اضافه وزن در بارداری چه خطراتی برای مادر و جنین دارد؟
اضافه وزن و چاقی قبل از بارداری یا در طول این دوران می تواند برای مادر و فرزندش خطرناک باشد. مادران باردار باید در طول دوران بارداری به مقدار مناسب وزن اضافه کنند. افزایش وزن 9 تا 12 کیلوگرمی در این دوران طبیعی است. ولی افزایش بیش از اندازه وزن مادر و نوزاد می تواند مشکلات جدی برای هر دوی آنها ایجاد کند. اما برای مادری که پیش از بارداری از اضافه وزن و چاقی رنج می برد چه اتفاقی می افتد؟ افزایش شاخص توده بدنی مادر چه تاثیری بر سلامت او و فرزندش در بارداری و پس از زایمان دارد؟
خطرات اضافه وزن در بارداری
در سال 2017 پژوهشی در مورد افزایش وزن مادر در دوران بارداری و مشکلات ناشی از چاقی بر سلامت مادر و نوزاد انجام گرفت. دکتر تامی چنگ، پروفسور دانشکده پزشکی دانشگاه میشیگان و همکاران اش بر روی بیش از هزار مادر با میانگین سنی 21 سال پژوهش کردند که آفریقایی و آمریکایی تبار بودند و نیمی از آنها زیر خط فقر قرار داشتند. برخی از آنها به چاقی پیش از بارداری مبتلا بودند و برخی در دوران بارداری بیش از حد مجاز وزن اضافه کرده بودند.
دکتر چنگ معتقد است، کمک کردن به مادران برای حفظ تناسب اندام و وزن متعادل در حقیقت یاری رساندن به حفظ تندرستی دو نسل آینده است. محققان بر این باورند که بالا بودن شاخص توده بدن پیش از باردار شدن معمولا به افزایش بیش از اندازه وزن در دوران بارداری منتج می شود و عواقب آن در سراسر طول عمر مادر و فرزندش باقی می ماند.
تلاش تمامی پزشکان و متخصصین زنان و زایمان بر پایین آوردن وزن پیش از بارداری و متعادل سازی وزن اضافه شده در طول بارداری است، زیرا بخوبی از عواقب خطرناک آن آگاهند. شاخص توده بدنی بالا پیش از بارداری بر نحوه تغذیه مادر در طول بارداری تاثیر گذاشته و در نتیجه بطور مستقیم سلامت جنین را به مخاطره می اندازد.
خطرات اضافه وزن در بارداری برای مادران
بر اساس اعلامیه کنگره پزشکان متخصص بیماری های زنان و زایمان آمریکا، چاقی مفرط مادر در دوران بارداری، خطرات بسیاری از جمله مسمومیت بارداری، فشار خون بالا، دیابت بارداری و آپنه خواب به دنبال دارد. ابتلا مادر به چاقی مفرط عوارض جانبی زیادی مانند نقص های مادرزادی، ماکروزومی یا اضافه وزن نوزاد هنگام تولد، زایمان زودرس و سایر مشکلات را به همراه دارد.
چاقی با فرمول شاخص توده بدن سنجیده می شود. اگر شاخص توده بدنی بیش از 30 باشد، فرد دارای چاقی مفرط است.
مادرانی که بارداری خود را با چاقی مفرط آغاز می کنند، آن را با تولد نوزاد بسیار چاق یا بسیار لاغر، ده درصد کمتر از وزن طبیعی یا نود درصد بیشتر از وزن طبیعی به پایان می رسانند.
داشتن اضافه وزن خطر مشکلاتی را برای بانوان باردار و جنین آنها افزایش می‌دهد. هرچه شاخص توده بدنی یک مادر بالاتر باشد، خطرات نیز بیشتر می‌شود. این خطرات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سقط جنین: خطر کلی سقط جنین قبل از هفته دوازدهم یک به پنج (۲۰ درصد) است. اگر شاخص توده بدنی شما بالای ۳۰ باشد این خطر تا یک به چهار (۲۵ درصد) افزایش می‌یابد.
- دیابت بارداری: اگر شاخص توده بدنی شما ۳۰ یا بالاتر از آن است، سه برابر بیشتر از بانوانی که شاخص آنها کمتر از ۳۰ است در معرض ابتلا به دیابت بارداری قرار دارید.
