سندروم فریزر Fraser و نشانه و علائم سندروم فریزر (FS) چیست؟
سندروم فریزر (FS) اختلالی ژنتیکی است که با ناهنجاری های متعدد هنگام تولد نوزاد شناسایی می شود. کودکان مبتلا به این سندرم مشکلات بسیار زیادی ازجمله ناهنجاری اندام ها، ناهنجاری های کلیوی، نافرمی اندام جنسی بیرونی، حنجره و مجرای تنفسی تحتانی باریک، بسته و نافرم؛ نقص استخوانی، فتق ناف و ناتوانی ذهنی و ... دارند. در ادامه برای شما شرح می دهیم که علت اصلی سندروم فریزر (FS) چیست و آیا درمانی برای آن وجود دارد یا نه.
کودکان مبتلا به سندروم فریزر (FS) چه مشکلاتی دارند؟
طیف وسیعی از مشکلات از جمله این که، چشم ها به طور کامل با پوست پوشانده شده اند و معمولا دارای نافرمی هستند (کریپتوفتالموس) و باعث نابینایی می شود؛ به هم چسبیدگی انگشتان دست و پا (سینداکتیلی پوستی)، انسداد یا نداشتن مقعد (مقعد بی روزنه)،. همچنین نوزادان و کودکان مبتلا به سندرم فریزر ممکن است دارای ناهنجاری های دیگر از جمله ناهنجاری های گوش میانی و خارجی باشند که ممکن است منجر به نقص شنوایی شود. اخیرا مواردی از فقدان چشم ها (آنوفتالمی دو طرفه) و ناهنجاری های کبدی (آترزی صفراوی داخل کبدی) در کودکان مبتلا به سندروم فریزر مشاهده شده است.
سندرم فریزر در یک الگوی اتوزومی مغلوب به ارث می رسد. در حال حاضر هیچ درمانی برای این عارضه وجود ندارد، اما بسته به شدت آن، برای اصلاح برخی ناهنجاری های مرتبط با این اختلال، عمل های جراحی وجود دارد. سندرم فریزر به نام جرج آر فریزر ژنتیک شناس کانادایی که اولین بار در سال ۱۹۶۲ این سندروم را شناسایی کرد، نامگذاری شده است.
نشانه ها و علائم سندروم فریزر (FS) چیست؟
سندروم فریزر با چندین ناهنجاری فیزیکی شناخته می شود. شایع ترین ناهنجاری عدم تشکیل مناسب پلک ها (کریپتوفتالموس) است که در ۹۳ درصد افراد مبتلا دیده می شود. مواردی از کریپتوفتالوس کم تر رایج، شامل ناهنجاری تنها در یک چشم است که به طور کامل با پوست پوشانده شده و یا یک یا هر دو چشم تا حدودی به این مشکل مبتلاست. علاوه بر این، ممکن است ناهنجاری های دیگری در چشم وجود داشته باشد مانند کوچکی چشم (میکروفتالمی)، فقدان چشم (آنوفتالمی)، فقدان یا نقص در مجاری اشک و افزایش فاصله بین چشم ها (هیپرتلوریسم). این ناهنجاری های چشمی منجر به از دست دادن بینایی یا لطمه به بینایی می شود.
سنداکتیلی پوستی یکی دیگر از ناهنجاری های شایع در افراد مبتلا به سندرم فریزر است. به طور معمول در این افراد سه انگشت میانی به هم متصل است و انگشتان دیگر یا انگشتان پا نیز ممکن است با این مشکل مواجه باشد.
یکی دیگر از مشکلات شایع، ناهنجاری کلیه است که شامل فقدان یک یا هر دو کلیه می شود (عدم رشد یکی از کلیه ها یا هر دو). سایر ناهنجاری های کلیه ممکن است شامل رشد نامناسب (دیسپلازی) و رشد کم (هیپوپلازی) باشد.
نافرمی دستگاه تناسلی نیز در افراد مبتلا به سندروم فریزر شایع است. در مردان مبتلا، یک یا دو بیضه در کیسه آویزان نمی شود. محل خروج ادرار ممکن است غیرطبیعی باشد و زیر آلت تناسلی قرار گرفته باشد (هیپوسپادیاز) و یا آلت تناسلی ممکن است به طور غیرطبیعی کوچک باشد. دختران مبتلا ممکن است دارای لوله های فالوپ نافرم و کلیتوریس بزرگ و غیرطبیعی باشند. همچنین ممکن است رحم غیرطبیعی با دو شاخه (رحم دو شاخ) و یا واژن مسدود داشته باشند یا اصلا واژن وجود نداشته باشد (آترزی واژن). اندام های تناسلی خارجی برخی از افراد مبتلا ممکن است ظاهر طبیعی اندام های زن و مرد را نداشته باشد (دستگاه تناسلی مبهم).
