بی حسی موضعی در زایمان چه مزایا و معایبی دارد؟
بر کسی پوشیده نیست که زایمان فرآیندی دردناک است، اما استفاده یا عدم استفاده از بی حسی اپیدورال یا بی حسی موضعی در زایمان یک تصمیم شخصی است که بر عهده بیمار و خانواده او گذاشته شده است. اپیدورال، نوعی بی حسی موضعی در زایمان برای کاهش درد و نه بیهوشی است که در آن سیگنال‌های عصبی که مسئول احساس درد هستند، از قسمت پایین ستون فقرات، مسدود می شوند. این روش با استفاده از یک کاتتر انجام می شود که از طریق یک سوزن بزرگ وارد فضای اپیدورال می گردد. اپیدورال فضایی است که طناب نخاعی را احاطه می کند. کاتتر در طول زایمان برای تداوم تزریق دارو در محل باقی می ماند. بسته به سلامت جنین، نوع بارداری و ویژگی های زایمان ممکن است اپیدورال گزینه مناسبی برای شما نباشد. اما در صورتی که تصمیم به شما واگذار شد، با آگاهی از مزایا و معایب بی حسی موضعی در زایمان، می توانید تصمیم بهتری بگیرید. با ما همراه باشید تا درباره بی حسی اپیدورال بیشتر بدانید.
آیا اپیدورال همان بی حسی موضعی در زایمان است؟
بله. روش اپیدورال که معمولا برای استفاده در زایمان معروف است، می تواند در جراحی پایین تنه مانند جراحی لگن یا پاها نیز مورد استفاده قرار بگیرد. گاهی اوقات از اپیدورال برای تسکین درد بعد از عمل نیز استفاده می شود.
مزایای بی حسی موضعی در زایمان
استفاده از روش اپیدورال در زایمان، به دلایل زیر انجام می شود:
مسکن درد:
اپیدورال یکی از موثرترین روش ها برای تسکین درد در هنگام زایمان است و کمترین عوارض را برای مادر و نوزاد به همراه دارد. این روش به سرعت تاثیر می گذارد و می تواند در عرض 10 تا 20 دقیقه درد را تسکین دهد. اکثر مادرانی که بی حسی اپیدورال دریافت می کنند در حین زایمان درد کمی دارند یا اصلا درد را حس نمی کنند.
مادر می تواند بیشتر استراحت کند:
تسکین دردهای زایمان به استراحت بیشتر مادر کمک می کند که به ویژه در زایمان طولانی، بسیار مفید است. برخورداری از آرامش و عدم احساس درد، تجربه زایمان مثبت تری را ثبت خواهد کرد.
مادر می تواند هوشیار باشد:
در روش بی حسی اپیدورال، مادر هوشیار است و می تواند در فرآیند زایمان، عملکرد فعال تری داشته باشد. همچنین در صورت نیاز به فورسپس یا وکیوم برای کمک به بیرون آوردن نوزاد، مادر احساس ناراحتی نمی کند. با وجود بی حسی اپیدورال، در شرایط سزارین نیز مادر می تواند در حین جراحی بیدار بماند و در ریکاوری نیز درد کمتری خواهد داشت.
کمک به کاهش افسردگی پس از زایمان:
مطالعه‌ای در سال 2014 نشان داد که استفاده از اپیدورال می تواند به کاهش خطر افسردگی پس از زایمان در برخی مادران، کمک کند. اما شواهد کافی برای اثبات این ادعا، در دست نیست. نتایج یک مطالعه دیگر، نشان می دهد که احتمالاً بین کاهش بروز افسردگی پس از زایمان، در مادرانی که قصد انجام اپیدورال را داشتند و یا در زایمان از آن استفاده کرده اند، رابطه وجود دارد. به طوریکه برنامه مدیریت درد و پایبندی به آن برنامه می تواند به کاهش خطر افسردگی پس از زایمان کمک کند.
در مورد مدیریت درد زایمان با پزشک مشورت کنید تا بتوانید بهترین برنامه را متناسب با وضعیت و اهداف خود در نظر بگیرید. حتی در مواردی ممکن است شرایط تغییر کند و برنامه دیگری لازم باشد که با مشورت پزشک به بهترین شکل انجام خواهد شد.
امکان استفاده از بی حسی اپیدورال در تمامی مراحل زایمان:
حتی اگر در ابتدای زایمان مایل به استفاده از بی حسی اپیدورال نباشید و حین زایمان نظرتان تغییر کند، خوب است بدانید که در هر مرحله ای که هستید، امکان استفاده از این روش وجود دارد.
