پیچ خوردگی تخمدان در بارداری و نشانه پیچ خوردگی تخمدان چیست؟
یکی از تجربه های دردناک برای هر خانمی، پیچ خوردگی تخمدان است یعنی شرایطی که در طی آن تخمدان به دور رباط هایی که آن را ثابت نگه داشته اند، پیچ می خورد. این پیچ خوردن با ایجاد اختلال در خونرسانی به تخمدان، می تواند باعث درد شدید و علائم دیگری شود که نیاز به انجام اقدامات پزشکی و به ویژه جراحی های اورژانسی را ضروری می سازد. اما هنگامی که پیچ خوردگی تخمدان در بارداری رخ می دهد، چطور؟ این سوالی است که ما قصد داریم در این متن به آن پاسخ دهیم.
پیچ خوردگی تخمدان چیست؟
تخمدان ها، دو عضو تقریباً هم اندازه و به شکل بادام هستند که در اطراف رحم قرار گرفته و توسط لوله های فالوپ (لوله های رحمی)، به رحم متصل شده اند. این دو ارگان، در حقیقت جزو سیستم تولیدمثلی یک خانم بوده و دو عملکرد اصلی و مهم تولید هورمون های جنسی (از جمله استروژن و پروژسترون) و آزاد کردن تخمک (تخمک گذاری) را برعهده دارند. هنگامی که تخمدان حول محورها و بافت هایی که از آن پشتیبانی می کنند، پیچ می خورد، شرایطی اورژانسی پیش آمده که به آن پیچ خوردگی تخمدان (Ovarian torsion)، گفته می شود.
پیچ خوردگی تخمدان، مشکلی نسبتا نادر بوده و شیوعی در حدود 2 تا 15 درصد دارد. بر اساس بررسی های انجام شده اگرچه این مشکل زنان را در هر سنی تحت تأثیر قرار می دهد، اما بیشترین میزان وقوع پیچ خوردگی تخمدان در سنین باروری و ما بین سال های 20 تا 40 سالگی اتفاق افتاده و در سنین قبل از قاعدگی و بعد از یائسگی کمتر مشاهده می شود.
نشانه های پیچ خوردگی تخمدان چیست؟
پیچ خوردگی تخمدان، به طور معمول فقط یک تخمدان را درگیر کرده و نشانه های ناشی از آن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید و ناگهانی در لگن و زیر شکم،
- حالت تهوع و استفراغ با بروز ناگهانی،
- حساسیت شکم به لمس،
- تب،
- خونریزی غیرطبیعی،
- و عفونت در حفره شکم (پریتونیت)،
متاسفانه تظاهرات بالینی غیراختصاصی بوده و علائم آن شبیه به نشانه های ناشی از سنگ کلیه، آپاندیسیت، عفونت دستگاه ادراری، ورم معده و روده و بسیاری موارد دیگر است و به همین دلیل نیز تشخیص پیچ خوردگی تخمدان می تواند امری چالش برانگیز باشد.
علل پیچ خوردگی تخمدان
از جمله مهم ترین عللی که می توانند خطر پیچ خوردگی تخمدان را افزایش دهند، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کیست ها و توده های تخمدانی: وزن یا جرم اضافی موجود در تخمدان می تواند باعث چرخش آن در اطراف رباط های نگهدارنده شود. اگرچه کیست و توده ها با هر ابعادی می توانند منجر به پیچ خوردگی تخمدان شوند، اما رواج این مشکل در صورت وجود توده هایی با اندازه بین 1 تا 30 سانتی متر (میانگین 9.5 سانتی متر) بیشتر است. بد نیست بدانید که پیچ خوردگی تخمدان در تومورهای خوش خیم بیشتر از مواقعی که توده بدخیم است، اتفاق می افتد.
- اختلال در ساختار رباط نگهدارنده تخمدان: هنگامی که رباط تخمدان که تخمدان را به رحم متصل می کند، که طولانی تر از حد معمول باشد، احتمال پیچ خوردگی تخمدان وجود دارد.
عوامل خطر پیچ خوردگی تخمدان
پژوهش های علمی نشان می دهند که وجود برخی شرایط، می تواند خطر بروز پیچ خوردگی تخمدان را افزایش دهد. از جمله:
استفاده از فن آوری های کمک باروری (ART): در پی دریافت داروهای هورمونی برای تحریک تخمک گذاری در این روش ها، احتمال تشکیل کیست و در نتیجه پیچ خوردگی تخمدان افزایش می یابد.
