بایدها و نبایدهای مصرف دارو در دوران بارداری
آیا در دوران بارداری باید مشکلات جزئی را بدون مصرف دارو سپری کرد یا داروهای بدون نسخه‌ای وجود دارد که برای استفاده در این دوران ایمن باشد؟
اکثر بانوان باردار به تاثیرات داروها بر جنین در حال رشدشان حساس و مراقبند، ولی حقیقت این است که خانم‌های باردار نیز به مثل بقیه افراد ممکن است دچار بیماری شود از طرف دیگر برخی از ناخوشی‌های معمول بارداری مثل یبوست، بواسیر و سوزش سردل نیز معمولاً در این دوران آغاز می‌گردند. مشکل اینجاست که مصرف داروهای تجویزی، بدون نسخه و یا داروهای گیاهی نیز می‌تواند از دیواره جفت عبور کرده و وارد جریان خون جنین شده و باعث بروز خطراتی برای جنین در حال رشد گردد.
آنچه در این مطلب می خوانید:
مصرف دارو در بارداری ایمن است؟
از آنجاییکه ایمنی بسیاری از داروها و تاثیر آن بر رشد و سلامت جنین ناشناخته است، (زیرا کمپانی‌های داروسازی به ندرت آزمون های کلینیکی داروهای شان را بر بانوان باردار انجام می‌دهند) در نتیجه بهتر است که در این دوران از مصرف هر داروی غیرضروری پرهیز شود، به ویژه در سه ماهه اول که اعضاء بدنی جنین در حال رشد است. اما اگر واقعاً بدون دارو نمی‌توانید از مشکلات رهایی یابید، احتمالاً مراقب پزشکی تان می تواند که گزینه‌های غیر دارویی دیگری را برای کاهش نشانه‌های بیماری به شما توصیه کند یا براساس دوره بارداریتان، دارویی بدون نسخه و ایمن را پیشنهاد دهد.دکتر "آلن کراویتز" توصیه می‌کند؛ پیش از مصرف هر نوع دارویی در دوران بارداری باید علاوه بر فواید آن دارو برای مادر،تاثیرات و خطرات دارو بر جنین نیز مورد بررسی قرار گیرد. اگر فواید بر خطرات سنگینی می‌کند، در نتیجه احتمال دارد مصرف دارو بلامانع باشد، ولی اگر تاثیرات مصرف دارو برای جنین خطرناک باشد، باید گزینه‌های درمانی جایگزین در دستور کار قرار گیرد.
تاثیر مصرف داروها در سه ماهه های مختلف دوران بارداری بر جنین
چگونگی تاثیر هر دارویی بر جنین در حال رشد، علاوه بر خود دارو به سه ماهه ای که باردار آنرا مصرف می‌کند نیز بستگی دارد. سه ماهه اول بارداری دوره ای است که بیشترین خطرات را برای جنین به همراه دارد، زیرا طی این سه ماهه اعضاء بدنی نوزاد در حال رشد است. بنابراین طی سه ماهه اول بارداری مصرف دارو می تواند بر رشد اعضای اصلی بدن جنین تاثیر گذارد و این امکان وجود دارد که شکل‌گیری این اعضاء را با اختلال مواجه سازد و به ناهنجاری های مادرزادی منجر گردد.
ولی سه ماهه دوم، عموماً به‌عنوان ایمن‌ترین دوره برای مصرف دارو شمرده می‌شود، گرچه طی این دوران نیز ممکن است مصرف برخی داروها با گسترش سیستم عصبی یا رشد جنین مداخله داشته باشد و به وزن کم نوزاد در هنگام تولد منجر گردد.
مصرف دارو طی سه ماهه سوم نیز می‌تواند باعث بروز پیچیدگی‌هایی مثل مشکلات تنفسی گردد، زیرا برخی داروها پس از زایمان نیز در بدن بچه باقی می‌ماند و احتمال دارد نوزاد نتواند با آن کنار آید.
