عوارض جانبی گنادوتروپین برای باروری چیست؟
قبل از اینکه درمان با گنادوتروپین‌ها را آغاز کنید، پزشک در مورد خطرات و عوارض جانبی گنادوتروپین توضیح می‌دهد. گنادوتروپین‌ها در طول درمان ناباروری، برای بانوانی که تخمک اهدا می‌کنند یا برای مراحل فریز تخمک استفاده می‌شود. اغلب عوارض جانبی گنادوتروپین‌ها خفیف است اما در برخی موارد نادر ممکن است شدید و حتی مرگ‌آفرین باشد. توجه داشته باشید که همه عوارض جانبی گنادوتروپین در این مقاله ذکر نشده است. در صورتی‌که علائم غیرطبیعی دارید یا به هر دلیل نگران هستید با پزشک خود مشورت کنید.
چه داروهایی گنادوتروپین محسوب می‌شوند؟
گنادوتروپین‌ها داروهای باروری حاوی FSH و LH یا ترکیبی از هر دو هورمون هستند (که گنادوتروپین‌های جفتی انسان یا HMG نامیده می‌شوند). آن‌ها همچنین دارای هورمون hCG هستند که از لحاظ بیوشیمی شبیه به هورمون LH است. این هورمون‌ها از طریق تزریق وارد بدن انسان می‌شود.
گنادوتروپین‌ها یا در آزمایشگاه و به وسیله فناوری بازترکیب‌شده DNA تهیه می‌شود یا از طریق ادرار بانوان یائسه یا بانوان باردار استخراج و تصفیه می‌شود. در هر دو شرایط هدف این است که بدن شما واکنشی در مقابل هورمون‌ها نشان دهد، گویی این هورمون‌ها در بدن شما تولید شده است.
نام برندهای گنادوتروپین‌ها که به وسیله فناوری بازترکیب‌شده DNA تهیه شده‌اند شامل گونال اف (rFSH)، فولیستیم (rFSH)، پورگون (rFSH)، لووریس (rLH) و اویدرل (rHCG) هستند.
براول، مترودین و فرتینکس برندهایی هستند که FSH استخراج شده از ادرار هستند. نووارل، پرگنیل و پروفاسی دارای hCG استخراج شده از ادرار است.
نام برند گنادوتروپین‌هایی که از ادار بانوان یائسه تهیه شده (که ترکیبی از FSH و LH) است شامل هومگون، منوگون،پرگونال، رپرونکس و منوپور است.
چه زمانی از گنادوتروپین‌ها استفاده می‌شود؟
گنادوتروپین‌ها برای تحریک فولیکول‌های تخمدان استفاده می‌شود. در طول درمان ناباروری، ممکن است از آن‌ها به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروها و داروهای باروری استفاده شود. برخی از دلایلی که ممکن است پزشک از گنادوتروپین‌ها استفاده کند به شرح زیر است:
- بخشی از چرخه کلومید: یک تزریق hCG یا LH ممکن است دقیقا قبل از تخمک‌گذاری به چرخه کلومید اضافه شود. گاهی اوقات به این مرحله «ضربه ماشه» می‌گویند.
- به تنهایی به عنوان محرک اصلی تخمک‌گذاری: می‌توان از FSH همراه با LH برای تحریک تخمک‌گذاری استفاده کرد . در چرخه‌ای مانند این، ممکن است لازم باشد هر روز در شروع چرخه قاعدگی به خود هورمون تزریق کنید.
- به عنوان بخشی از چرخه درمانی لقاح درون رحمی: گنادوتروپین‌ها همچنین ممکن است در طی یک چرخه تلقیح داخل رحمی مورد استفاده قرار گیرند.
- به عنوان بخشی از درمان به روش لقاح مصنوعی: از گنادوتروپین‌ها ممکن است در لقاح مصنوعی استفاده شود. ممکن است مجبور باشید چندین تزریق در طول روز انجام دهید و اثرات جانبی زیادی را تجربه کنید.
