند نمونه گیری را در منزل انجام دهد و به آزمایشگاه بفرستد. جواب تست ها ظرف مدت 5 روز کاری در اختیار بیمار و پزشک معالج قرار می گیرد.
• در برخی کشورها، کیت هایی نیز در اختیار مصرف کننده قرار می گیرد که نیازی به ارسال به آزمایشگاه ندارد و جواب در عرض 5 دقیقه آماده می شود. این تست ها معتبر هستند و به تایید سازمان غذا و دارو رسیده اند و این قابلیت را دارند که برخی شرایط دیگر مانند کولیت ها را نیز تشخیص دهند اما پشتیبانی پزشکی برای پاسخگویی به سوالات بیمار ندارند.
• آزمایش خون: پزشک برای تشخیص علت علائم بیمار، آزمایش خون تجویز می کند. آزمایش های عملکرد کبد و شمارش کامل خون وجود سایر بیماری های احتمالی را رد یا تایید می کند.
• تست سیگموئیدوسکوپی: سیگموئیدوسکوپی با حداقل تهاجم به پزشک اجازه می دهد تا کولون سیگموئید، آخرین بخش روده بزرگ، را از نظر ناهنجاری بررسی کند. این روش که به عنوان سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر نیز شناخته می شود، با استفاده از یک لوله منعطف مجهز به نور انجام می شود. متخصصان، غربالگری با استفاده از سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر را هر 5 سال یا هر 10 سال یکبار همراه با آزمایش مدفوع سالانه توصیه می کنند.
• کولونوسکوپی: در کولونوسکوپی، از یک لوله بلند مجهز به دوربین کوچک استفاده می شود تا پزشک بتواند داخل روده بزرگ و راست روده را ببیند و وجود هر عامل غیرعادی را بررسی کند. این روش معمولاً زمانی انجام می شود که آزمایش‌های غربالگری کمتر تهاجمی بیمار را مشکوک به سرطان نشان می دهند. پزشک در حین کولونوسکوپی، می‌تواند بافت نواحی غیرطبیعی را بردارد. نمونه بافت برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شود.
• از بین روش‌های تشخیصی موجود، سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی در تشخیص توده‌های خوش‌خیم که ممکن است به سرطان روده بزرگ تبدیل شوند، مؤثرترین هستند. متخصصان هر 10 سال یک بار کولونوسکوپی را توصیه می کنند.
•  عکسبرداری با کمک اشعه ایکس: پزشک ممکن است عکسبرداری با اشعه ایکس را با استفاده از محلول کنتراست رادیواکتیو حاوی عنصر شیمیایی باریم، تجویز کند. به این منظور، مایع با استفاده از تنقیه باریم وارد روده می شود و پس از قرار گرفتن در محل، محلول باریم پوشش روده بزرگ را می پوشاند. این به بهبود کیفیت تصاویر اشعه ایکس کمک می کند.
•  سی تی اسکن: سی تی اسکن تصویری دقیق از روده بزرگ را به پزشک ارائه می دهد. سی تی اسکن که برای تشخیص سرطان روده بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد، کولونوسکوپی مجازی نیز نامیده می شود.

آیا سرطان روده بزرگ انواع مختلفی دارد؟

شاید تعجب کنید که بدانید سرطان روده بزرگ یک نوع نیست و بیشتر از یک نوع سرطان روده بزرگ وجود دارد. در واقع، انواع مختلفی از سلول ها، در قسمت های مختلف دستگاه گوارش، سرطانی می شوند که به سرطانی شدن سلولهای روده بزرگ می انجامد.

شایع ترین نوع سرطان روده بزرگ از آدنوکارسینوم شروع می شود. آدنوکارسینوم ها در داخل سلول هایی که مخاط را روده بزرگ یا رکتوم را تشکیل می دهند، به وجود می آیند. اکثر موارد سرطان روده بزرگ به آدنوکارسینوم مربوط می شود. در مواردی مشاهده شده است که انواع دیگر تومورها، موجب سرطان روده بزرگ می شوند که البته چندان شایع نیست.

نمونه هایی از این تومورهای عبارتند از:

•  لنفوم که ابتدا در غدد لنفاوی یا در روده بزرگ شکل می گیرند.
•  کارسینوئیدها که از سلول های هورمون ساز روده شروع می شوند.
•  سارکوم که در بافت های نرم مانند ماهیچه های روده بزرگ تشکیل می شوند.
•  تومورهای استرومایی دستگاه گوارش که می توانند به صورت خوش خیم شروع و سپس سرطانی شوند. این تومورها معمولاً در دستگاه گوارش و به ندرت در روده بزرگ تشکیل می شوند.