شایع ترین بیماری های دوران بارداری و روش های درمان ایمن
طی بارداری معمولاً نباید از داروهای بدون نسخه استفاده کنید مگر واقعاً ضروری باشد. زیرا طی بارداری هیچ دارویی 100 درصد ایمن شمارده نمی شود. بنابراین در ابتدا باید اقدامات غیر دارویی در نظر گرفته شود و اگر تاثیر نداشت، سپس با دستور پزشک به مصرف دارو بپردازید. اگر دچار هر نوع بیماری هستید (مثل آنفولانزا)، همیشه مشاوره با پزشک بهترین اقدام است. گاهی تلاش برای رهایی از بیماری بدون مصرف دارو می‌تواند برای فرزند درحال رشدتان زیان آورتر باشد.
سوزش سردل و سوء هاضمه
برای رهایی از سوزش سردل و سوء هاضمه در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- از خوردن وعده های بزرگ غذایی پرهیز کنید، به ویژه هنگام شب. و طی روز وعده های غذایی کوچکی را نوش جان کنید.
- از غذاهای پر ادویه، سنگین و سرخ شده پرهیز کنید.
- معمولاً دارو های ضد اسید ایمن هستند، ولی بخاطر داشته باشید که سدیم بی‌کربنات نیز وارد جریان خون شما می‌شود. بنابراین باید طی بارداری از آن دوری جست، زیرا در این دوران مصرف سدیم (نمک) نباید زیاد باشد.
تب یونجه و آلرژی ها
برای رهایی از تب یونجه و آلرژی ها در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- تلاش کنید کمتر در معرض آلرژی زا قرار گیرید.
- اسپری بینی"کرومولین سدیم" یا قطره چشمی آن در همه سه ماهه‌های بارداری ایمن است (البته با مشورت پزشک).
- از مصرف آنتی هیستامین هایی مثل "برمفنیرامین"، "مکلوزین"، "دیفین هیدرامین"، "دوکسیلامین"، "سیتریزین"، "لوراتادین" دوری کنید، چرا که درباره ایمنی آنها اطلاعات کافی وجود ندارد. البته آنتی هیستامین"کلرفنیرامین"ایمن تلقی می‌شود، اما فقط تحت نظارت و با موافقت پزشک‌تان.
- باید از مصرف ضد گرفتگی‌های بینی مثل "فنیلافرین"، "زیلومتازولین"، "اکسی متازولین"نیز دوری کنید، زیرا درباره ایمنی آنها تحقیقات کافی وجود ندارد.
دردهای دوران بارداری
برای رهایی از دردهای دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- مصرف "پاراستامول" برای کوتاه مدت در هر سه ماهه بارداری ایمن شمارده می‌شود (البته با مشورت پزشک).
- استفاده از آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مثل "ایبوبروفن" نیز توصیه نمی‌شود.
- "کدئین" و "دی هیدروکدئین"اگر طی سه ماهه آخر یا طی زایمان به اندازه زیاد مصرف گردد، می‌تواند بر تنفس بچه تاثیر گذارد. همچنین مصرف زیاد آن ممکن است باعث نشانه‌های "محرومیت از دارو" در نوزادان شود. اما، مصرف آن در دوره‌های کوتاه مدت و در دوزهای کوچک می‌تواند جهت درمان دردی خاص در سه ماهه اول و سوم بدون مشکل باشد (فقط با تجویز پزشک).
یبوست
برای رهایی از یبوست در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- آب فراوان بنوشید، غذاهایی سرشار از فیبر مصرف کرده و ورزش کنید.
- مواد حجیم کننده مثل گیاه بارهنگ، متیل سلولز و سبوس گندم ایمن شمارده می‌شود.
- از مُلَیِن هایی مثل روغن کرچک دوری کنید، زیرا می‌تواند آغازگر زایمان باشد.
بواسیر
برای رهایی از بواسیر در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- برای درمان بواسیر از محصولاتی استفاده کنید که حاوی گلیسیرین یا عنبرسائل " witch hazel" باشد.
