سندروم تحریک بیش از حد تخمدان چیست و چه عوارضی دارد؟
سندروم تحریک بیش از حد تخمدان به شرایطی اطلاق می شود که به عللی همچون استفاده از داروهای تزریقی در طی درمان مشکلات باروری و یا بعد از گرفتن تخمک ها برای فرآیندی همچون آی وی اف، فعالیت تخمدان ها از حد طبیعی بیشتر شده منجر به بروز عوارضی همچون لخته شدن خون در عروق بزرگ، عدم تعادل الکترولیت ها و ... خواهد شد.
علل ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها
علت ابتلای به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان هنوز به طور کامل کشف نشده است، اما گاهاً وجود سطح بالایی از هورمون گنادوتروپین جفتی انسان، هورمونی که معمولا در دوران بارداری تولید می شود، می تواند یکی از علل بیماری باشد. رگ های خونی تخمدان به طور غیر طبیعی به گنادوتروپین واکنش نشان داده و شروع به نشت مایع می کنند. این مایع تخمدان ها را متورم کرده و گاهی اوقات مقدار زیادی از آن به شکم منتقل می شود.
در طول درمان های ناباروری، هورمون گنادوتروپین به عنوان یک محرک عمل می کند و باعث می شود فولیکول بالغ، تخمک آزاد کند. سندروم تحریک بیش از حد تخمدان معمولا در عرض یک هفته پس از تزریق گنادوتروپین جفتی انسان ایجاد می شود که در حقیقت علت هایپر شدن در ای وی اف محسوب می شود. اگر در طی یک دوره درمان ناباروری، بارداری رخ دهد، از آنجا که بدن در پاسخ به بارداری مجددا شروع به تولید گنادوتروپین جفتی انسان می نماید، امکان بدتر شدن سندروم وجود دارد.
داروهای باروری تزریقی بیش از داروهای خوراکی نظیر کلومیفن احتمال ابتلا به سندروم را افزایش می دهند. گاهی اوقات تحریک بیش از حد تخمدان به طور خودبخود رخ می دهد و به درمان های باروری ربطی ندارد.
عوامل خطر ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها
در برخی مواقع سندروم تحریک بیش از حد تخمدان بدون هیچ عامل پیش زمینه ای رخ می دهد، اما شرایطی نیز وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به سندروم تحریک بیش از حد تخمدان را افزایش می دهند:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک که یک اختلال شایع باروری است با قاعدگی نامنظم و موهای زائد همراه بوده و ظاهر تخمدان ها نیز در معاینه سونوگرافی غیر معمول است.
- وجود تعداد زیادی فولیکول ها
- سن کمتر از ۳۰ سال
- وزن کم
- بالا بودن یا افزایش شدید استرادیول (استروژن) قبل از استفاده از محرک گنادوتروپین جفتی انسان
- سابقه ابتلا به سندروم تحریک بیش از حد تخمدان
تحریک بیش از حد تخمدان چه عوارضی دارد؟
سندروم تحریک بیش ازحد تخمدان از نوع شدید، چندان شایع نیست اما می تواند خطرناک باشد، عوارض جانبی این بیماری عبارتند از:
- تجمع مایع در شکم و گاهی قفسه سینه
- اختلالات الکترولیت (سدیم، پتاسیم و …)
- لخته شدن خون در عروق بزرگی که معمولا در پاها وجود دارد
- نارسایی کلیه
- چرخش تخمدان
- پارگی کیست در تخمدان که می تواند منجر به خونریزی جدی شود
- مشکلات تنفسی
- از دست دادن بارداری ناشی از سقط جنین
- به ندرت، خطر جانی
پیشگیری از سندروم تحریک بیش از حد تخمدان، جلوگیری از هایپر شدن تخمدان
برای جلوگیری از هایپر شدن درای وی اف، برنامه مصرف داروهای باروری در هر فرد باید به طور جداگانه تعیین شود. از پزشک خود بخواهید برای کنترل وضعیت، چرخه درمانی از جمله سونوگرافی های مکرر را از حیث رشد فولیکول ها و آزمایش خون را برای ارزیابی سطح هورمون، به دقت مورد بررسی قرار دهد.
راه جلوگیری از هایپر شدن تخمدان:
- تنظیم دارو: پزشک باید برای تحریک تخمدان و تخمک گذاری از کمترین مقدار ممکن گنادوتروپین استفاده می کند.
- اضافه کردن دارو: ظاهراً برخی داروها بدون تأثیر در احتمال بارداری خطر ابتلا به تحریک بیش از حد را کاهش می دهند. دوز پایین آسپرین، آگونیست های دوپامین نظیر کاربربولین یا کینوگلوئید که گیرنده های دوپامین را تحریک می کنند و محلول تزریقی کلسیم از این دسته داروها هستند. برای بانوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، داروی متفورمین (گلومتز) باید تجویز شود.
- توقف مصرف دارو: اگر سطح استروژن بالا باشد یا تعداد زیادی از فولیکول های در بدن رشد نماید، پزشک چند روز قبل از مصرف گنادوتروپین جفتی که باعث تحریک تخمک گذاری می شود، مصرف داروهای تزریقی را متوقف می کند. این روش را توقف مصرف می نامند.
- اجتناب از مصرف محرک گنادوتروپین: از آنجایی که اغلب سندروم تحریک بیش از حد تخمدان پس از تزریق گنادوتروپین ایجاد می شود، جایگزین کردن گناتروپین با آگونیست های هورمونهای آزاد کننده گنادوتروپین مانند لوپرول، راهی برای جلوگیری یا پیشگیری از بروز سندروم تحریک تخمدان خواهد بود.
- انجماد رویان: اگر قصد IVF (لقاح مصنوعی) دارید، تمام فولیکول ها (بالغ و نابالغ) از تخمدان ها برداشته می شوند تا احتمال سندروم تحریک بیش از حد تخمدان کاهش یابد. فولیکول های بالغ بارور شده منجمد می شود و این موضوع به استراحت تخمدان کمک می کند. می توانید IVF را به زمان دیگری که بدن آمادگی کامل دارد، موکول کنید.
منبع: mayoclinic