علت سرطان روده بزرگ چیست؟

محققان هنوز در حال بررسی علت سرطان روده بزرگ هستند. این نوع سرطان می تواند ناشی از جهش های ژنتیکی ارثی یا اکتسابی باشد. این جهش‌ها به معنای ابتلای قطعی به سرطان روده بزرگ نیست اما احتمال ابتلا به بیماری را افزایش می دهد. برخی جهش‌ها ممکن است باعث تجمع سلول‌های غیرطبیعی در پوشش روده بزرگ شده و پولیپ‌ها را تشکیل دهند. این رشدها کوچک و خوش خیم هستند اما اگر درمان نشوند می توانند سرطانی شوند. برداشتن این ضایعات از طریق جراحی یک اقدام پیشگیرانه به شمار می آید.

عوامل مخاطره آمیز سرطان روده بزرگ چیست؟

برخی عوامل مخاطره آمیز وجود دارند که شانس ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهند. وجود یکی از این عوامل به معنای ابتلای قطعی به بیماری نیست بلکه تنها احتمال ابتلا را افزایش می دهد.

عوامل مخاطره آمیز غیرقابل کنترل

برخی عوامل موثر در افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ مانند سن، قومیت و سابقه سلامت خانوادگی خارج از کنترل انسان هستند. نمونه های دیگر از این عوامل عبارتند از:

•  سن بالای 50 سال
•  سابقه قبلی پولیپ روده بزرگ
•  سابقه قبلی بیماری های روده
•  سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال
•  داشتن سندرم های ژنتیکی خاص، مانند پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی
•  تبار آفریقایی یا یهودی اشکنازی

عوامل مخاطره آمیز قابل کنترل

سایر عوامل خطر قابل اجتناب هستند. این بدان معنی است که می توانید آنها را تغییر دهید تا خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهید. عوامل خطر قابل اجتناب عبارتند از:

•  اضافه وزن یا چاقی
•  استعمال دخانیات
•  استعمال نوشیدنی های الکلی
•  دیابت نوع 2
•  سبک زندگی بی تحرک
•  مصرف رژیم غذایی سرشار از گوشت های فرآوری شده

درمان سرطان روده بزرگ چگونه است؟

درمان سرطان روده بزرگ به عوامل مختلفی بستگی دارد. پزشک بر اساس سلامت کلی و مرحله بیماری، بهترین برنامه درمانی را توصیه می کند.

عمل جراحی: در مراحل اولیه سرطان روده بزرگ، اغلب جراح، پولیپ های سرطانی را از طریق جراحی خارج می کند. اگر پولیپ به دیواره روده نچسبیده باشد، احتمالاً پیش آگهی بیماری، عالی خواهد بود.

در صورتی که بیماری به دیواره روده گسترش یافته باشد، احتمالاً لازم است بخشی از کولون یا رکتوم و غدد لنفاوی مجاور برداشته شود. ممکن است این امکان وجود داشته باشد که جراح بتواند قسمت سالم باقی مانده روده بزرگ را دوباره به راست روده بچسباند. در غیر این صورت، کولوستومی انجام می شود. در کولوستومی که می تواند موقت یا دائمی باشد، یک سوراخ در دیواره شکم برای خروج مدفوع ایجاد می شود.

شیمی درمانی: شیمی درمانی استفاده از داروهای خاص، برای از بین بردن سلول های سرطانی است. برای افراد مبتلا به سرطان روده بزرگ، شیمی درمانی معمولاً پس از جراحی و برای از بین بردن سلول های سرطانی بادوام، استفاده می شود. شیمی درمانی رشد تومورها را نیز کنترل می کند.

کپسیتابین، فلوئورواوراسیل، اگزالیپلاتین و ایرینوتکان داروهای شیمی درمانی مورد استفاده برای درمان سرطان روده بزرگ هستند. این داروها اغلب با عوارض جانبی همراه هستند که باید به کمک داروهای بیشتر کنترل شوند.

پرتودرمانی: در پرتودرمانی از پرتو قدرتمند انرژی، شبیه به اشعه ایکس برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول های سرطانی قبل و بعد از جراحی، استفاده می کنند. پرتودرمانی معمولاً در کنار شیمی درمانی انجام می شود.