- فشار خون بالا و پره اکلامپسی: اگر شاخص توده بدنی شما در آغاز بارداری ۳۵ یا بالاتر از آن باشد، خطر ابتلا به پره اکلامپسی در شما دو برابر بانوان با شاخص توده بدنی کمتر از ۲۵ خواهد بود.
- لخته خون: تمام بانوان باردار نسبت به بانوان غیرباردار بیشتر در معرض خطر لخته شدن خون قرار دارند و اگر شاخص توده بدنی شما ۳۰ یا بالاتر است این خطر افزایش می‌یابد.
- گیر کردن شانه جنین هنگام زایمان طبیعی.
- خونریزی پس از زایمان (خونریزی شدیدتر از حد معمول پس از زایمان)
- وزن جنین بیشتر از ۴ کیلوگرم: احتمال این خطر در بانوان با شاخص توده بدنی بین ۲۰ تا ۳۰ هفت درصد است. اگر شاخص توده بدنی شما بالاتر ۳۰ باشد، خطر دوبرابر و به ۱۴ درصد می‌رسد.
همچنین احتمال بیشتری وجود دارد که به زایمان با کمک سزارین اورژانسی نیاز پیدا کنید.
خطرات اضافه وزن در بارداری برای جنین
خطرات اضافه وزن در دوران بارداری برای جنین می‌تواند شامل تولد زودهنگام (قبل از هفته ۳۷) و افزایش خطر مرده‌زایی باشد (با شاخص توده بدنی بالای ۳۰ این خطر در بریتانیا از نیم درصد به یک درصد افزایش می‌یابد).
همچنین می‌تواند موجب ناهنجاری‌های جنینی نظیر نقص لوله عصبی مانند بیرون زدگی نخاع شود. اگر شاخص توده بدنی بالاتر از ۴۰ باشد، این خطر سه برابر مادرانی با شاخص توده بدنی کمتر از ۳۰ خواهد بود.
البته این مشکلات می‌تواند برای هر مادر بارداری، فارغ از آن‌که اضافه وزن داشته باشد یا نداشته باشد رخ بدهد.
در ذهن داشته باشید با این که این خطرات با شاخص توده بدنی ۳۰ یا بالاتر افزایش می‌یابد، اما بیشتر بانوان دارای اضافه وزن نوزادان سالمی بدنیا می‌آورند.
راههای جلوگیری از افزایش وزن در بارداری
برای خانم های جوان باردار، پیروی کردن از رژیم غذایی سالم همیشه آسان نیست. طبق نظر پزشکان دانشکده پزشکی دانشگاه میشیگان امریکا، بیشتر مادرانی که در نوجوانی یا در سنین پایین باردار می شوند، از قشر فقیر و سطح پایین اجتماع هستند.
آنها اشاره کردند که داشتن رژیم غذایی سالم پر هزینه است و به همین دلیل این دسته از مادران به جای استفاده از میوه و سبزیجات تازه به مواد خوراکی شیرین و فاقد ارزش غذایی مانند انواع دسر روی می آورند. این قندهای مصنوعی موجب افزایش وزن مادر باردار می شود و مشکلات دیگر را به همراه خواهد داشت. بنابراین نمی توان وضعیت اقتصادی و اجتماعی مادران باردار را در چاقی مفرط و اضافه وزن غیرمجاز نادیده گرفت.
به همین دلیل باید در ترویج تغذیه سالم در میان بانوان کوشید، مادران باردار نیز بدلیل عشق به فرزندش، انگیزه بیشتری در رعایت تغذیه سالم دارند. همچنین تلاش برای کاهش وزن نیاز به انگیزه قوی دارد، اگر قصد باردار شدن دارید و دارای اضافه وزن هستید، بهتر است برای حفظ سلامت خود و کودکتان از همین حالا برنامه کاهش وزن را دنبال کنید، بهتر است برای این کار با پزشک زنان و یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
مطالعه بیشتر:
1- کنترل وزن و رژیم لاغری در دوران بارداری
2- راههای جلوگیری از افزایش وزن در بارداری
3- چگونه اضافه وزن دوران بارداری را کنترل کنیم؟
4- چگونه در دوران بارداری اضافه وزن نداشته باشیم