ناهنجاری های دستگاه تنفسی یکی دیگر از علائم شایع در افراد مبتلا به این سندروم است. ممکن است ناهنجاری حنجره (تنگی حفره یا آترزی) وجود داشته باشد، به این معنی که حنجره باریک تر از حد متوسط باشد. بدفرمی بینی و ریه ها نیز شایع است، که ممکن است باعث مشکلات تنفسی و در نهایت منجر به نارسایی تنفسی مرگ بار شود.
نشانه های احتمالی دیگر شامل موارد زیر است:
• دهان: پارگی یا شکاف در سقف دهان (شکاف کام)، دشواری در حرکات زبان، روی هم قرار گرفتن دندان ها به دلیل این که فضای کافی برای قرارگیری مناسب دندان ها در داخل دهان وجود ندارد (به هم ریختگی دندان ها).
• بینی: بینی پهن، صاف بودن روی بینی، فرورفتگی های عمیق کنار هر سوراخ بینی، تنگی غیرطبیعی حفره عقبی دماغی (تنگی کوآن).
• گوش ها: نافرمی در ساختار گوش، عدم شنوایی یا کم شنوایی
• چشم ها: عدم وجود کره چشم (آنوفتالمی)
• صورت: رشد موها که از پیشانی تا ابروها ادامه دارد، نداشتن ابرو یا مژه
• پستان: نوک پستان هایی که بسیار از هم فاصله دارند. (فاصله زیاد پستان ها)
• قلبی-عروقی: ساختار غیرطبیعی قلب و عروق (مورفولوژی غیرطبیعی قلب)
• سیستم تنفسی: ریه کوچک یا رشد نیافته (هیپوپلازی ریوی)
• سیستم گوارشی: ناهنجاری روده باریک، کبد، ناهنجاری مقعد، ناهنجاری در ساختار ناف (مورفولوژی غیرطبیعی ناف)
• غدد درون ریز: ناهنجاری غده تیموس
• سیستم ایمنی بدن: نقص شدید ایمنی سلول تی (T)
• سیستم اسکلتی: ناهنجاری استخوان شرمگاه (همجوشی شرمگاهی گسترده)، عدم وجود جناغ سینه یا جناغ رشد نیافته (آپلازی / هیپوپلازی جناغ).
• سیستم عصبی: ناتوانی ذهنی، کوچک بودن اندازه سر (میکروسفالی)، شکل گیری ناقص استخوان های ستون فقرات (بیرون زدگی ستون فقرات).
علت ایجاد سندروم فریزر (FS) چیست؟
سندرم فریزر در اثر تغییر (جهش) در ژن های FRAS1، FREM1، FREM2 یا GRIP1 ایجاد می شود. به طور خاص، سندرم فریزر ۱ (FRASRS1) در اثر جهش در ژن زیر واحد پیچیده ماتریس خارج سلول ۱ فریزر (FRAS1) ایجاد می شود. سندرم فریزر ۲ (FRASRS2) در اثر جهش در ژن پروتئین ۲ ماتریس خارج سلولی مربوط به FRAS1 (FREM2) ایجاد می شود. سندرم فریزر ۳ (FRASRS3) ناشی از جهش در ژن پروتئین ۱ گیرنده متعامل گلوتامات است (GRIP1). جهش های ژن FRAS1 بیش ترین دلیل سندرم فریزر است و تقریبا نیمی از موارد سندروم را تشکیل می دهند؛ در حالی که جهش ژن FREM2 و ژن GRIP1 درصد کم تری از موارد را تشکیل می دهد.
سندرم فریزر در یک الگوی مغلوب غیرجنسی به ارث می رسد. اختلالات ژنتیکی مغلوب هنگامی رخ می دهد که فردی ژن غیرطبیعی یا جهش یافته یکسان را برای همان ویژگی از یکی از والدین به ارث می برد. اگر فردی یک ژن طبیعی و یک ژن بیمار دریافت کند، ناقل بیماری خواهد بود، اما معمولا علائمی ندارد. احتمال این که دو والد ژن معیوب را به کودک انتقال دهند و فرزندی با این بیماری به دنیا آورند، ۲۵ درصد است. خطر داشتن فرزندی که مانند والدین ناقل باشد در هر بارداری ۵۰ درصد است. احتمال این که کودک ژن های طبیعی والدین را دریافت کند و از لحاظ بیولوژیک سالم باشد، ۲۵ درصد است. خطر برای دو جنس زن و مرد یکسان است.
