از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است؟

مکونیوم چیست؟

چند روز پس از زایمان، نوزادان اولین مدفوع خود را دفع می‌کنند که مکونیوم نام دارد. این ماده‌ی چسبنده و قیرگونه به رنگ سبز - سیاه و شامل زواید روده‌های جنین در دوران بارداری است.

گاهی نوزاد پیش یا هنگام زایمان نیز مکونیوم را دفع می‌کند. اگر کیسه‌ی آب مادر پاره شود و مکونیوم در آن دیده شود، مراقب پزشکی درباره‌ی وضعیت سلامت نوزاد نگران خواهد شد.

شاید مکونیوم اندکی پس از زایمان دفع شود، حتی اگر نوزاد هنوز تغذیه نشده باشد. البته در اثر موارد دفع مکونیوم پس از شیردهی پستانی رخ خواهد داد. کلستروم یا آغوز سرشار از مواد مغذی است و تاثیر ملین دارد و به نوزاد برای دفع چند مدفوع چسبنده‌ی اولیه کمک می‌کند.

مکونیوم از چه تشکیل شده است؟

عموماً از هفته‌ی چهاردهم بارداری، بچه‌ها به طور منظم مایع آمنیوتیک را می‌بلعند. مایع آمنیوتیک برای رشد جنین مهم است و حاوی مواد مخاطی، موی بچه (کُرک‌ها)، سلول‌های روده، زردآب و آب است.

مایع از میان روده‌ی کوچک جنین می‌گذرد که آب را جذب و خارج می‌کند. هر باقیمانده‌ای که جا بماند، به روده‌ی بزرگ منتقل می‌شود. این مواد جمع می‌شوند و ماده‌ای چسبنده و قیرگونه‌ای را به وجود می‌آورند که مکونیوم نام دارد. زمانی که بچه به دوره‌ی کامل بارداری می‌رسد، مکونیوم بیشتر فضای روده را پر کرده است.

در روزهای نخست پس از زایمان، پستان کلستروم تولید می‌کند. این ماده فواید مثبت بسیاری دارد و ملینی طبیعی است که به خارج کردن مکونیوم از روده‌ی فرزندتان کمک می‌کند. معمولاً در اولین دوازده ساعت پس از زایمان بچه‌ی دوره‌ی کامل، این اتفاق می‌افتد. اگر مکونیوم تا چهل و هشت ساعت پس از زایمان دفع نشد، مراقبان پزشکی به انسداد روده مشکوک می‌شوند.

دفع مکونیوم پیش از زایمان، از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است؟

وقتی می پرسید که از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است، باید بگوییم مهمترین نشانه رنگ مایع کیسه آب است. اگر جنین پیش از زایمان مکونیوم دفع کند، مایع آمنیوتیک آلوده می‌شود و رنگش سبزگونه به نظر می‌رسد. جنین نیز آغشته به مکونیوم می شود، خصوصاً اگر ورنیکس (پوشش موم‌گونه‌ی پوست) زیادی روی سطح پوستش وجود داشته باشد. شاید بچه نیز مکونیوم ببلعد که البته آسیبی نمی‌رساند.

بچه‌هایی که پیش از زایمان مکونیوم دفع می‌کنند، احتمالاً سیستم گوارششان بالغ شده است. و هر چه بیشتر از موعد زایمان در رحم بمانند، به احتمال بیشتری پیش از زایمان مکونیوم دفع کنند.

این مشکل به علت فشرده شدن موقتی و ناگهانی بند ناف یا سر نیز رخ می‌دهد. کمبود لحظه‌ای اکسیژن باعث شُل شدن ماهیچه‌های مقعد می‌شود که به مکونیوم اجازه خروج می‌دهد. اغلب در لحظات نهایی زایمان، سر بچه نسبتاً فشرده می‌شود و وقتی بدنش بیرون آمد، رده‌هایی از مکونیوم روی او دیده می‌شود.

تقریباً در 20% از بارداری‌ها آب آلوده به مکونیوم دیده می‌شود.

از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است، آیا مکونیوم خطرناک است؟

اگر کیسه‌ی آب پاره شود و رگه‌های مکونیوم مشهود باشد، معمولاً باعث نگرانی می‌شود. اگر رنگ آب سبزگونه باشد، معمولاً نشان می‌دهد که مکونیوم به تازگی دفع شده است. رنگ زرد یا قهوه‌ای‌گونه نشان می‌دهد که مکونیوم قبلاً دفع شده یا قدیمی است.

نگرانی اصلی در مایع‌ آمنیوتیک آغشته به مکونیوم احتمال نفوذ مکونیوم به شش جنین است. این مشکل سندرم استنشاق مکونیوم نام دارد.

از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است، سندرم استنشاق مکونیوم چیست؟

در دوران بارداری، شش جنین پر از مایع آمنیوتیک است و اگر مکونیوم نیز در آن وجود داشته باشد، وارد مجرای هوای جنین نمی‌شود. هنگام زایمان، اگر بچه به شدت زیر فشار باشد و مدت طولانی اکسیژن به او نرسد، احتمال دارد بچه نفس بکشد و مکونیوم موجود را تنفس کند.

هنگام فرستادن نفس به درون، این ماده بخشی یا همه‌ی مجرای هوای بچه را مسدود می‌کند، تنفس را مشکل می‌سازد و میزان اکسیژن‌رسانی محدود می‌شود. سندرم استنشاق مکونیوم باعث ناراحتی‌های شیمیایی در مجرای هوا نیز می‌شود که مشکل تنفس را بیشتر می‌کند. در اثر استنشاق مکونیوم، عفونت شش و ناکارایی سورفکتانت نیز امکان‌پذیر است. سورفکتانت ماده‌ای است که به گسترش کامل شش کمک می‌کند.