موثر بودن بر روش های جراحی طولانی تر:
اپیدورال می تواند تسکین مداوم درد را در فرآیندها جراحی طولانی تر مانند سزارین یا دوران نقاهت برخی جراحی های خاص، میسر سازد. در صورتی که بیمار برای یک عمل جراحی خاص، به اپیدورال نیاز داشته باشد، احتمالاً دوز بیشتری از دارو تزریق خواهد شد، لذا ممکن است به طور موقت تمام احساس زیر کمر را از دست بدهد. پس از کاهش یا قطع دارو، این مشکل برطرف خواهد شد.
معایب بی حسی موضعی در زایمان
در ادامه مضرات استفاده از بی حسی اپیدورال را مورد بررسی قرار می دهیم.
کاهش فشار خون:
بی حسی موضعی در زایمان می تواند باعث افت ناگهانی فشار خون شود. فشار خون در طول زایمان کنترل می شود تا از جریان خون کافی به جنین و بدن اطمینان حاصل گردد. اگر فشار خون کاهش یابد، اکسیژن، مایعات و دارو لازم خواهد بود.
عوارض جانبی:
عوارض جانبی بی حسی موضعی در زایمان از جمله لرز، تب یا خارش در برخی افراد بروز می کند. پس از برداشتن اپیدورال، ممکن است احساس تهوع یا سرگیجه رخ دهد و درد در ناحیه سوزن یا کمر درد احساس شود. حدود 1 درصد از مادران سردرد شدید را تجربه می کنند. این یک عارضه جانبی نادر و ناشی از نشت مایع نخاعی است. در صورت تداوم سردرد، مقداری از خون فرد را به فضای اپیدورال تزریق می کنند تا سردرد قطع شود و به آن پاچ خونی می گویند.
اگرچه بسیار نادر است، اما اگر نخاع به وسیله سوزن یا کاتتر و یا در اثر خونریزی و عفونت در ناحیه اپیدورال آسیب ببیند، آسیب عصبی دائمی خواهد بود. متخصصان بیهوشی آموزش های گسترده ای می بینند و خطر آسیب دائمی آن بسیار کم است.
دشواری زور زدن در زایمان:
زور زدن به هنگام زایمان در برخی مادرانی که بی حسی اپیدورال دریافت می کنند، به سختی انجام می شود به این ترتیب احتمال نیاز به مداخلاتی مانند فورسپس، دارو، یا سزارین افزایش می یابد.
1. پارگی پرینه
تحقیقات نشان می دهد که پارگی پرینه در مادرانی که اپیدورال دریافت می کنند، شایع تر است. تولد نوزاد با وزن زیاد هنگام تولد، برش جراحی در ناحیه پرینه که اصطلاحاً اپیزیوتومی نام دارد و القای زایمان می تواند خطر پارگی پرینه را افزایش دهد.
2. بی حسی پائین تنه
ممکن است تا چند ساعت پس از زایمان، پائین تنه بی حس باشد. بنابراین تا زمانی که این حس از بین نرود، بیمار باید در رختخواب بماند.
3. مشکل در ادرار
انجام اپیدورال، احتمال نیاز به سوند ادراری، برای تخلیه مثانه را افزایش می دهد. البته این موقتی است و با برطرف شدن بی حسی، می توان سوند را خارج کرد.
4. خطر ناراحتی تنفسی برای نوزاد
برخی شواهد نشان می دهد خطر ناراحتی تنفسی در نوزادانی که مادران آنها اپیدورال دریافت کرده اند، بیشتر است. البته گواه علمی دیگری برای تائید این نظر وجود ندارد. قبل از زایمان، نگرانی های خود در مورد اپیدورال را با پزشک درمیان بگذارید.
آیا زایمان طبیعی برای مادر و نوزاد بهتر است؟
بیش از 70 درصد مادران، هنگام زایمان از بی حسی اپیدورال استفاده می کنند، اما این بدان معنا نیست که همه افراد می توانند از این روش استفاده کنند. مانند هر روش پزشکی دیگر، جوانب مثبت و منفی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
عوامل متعددی وجود دارد که تعیین می کند چه نوع زایمانی برای مادر مناسب است. خانواده ها نیز با هم تفاوت دارند. اما توصیه ما به شما این است که بدون هر گونه تعصب و نگرانی، شرایط جدید را بپذیرید و حتی اگر اوضاع باب میلتان نبود، با ذهنی باز و اندیشه ای مثبت، تجربه ای خوب و لذت بخش برای خود ثبت کنید. شدت درد زایمان به شرایط مختلفی بستگی دارد و بر اساس همین شرایط می توان در مورد داروی پیشنهادی در صورت نیاز تصمیم گرفت، برخی از این موارد عبارتند از:
• سلامت جسمی و روانی
• تحمل درد
• اندازه جنین
• شدت انقباضات
نمی توان گفت چه روشی برای زایمان از بقیه بهتر است بلکه بهترین روش، آن است که بر اساس شرایط و نیازهای فردی بیمار انتخاب شود. اگرچه پزشک مناسب ترین روش زایمان را به شما پیشنهاد می کند، اما برای اینکه کمتر شگفت زده شوید، بهتر است روش دیگری را نیز در نظر داشته باشید و خود را آماده تغییر شرایط کنید.