- به عنوان بخشی از تخمک اهدایی: درصورتی‌که مایل باشید تخمک خود را اهدا کنید، باید گنادوتروپین تزریق کنید.
- به عنوان بخشی از فریز کردن تخمک: درصورتی که تصمیم به فریز کردن تخمک خود دارید (حفظ تخمک)، لازم است چندین روز به خود گنادوتروپین تزریق کنید.
عوارض جانبی گنادوتروپین ها
درصدهای زیر به تحقیقی ارجاع دارد که Gonal F - که rFSH است و در آزمایشگاه با استفاده از فناوری DNA بازترکیب‌شده ایجاد شده را با urofollitropin یا uFSH که FSH تصفیه شده از ادرار بانوان یائسه است، مقایسه می‌کند. این میزان ممکن است از دارویی به داروی دیگر کمی متفاوت باشد، اما عوارض جانبی گنادوتروپین ها به طور کلی مشابه است.
محتمل ترین عوارض جانبی گنادوتروپین شامل موارد زیر است:
- سردرد: rFSH: ۲۲ درصد، uFSH: ۲۰.۲ درصد
- حالت تهوع: rFSH۱۳.۶ درصد، uFSH: ۳.۵ درصد
- عفونت دستگاه تنفسی فوقانی: rFSH ۱۱.۹ درصد، uFSH: ۷.۹ درصد
- حساسیت شکمی: rFSH ۹.۳ درصد، uFSH: ۱۲.۳ درصد
- نفخ و گاز معده: rFSH ۶.۸ درصد، uFSH:۸.۸ درصد
- گرفتگی سینوس‌ها: rFSH ۵.۱ درصد، uFSH: ۵.۳ درصد
- دردهای عمومی: rFSH ۵.۹ درصد، uFSH: ۶.۱ درصد
- تغییرات خلقی: rFSH ۵.۱ درصد، uFSH: ۲.۶ درصد
- آکنه: rFSH: ۴.۲ درصد، uFSH:۲.۶ درصد
- حساسیت پستان: rFSH:۴.۲ درصد، uFSH: ۶.۱ درصد
- اضافه وزن: rFSH: ۳.۶ درصد، uFSH: ۰.۰ درصد
- ناراحتی‌های لگنی: rFSH: ۲.۵درصد، uFSH: ۶.۱ درصد
- خونریزی یا لکه‌بینی‌های غیرطبیعی: rFSH: ۲.۵ درصد، uFSH: ۰.۹ درصد
- استفراغ: rFSH: ۲.۵ درصد، uFSH: ۲.۶ درصد
- درد و قرمزی ناحیه تزریق: rFSH: ۲.۵ درصد، uFSH: ۰.۹ درصد
- سرگیجه: rFSH: ۲.۵ درصد، uFSH: ۰.۰ درصد
خطرات گونادوتروپین‌ها
سندروم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها و شکم با مایع متورم شود. در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از بانوان به نوع خفیفی از سندرم تحریک بیش از حد تخمدان مبتلا هستند که معمولا به خودی خود برطرف خواهد شد. لازم است در صورت ابتلای خفیف به این عارضه با پزشک خود مشورت کنید. متخصص به طور مرتب شما را معاینه می‌کند تا از OHSS پیگشیری کند.
درصورتی‌که مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) باشید، احتمال اینکه به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان مبتلا شوید بیشتر است. OHSS های شدید ممکن است در حدود ۱ درصد اتفاق بیفتد. در صورتی‌که دچار استفراغ، دردهای شدید شکمی یا لگن، افزایش وزن سریع یا نفخ شدید هستید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
بارداری چندقلو: مطالعات مختلف نشان می‌دهد احتمال بارداری دوقلو از ۲ تا ۳۰ درصد و سه قلویی و بالاتر درحدود ۵ درصد خواهد بود.
آزمایش‌های بالینی نشان می‌دهد با تزریق rFSH یا uFSH بارداری‌های چندقلویی به ترتیب ۱۲ تا ۱۴ درصد اتفاق می‌افتد. نظارت دقیق و استفاده از دوز پایین می‌تواند خطر را کاهش دهد.