- از داروی "هیدروکورتیزون" دوری کنید زیرا ایمنی آن به اثبات نرسیده است.
اسهال
برای رهایی از اسهال در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- درصورت بروز اسهال در دوران بارداری حتماً با پزشک خود مشورت کنید و ازمصرف خودسرانه داروهای ضداسهال اجتناب کنید.
برفک واژنی
برای رهایی از برفک واژنی در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- داروهای ضد قارچ مثل "کلوتریمازول" و "فلوکونازول" فقط باید پس از مشورت با پزشک و بررسی فواید و خطرات آن مرورد استفاده قرار گیرد.
- اگر به شما پیشنهاد شد که دارویی واژنی استفاده کنید، مراقب ابزار مصرفی آن باشید یا به‌طور کل از مصرف آن دوری جوئید. یا داروی جایگزینی درخواست کنید.
بی‌خوابی
برای رهایی از بی خوابی در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- احتمالاً نوشیدن یک لیوان شیر گرم برای خواب بهترین یاری رسان است. خوراکی‌های سرشار از کربوهیدرات نیز می‌تواند به خواب بهتر کمک کند.
- ورزش منظم مثل پیاده‌روی می‌تواند به شما کمک کند که خواب عمیق‌تری داشته باشید.
سرفه و سرماخوردگی
برای رهایی از سرفه و سرماخوردگی در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- ایمن‌ترین انتخاب برای از بین بردن سرفه مصرف قرص‌های مکیدنی است.
- داروی سرفه "دکسترومتورفان" ایمن است (با توصیه پزشک).
- بهتر است برای بهبود سرفه از محصولاتی که حاوی ید است، دوری کنید. زیرا ید می‌تواند عملکرد غده تیروئید جنین را مختل سازد. همچنین از مصرف داروهایی که حاوی میزان زیادی الکل هستند دوری کنید.
- اگر به ضد احتقانی نیاز دارید، احتمال دارد پزشک‌تان اسپری بینی توصیه کند که حاوی "اکسی متازولین" باشد، زیرا فقط مقدار کمی از دارو به داخل سیستم شما جذب می‌شود.
اگزما، التهاب پوستی و آلرژی‌های پوستی
برای رهایی از اگزما، التهاب پوستی و آلرژی‌های پوستی در دوران بارداری بدون استفاده از دارو به نکات زیر توجه کنید:
- محصولات مرطوب کننده یا آرام کننده مثل لوسیون کالامین ایمن است. انتخاب‌های ایمن دیگر کرم یا پماد هیدروکورتیزون، کرم بندریل و کرم یا لوسیون caladryl است (با تائید پزشک).
بسیاری از مردم به اشتباه معتقدند که درمان‌های گیاهی یا طبیعی برای مصرف طی بارداری ایمن است، ولی حتی یک محصول طبیعی نیز ممکن است حاوی ترکیباتی باشد که مصرف آن طی بارداری به شما و فرزندتان آسیب رساند. همیشه قبل از مصرف هرگونه دارویی اول با یک متخصص پزشکی مشورت کنید.
درباره بیماری مزمن در بارداری تکلیف چیست؟
اگر برای بیماری مزمنی دارو مصرف می‌کنید و استفاده از آن می تواند بارداری شما را به مخاطره اندازد، فوراً با پزشک مشورت کنید. سلامت شما مهم است و بر سلامت فرزندتان نیز تاثیر می‌گذارد. بنابراین بانوان باردار نباید بدون توصیه از مراقب پزشکی استفاده از داروی خود را متوقف کنند یا برنامه مصرف آنان را تغییر دهند. گاهی ادامه مصرف دارو در مقایسه با مصرف نکردن آن برای مادر و فرزند آسیب کمتری به همراه دارد.
مطالعه بیشتر:
1- آیا مصرف دارو بدون نسخه در بارداری صحیح است؟
2- عوارض مصرف داروهای ضد افسردگی در بارداری
3- انواع داروهای باروری زنان برای درمان ناباروری
4- تاثیر داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی بر تخمک گذاری و باروری