سایر داروها: برای درمان سرطان روده بزرگ ممکن است درمان های هدفمند و ایمونوتراپی نیز توصیه شود. داروهایی که در حد بین المللی مورد تایید قرار گرفته اند، عبارتند از:

•  بواسیزوماب یا آواستین
•  راموسیروماب یا سیرامزا
•  افلیبرسپت یا زالپراپ
•  ستوکسیماب یا اربیتوکس
•  پانیتوموماب یا وکتیبیکس
•  رگورافنیب یا استیوارگا
•  پمبرولیزوماب یا کیترودا
•  نیولوماب یا اپدیوو
•  ایپیلیموآب یا یرووی

این داروها برای درمان سرطان کولون متاستاتیک یا مرحله آخر که به سایر انواع درمان پاسخ نمی دهد و به سایر قسمت های بدن گسترش یافته است، موثر هستند.

عوارض بعد از عمل جراحی سرطان روده بزرگ

طبیعی است که جراحی سرطان روده بزرگ نیز مانند تمام جراحی ها خطرات و عوارضی به همراه داشته باشد. شایع ترین عوارض بعد از عمل جراحی سرطان روده بزرگ شامل موارد زیر است؛

• واکنش به داروی بیهوشی
• خونریزی
• لخته شدن خون
• عفونت
•  فیستول 
• احتمال آسیب به روده، مثانه، رگ‌های خونی و مجرای ادراری
• ایجاد چسبندگی
• انسداد روده
• فتق برشی

دوره بهبودی بعد از عمل جراحی سرطان روده بزرگ

پس از جراحی سرطان سرطان روده بزرگ  معمولا نیاز است 3 الی 4 روز در بیمارستان بستری شوید. بر اساس نوع و شدت عمل جراحی، برخی محدودیت ها در انجام برخی از فعالیت‌ها به بیمار داده می شود. معمول ترین محدودیت ها و توصیه ها شامل:

• تمام داروهای خود را مطابق با دستور پزشک مصرف کنید.
• هنگام دفع، از فشار آوردن بیش‌ازحد به خود اجتناب کنید.
• ظرف 4 تا 6 هفته پس از جراحی از بلند کردن اجسام سنگین (بیش از 4 کیلو) خودداری کنید.
• برای انجام فعالیت های بدنی سبک مثل رانندگی، پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها و فعالیت جنسی معمولاً 3 هفته زمان نیاز دارید
• تا زمانی که پزشک اجازه نداده است از شست وشوی ناحیه جراحی با آب پرهیز کنید.
• رژیم غذایی توصیه شده را را مطابق با دستور پزشک تنظیم کنید. 
• هرروز 8 تا 10 لیوان آب بنوشید

طول عمر بیماران سرطان روده بزرگ

اگرچه تشخیص بیماری جدی مانند سرطان روده بزرگ می تواند نگران کننده و استرس زا باشد اما خوشبختانه این بیماری به خصوص اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، قابل درمان است. در واقع، اگر این بیماری قبل از انتشار از روده بزرگ و راست روده تشخیص داده شود، احتمالا طول عمر بیمار 91 درصد به بیش از 5 سال می رسد. درمان‌های جدید سرطان منجر به بهبود روزافزون نتایج در سال‌های اخیر شده است.متاسفانه در سال های اخیر با افزایش موارد ابتلا به سرطان روده بزرگ، در میان جوانان مواجه هستیم.

نرخ بقای نسبی 5 ساله بر اساس مرحله به شرح زیر است:

•  در موضع: 89 درصد
•  نواحی اطراف موضع: 71 درصد
•  نواحی دور از موضع: 15 درصد

توجه به این نکته مهم است که این ارقام بر اساس اطلاعات سال‌های 2010 تا 2016 است و از آن زمان تا کنون شاهد بهبود روش های درمانی بوده ایم. موارد زیر را نیز باید در نظر بگیرید:

•  جایی که سرطان ممکن است گسترش یافته باشد
•  آیا روده بیمار مسدود شده است؟
•  آیا می توان کل تومور را با جراحی برداشت؟
•  سن و سلامت عمومی بیماری در چه وضعیتی قرار دارد؟
•  آیا بیماری از نوع عود کننده است؟
•  بیمار تا چه اندازه می تواند درمان را تحمل کند؟

وقتی می گوئیم درمان سرطان رکتوم به وضعیت فرد بستگی دارد، بهترین منبع اطلاعات پزشک معالج است.

مطالعه بیشتر:

سرطان مقعد، علائم و علت سرطان مقعد چیست؟

علائم مشابه هموروئید و سرطان کولورکتال چیست؟

کولیت اولسراتیو،علائم و نشانه های کولیت اولسراتیو چیست؟

سفت شدن مقعد و علت سفت شدن مقعد چگونه تشخیص داده می شود؟؟