- بارداری: تشکیل کیست جسم زرد (کیست کورپوس لوتئوم) و تغییرات هورمونی که باعث شل شدن مفاصل و رباط ها می شوند، سبب شده تا در حدود 10 تا 22 درصد از موارد پیچ خوردگی تخمدان، در طی بارداری رخ دهد یا بر اساس برخی داده های علمی دیگر می توان گفت که احتمال وقوع پیچ خوردگی تخمدان در بارداری تا 5 برابر افزایش می یابد. شیوع این مشکل در طی هفته های 6 تا 14 بارداری و در صورت وجود توده های تخمدانی بزرگتر از 4 سانتی متر بیشتر است. جالب است بدانید که پیچ خوردگی تخمدان در بارداری بیشتر در سمت راست اتفاق می افتد تا چپ! و علت احتمالا این است که روده بزرگ تحرک تخمدان چپ را محدود می کند در حالی که برای تخمدان راست اینطور نبوده و در نتیجه امکان چرخش وجود دارد.
عوارض پیچ خوردگی تخمدان در بارداری چیست؟
پیچ خوردگی تخمدان به صورت معمول، باعث اختلال در خونرسانی به تخمدان شده که در نتیجه آن فرد درد زیادی را تجربه می کند. با تداوم این مشکل، نکروز تخمدان رخ داده که در واقع به مرگ بافت تخمدان به دلیل از دست دادن خون اشاره دارد. اگر درمان موثر در این مرحله انجام نشود، فرد در معرض خطر عفونت تخمدان قرار می گیرد که به نوبه خود می تواند باعث ایجاد آبسه و یا پریتونیت شود و زندگی خانم را تهدید کند.
آیا پیچ خوردگی تخمدان در بارداری خطرناک است؟
هنگامی که با پیچ خوردگی تخمدان در بارداری مواجه هستیم، شرایط فرق کرده و در صورت عدم درمان فوری، خطر مرگ و میر جنین و از دست رفتن بارداری و به علاوه قدرت باروری فرد وجود خواهد داشت.
تشخیص پیچ خوردگی تخمدان در بارداری
تشخیص پیچ خوردگی تخمدان باید از نظر بالینی انجام شود. در کنار معاینه فیزیکی و کسب شرح حال، تصویربرداری (سونوگرافی واژینال، سونوگرافی داپلر رنگی و در مواردی در سه ماهه دوم و سوم ام آر آی) و نتایج آزمایشگاهی ممکن است به عنوان روش پشتیبان کمک کننده باشند. لاپاراسکوپی اکتشافی نیز به عنوان یک روش تشخیصی و درمانی همزمان، مدنظر بسیاری از جراحان است.
درمان پیچ خوردگی تخمدان در بارداری
جراحی تنها راه درمان و استاندارد طلایی برای حل مشکل پیچ خوردن تخمدان است که در حالت ایده آل، به روش لاپاراسکوپی (شامل ایجاد برش های کوچک و سوراخ مانند در شکم) انجام شده و در مواردی نیز ممکن است لازم به انجام لاپاروتومی (ایجاد یک برش بزرگ در زیر ناف و باز کردن شکم) باشد. متاسفانه تصمیم برای اقدام به جراحی در دوران بارداری تا حدودی پیچیده و دشوار است، زیرا باید همزمان به سلامت مادر و جنین توجه شود. خطر هرگونه پیچ خوردگی تخمدان در بارداری به سن حاملگی بستگی دارد. در سه ماهه اول بارداری، به لطف تکنیک های مدرن بیهوشی و امکان انجام لاپاروسکوپی، خطر از دست رفتن جنین کمتر است. البته باید توجه داشت که اگر علت پیچ خوردگی تخمدان در بارداری، کیست جسم زرد باشد، تخلیه یا برداشتن کیست تا زمانی که جفت به اندازه کافی رشد نکرده است، می تواند منجر به از دست رفتن بارداری شود. بنابراین در صورت پیچ خوردگی تخمدان در بارداری در طی سه ماهه اول، باید تجویز پروژسترون مکمل را در نظر داشت.
در سه ماهه دوم یا سوم، جراحی برای حل مشکل پیچ خوردگی تخمدان در بارداری، ناچارا بیشتر به شکل لاپاروتومی انجام شده و با خطر زایمان زودرس همراه است.
مطالعه بیشتر:
آیا لاپاراسکوپی در دوران بارداری امکانپذیر است؟
کیست تخمدان چیست و چرا ایجاد می شود؟ + عکس کیست تخمدان
پارگی کیست تخمدان در دوران بارداری و انواع کیست تخمدان چیست؟
راه تشخیص و نشانه های تنبلی تخمدان و تخمدان بدون فولیکول چیست؟