از 20% نوزادان به دنیا آمده با آب آغشته به مکونیوم، حدود 2% تا 5% دچار سندرم استنشاق مکونیوم می‌شوند.

نشانه‌های سندرم استنشاق مکونیوم عبارتند از:

• تنفس سریع
• تنگی نفس و قرقر کردن
• وقفه‌ی تنفسی
• امتیاز کم آپگار (رنگ، توازن ماهیچه‌ای، واکنش‌ها)
• پوست کبود رنگ
• سینه‌ی بیش از حد متورم

از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است، درمان استنشاق مکونیوم چیست؟

طبق رهنمود کنونی آکادمی متخصصان کودکان، برای بچه‌ای که مکونیوم استنشاق کند، نباید هنگام زایمان روند ساکشن (مَکِش یا بیرون کشیدن محتویات بینی) انجام شود. قبلاً وقتی سر بچه بیرون می‌آمد، ساکشن اجرا می‌شد. دیگر این عمل رایج نیست.

اگر بچه‌ای مکونیوم استنشاق کرد و فعال و به ظاهر خوب است و تپش قلب مناسب دارد (بیش از صد تپش در دقیقه)، مراقبان پزشکی باید برای بیست و چهار ساعت نخست نشانه‌های سندرم استنشاق مکونیوم نظارت داشته باشد.

بچه‌هایی که مکونیوم استنشاق کرده‌اند و فعال نیستند، تپش قلب ضعیف دارند (زیر صد تپش در دقیقه)، و توازن ماهیچه‌ای اندکی ضعیف است و احتمالاً به ساکشن فوری نیاز دارند. مراقبان پزشکی مجرای هوای نوزاد را تا حد امکان تمیز می‌کنند تا میزان مکونیوم استنشاق شده را محدود سازند. لوله‌ای از طریق دهان یا بینی وارد مجرای تنفسی می‌شود.

احتمالاً بچه‌های مبتلا به سندرم استنشاق مکونیوم زمانی را در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی نوزادان نارس یا شیرخوارگاه مخصوص خواهند گذراند. آنها برای نشانه‌های عفونت نظارت می‌شود، آزمایش‌های خون مختلفی انجام می‌دهند و شاید به درمان با اکسیژن نیاز داشته باشند. ممکن است برخی از نوزادان با سندرم استنشاق مکونیوم شدید دچار ذات‌الریه شوند. اکثر نوزادان مبتلا به سندرم استنشاق مکونیوم شدید در دوازده ماه اول زندگی خود دچار خس‌خس و عفونت شش می‌شوند، اما همان طور که شُش‌ کیسه‌های جدید هوا می‌سازد، این مشکل بهبود می‌یابد.

از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است، چگونه می‌توان از بروز آن جلوگیری کنیم؟

آشکارترین روش برای دوری از این مشکل داشتن محیط زایمان آرام و پشتیبانی از مادر در هنگام زایمان است. اگر خانمی هنگام زایمان عصبی و مضطرب باشد، این حس باعث کندی یا متوقف شدن انقباض‌ها می‌شود. در نتیجه، برای سرعت بخشیدن به آن نیاز به مداخلات پزشکی افزایش می یابد که در نهایت باعث تنش جنین خواهد شد.

مداخلاتی مثل پاره کردن مصنوعی کیسه‌ی آب، نظارت پیاپی جنین و القا یا تشدید آن با اکسی‌توسین مصنوعی همگی باعث می‌شوند که جنین مضطرب شود. اگر کیسه‌ی آب پاره شد و مکونیوم وجود داشت، باید بررسی بیشتری انجام شود و همین امر از میزان تحرک شما می‌کاهد.

اگر مکونیوم رقیق باشد و مراقب پزشکی تشخیص داد که تپش قلب بچه خوب است، وضعیت زایمان راست‌قامتی را برگزینید که به انقباض‌ها اجازه دهد مایع را از شش بیرون براند و از دهان و بینی خارج سازد. بگذارید بند ناف به تپش خود ادامه دهد تا پیش از شروع تنفس هوا به درون شش، اکسیژن ضروری برای فرزندتان را تامین کند.

آغشته بودن به مکونیوم می‌تواند بدون تنش جنین نیز رخ دهد و تمام بچه‌هایی که مضطرب می‌شوند، مکونیوم دفع نمی‌کنند. مکونیوم به ندرت مشکل‌ساز است. با پرهیز از مداخلاتی که احتمال تنش را افزایش می‌دهد، مراقبان پزشکی به پیشگیری از آن کمک می‌کنند.

حال که می دانید از کجا بفهمیم جنین درشکم مدفوع کرده است، لازم به ذکر است، تعداد زیادی از نوزادانی که پیش از زایمان مکونیوم دفع می‌کنند، از دوره‌ی کامل گذشته‌اند (پس از تاریخ موعد زایمان تخمینی) و دفع مدفوع فقط نشانه‌ای برای تکامل عملکرد سیستم گوارشی است.  والدین باید از نشانه‌های سندرم استنشاق مکونیوم آگاه باشند و اگر نگران تنفس فرزندشان بودند، در پی مراقبت‌های پزشکی باشند. ‌         

بیشتر بدانید:

1- مدفوع کردن جنین در شکم مادر و علائم مدفوع کردن جنین چیست؟

2- علائم مدفوع كردن جنين چیست و آیا مدفوع کردن جنین خطرناک است؟

3- جنینی که مدفوع خورده، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

4- همه چیز در مورد مکونیوم یا اولین مدفوع نوزاد