همه افراد دارای چند ژن غیرطبیعی هستند. والدینی که از اقوام نزدیک (خویشاوند) هستند، احتمال بیش تری دارد که دارای ژن های غیرطبیعی یکسان باشند. این امر خطر داشتن فرزندان مبتلا به اختلال ژنتیکی مغلوب یا نهفته را افزایش می دهد.
شیوع سندروم فریزر (FS) چقدر است؟
سندرم فریزر مردان و بانوان را به طور یکسان تحت تاثیر قرار می دهد. سن شروع این اختلال در دوران جنینی-نوزادی است، به این معنی که فرد قبل از تولد به این اختلال مبتلا می شود. سندروم فریزر در جمعیت های کولی (قومیت Roma) در جنوب و شرق اروپا شیوع بیش تری دارد. احتمال بروز سندروم فریزر ۰.۴۳ درصد در هر ده هزار یا ۱ نفر در هر ۲۰۰ هزار نوزاد و ۱۱.۰۶ در هر ده هزار جنین است که مرده به دنیا می آیند.
آیا سندرم فریزر را در بارداری می توان تشخیص داد؟
سندرم فریزر را می توان قبل از تولد در هفته ۱۸ بارداری با سونوگرافی تشخیص داد. تشخیص سونوگرافی بارداری زمانی انجام می شود که سابقه خانوادگی این اختلال وجود داشته باشد. اگر دو مورد از علائم زیر در سونوگرافی دیده شود، سندروم فریزر تشخیص داده می شود: میکروفتالمیای جنین (یک چشم به طرز غیر طبیعی کوچک است)، سنداکتیلی (چسبیدن انگشتان دست یا پا)، بزرگ شدن ریه های اکوژنیک، الیگوهیدرامنیوس (کمبود مایع آمنیوتیک در دوران بارداری).
سندروم فریزر (FS) چگونه تشخیص داده می شود؟
سندرم فریزر معمولا هنگام تولد و براساس علائم و نشانه های موجود در کودک تشخیص داده می شود. آی تی توماس و همکارانش معیارهای زیر را برای تشخیص این سندروم پیشنهاد دادند: «حضور یک معیار اصلی و یک معیار جزئی یا به طور متناوب، حضور دو معیار اصلی و یک معیار جزئی». معیارهای اصلی شامل سنداکتیلی پوستی، کریپتوفتالموس، دستگاه تناسلی خارجی مبهم، ناهنجاری های مقعدی و ناهنجاری های اندام است. معیارهای جزئی ناهنجاری های گوش و بینی، استخوان جمجمه، فتق ناف، ناتوانی ذهنی و ناهنجاری های دستگاه ادراری و تنفسی. هیچ یک از معیارهای اصلی برای تشخیص این عارضه الزامی نیست.
آزمایش ژنتیکی برای جهش در ژن های FRAS1، FREM1، FREM2 یا GRIP1 می تواند تشخیص سندرم فریزر را تایید کند.آیا درمانی برای سندروم فریزر وجود دارد؟
در حال حاضر هیچ درمانی برای سندرم فریزر وجود ندارد. ممکن است برای اصلاح برخی از ناهنجاری ها، بسته به شدت آن ها عمل جراحی انجام شود. سایر روش های درمانی وابسته به نشانه ها و پشتیبان است. برای ارزیابی هر بیمار و تعیین روش های درمان گروهی از متخصصان لازم است. پیش بینی بدون درمان بستگی به شدت ناهنجاری های بیمار به ویژه ناهنجاری های دستگاه تنفسی و ناهنجاری های مقعدی دارد. متاسفانه مرگ در اولین سال زندگی کودکانی که دارای ناهنجاری های شدید هستند شایع است. مشاوره ژنتیک برای خانواده های کودکان مبتلا به سندروم فریزر توصیه می شود.
مطالعه بیشتر:
سندرم ادوارد یا تریزومی 18، از تشخیص تا درمان
سندرم آیکاردی و علت ایجاد سندروم آیکاردی چیست؟
سندروم فرینس و علائم و نشانه های سندروم فرینس چیست؟
سندروم شارژه CHARGE چیست و چگونه می توان آن را تشخیص داد؟