گزینه های دیگر برای مدیریت درد
اپیدورال تنها گزینه مدیریت درد در زایمان نیست. راه های دیگری نیز وجود دارد که با راهنمایی پزشک و مشورت با ماما می توانید برگزینید.
مواد افیونی:
مواد افیونی یا ایپوئید ها داروهای مسکنی هستند که به آنها مخدر نیز گفته می شود، به صورت تزریق عضلانی یا وریدی مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها به اندازه اپیدورال درد را تسکین نمی دهند، اما بدون بی حسی تحمل درد را امکان پذیر می سازند. مخدرها می توانند باعث خواب آلودگی، تهوع، استفراغ و خارش شوند. این داروها اگرچه به طور کلی بی خطر هستند، اما به جهت تاثیر احتمالی که می توانند بر تنفس و ضربان قلب کودک داشته باشند، نمی توان قبل از زایمان از آن استفاده کرد.
بی حسی پودندال:
این داروی بی‌حس‌کننده در اواخر فرآیند زایمان، درست قبل از خارج شدن سر نوزاد، به واژن و عصب پودندال تزریق می‌شود. تا حدودی قابلیت تسکین درد دارد و به مادر امکان می دهد بیدار بماند و زور بزند. هیچ خطر شناخته شده ای برای مادر یا نوزاد وجود ندارد.
اکسید نیتروز:
این گاز بی بو معمولاً به عنوان «گاز خنده» نیز شناخته می شود و یک مسکن استنشاقی است که از طریق ماسک صورت دستی تزریق شده و در عرض یک دقیقه اثر می گذارد.
اکسید نیتروز را می توان به طور مداوم یا در صورت نیاز در هر مرحله از زایمان استفاده کرد. این گاز، درد را به طور کامل از بین نمی برد و برای تسکین درد باید تقریباً 30 ثانیه قبل از انقباض استنشاق شود. سرگیجه، خواب آلودگی، حالت تهوع و استفراغ عوارض جانبی این دارو هستند.
درمان های طبیعی:
می توان از درمانها طبیعی به تنهایی یا در ترکیب با دارو برای کمک به کاهش درد زایمان استفاده کرد، مانند:
• گرم کردن یا سرد کردن قسمت پایین کمر
• ماساژ
• حمام یا دوش آب گرم
• پیدا کردن موقعیت های راحت مانند خم شدن، ایستادن، یا راه رفتن
• استفاده از توپ زایمان
گزینه های دیگر برای روش های غیرمرتبط با بارداری:
اگر قصد انجام عمل جراحی در پائین تنه دارید، می توانید از روشهای جایگزین برای اپیدورال استفاده کنید. پزشک به شما کمک کند تا بر اساس نوع جراحی و نیازهای دوران نقاهت، بهترین روش را برگزینید. برخی روشهای جایگزین عبارتند از:
• بی حس کننده نخاعی، که در آن یک بار دارو به ستون فقرات تزریق می شود.
• بیهوشی عمومی
• بلوک عصبی
• مواد افیونی
• استفاده از گرما و سرما درمانی
آیا اپیدورال یا بی حسی موضعی در زایمان برای من مناسب است؟
بی حسی موضعی در زایمان به طور کلی بی خطر است، اما تصمیم برای انجام آن یک تصمیم شخصی است. در نهایت، باید جوانب مثبت و منفی را بسنجید و تصمیم بگیرید که چه روشی برای خودتان و خانواده تان بهتر است. همچنین می توانید برای اتخاذ بهترین تصمیم از پزشک کمک بگیرید. استفاده از یک برنامه مدون به شما کمک می کند تا برای زایمان آمادگی لازم را کسب کنید. اما به یاد داشته باشید، حتی بهترین برنامه نیز ممکن است لحظه آخر تغییر کند، به همین دلیل باید یک برنامه پشتیبان نیز برای خود در نظر بگیرید.
مطالعه بیشتر:
مزایا و معایب بی حسی اپیدورال در زایمان
زایمان طبیعی با اپیدورال چگونه انجام می شود؟
با شکایت های مادران از زایمان با بی حسی اپیدورال آشنا شوید!