هنگام استفاده از گنادوتروپین در لقاح درون رحمی IUI یا به تنهایی، پیشگیری از بارداری چندقلویی بسیار دشوارتر از زمانی است که لقاح مصنوعی انجام می‌شود. در طول عمل لقاح مصنوعی پزشک می‌تواند یک رویان را داخل رحم جای دهد.
اگر نگران بارداری چندقلو هستید و از داروهای تزریقی به عنوان بخشی از چرخه IUI استفاده می کنید، ممکن است بخواهید در مورد لقاح مصنوعی با حداقل تحریک (mini-IVF) با پزشک خود مشورت کنید.
کیست تخمدان: کیست‌های تخمدان هنگام استفاده از گنادوتروپین‌ها امری شایع است. با rFSH در حدود ۱۵ درصد و با uFSH در حدود ۲۹ درصد مواقع کیست تخمدان ایجاد می‌شود. این کیست‌ها معمولا به خودی خود برطرف خواهند شد. در برخی مواقع نادر ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
عفونت محل تزریق: برخی قرمزیها و حساسیت پوست طبیعی است، اما در موارد نادر، ممکن است محل تزریق آلوده شود. اگر در محل تزریق متوجه افزایش قرمزی، گرمای مداوم، ورم، چرک، بو، درد احساس میکنید یا بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد تب دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.
پیچ خوردگی تخمدان: در موارد نادر (کم‌تر از ۲ درصد) ممکن است تخمدان پیچ خورده، پاره شود یا دچار خونریزی شده و نیاز به عمل جراحی پیدا کند. این عارضه به دلیل تحریک بیش از حد تخمدان و بزرگ شدن آن اتفاق می‌افتد. علائم احتمالی شامل درد شدید لگن یا درد پایین شکم، حالت تهوع و استفراغ است.
این اتفاق، یک فوریت پزشکی است و در صورت عدم درمان سریع ممکن است خطر مرگ داشته باشد. اما پیچ خوردن تخمدان بسیار نادر است، خصوصا اگر مراقبت‌های ضروری را که کلینیک توصیه کرده، به‌دقت رعایت کنید. مانند پرهیز از دویدن، پریدن یا سایر فعالیت‌های شدید.
بارداری خارج از رحم: هنگام مصرف گنادوتروپین خطر بارداری خارج از رحم کمی افزایش می‌یابد. بارداری‌های خارج از رحم می‌تواند خطرناک و نیازمند جراحی باشد.
لخته شدن خون: لخته شدن خون اتفاقی بسیار نادر است (۴.۲ در هر ۱۰۰۰ مورد)، اما ممکن است خطر مرگ داشته باشد. افزایش خطر لخته خون فقط در طول درمان نیست. اگر باردار شوید، خطر در دوران بارداری افزایش می‌یابد.
اگر نشانه‌های احتمالی لخته شدن خون دارید، مانند ورم یا درد یک پا، گرما در ناحیه آسیب دیده، تغییر رنگ پوست (قرمزی، مایل به آبی یا رنگ پریدگی)، فورا با پزشک تماس بگیرید.
در صورت بروز موارد خطرناک عوارض جانبی گنادوتروپین ازجمله نشانه‌های آمبولی ریه، تنگی نفس ناگهانی، درد در قفسه سینه که هنگام نفس عمیق یا سرفه تشدید می‌شود، احساس سبکی سر یا ضعف، تپش قلب، تعریق، مشاهده خون هنگام سرفه و حال عمومی بسیار نامطلوب بدون درنگ به پزشک مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر:
عوارض داروی گنادوتروپین که نباید نادیده بگیرید
نحوه تزریق آمپول hcg برای بارداری چگونه است؟
هورمون HCG چیست و میزان بالا یا پایین آن به چه معناست؟
هورمون آزاد کننده گنادوتروپین GnRH چیست و چگونه کار می کند؟
