تربیت کودک بیش فعال،نحوه تربیت کودک بیش فعال چگونه است؟
تربیت کودک بیش فعال یا همان ADHD ، مانند بچه داری سنتی نیست. وضع قواعد و قوانین و روتین های روزمره خانگی، بسته به نوع و شدت علائم کوچولوی بیش فعال شما ممکن است امری سخت و دشوار بوده و یا در مواردی حتی تقریباً غیرممکن شود، بنابراین برای تربیت کودکان مبتلا به بیش فعالی باید رویه های مختلفی را در پیش بگیرید. اگرچه کنار آمدن با برخی از رفتارهای ناشی از اختلال کمبود توجه در فرزند شما شاید طاقت فرسا و یا ناامید کننده باشد، اما نگران نباشید و امید خود را از دست ندهید، چرا که همیشه روش هایی برای آسان تر کردن زندگی وجود دارند. در ادامه این متن نکات مهمی را در مورد نحوه تربیت کودکان بیش فعال برای شما شرح می دهیم.
نحوه تربیت کودک بیش فعال
والدین چنین بچه هایی باید این واقعیت مهم را بپذیرند که کودکان مبتلا به بیش فعالی در مقایسه با سایر هم سن و سالان خود، دارای عملکرد مغزی متفاوتی هستند. در حالی که کودکان مبتلا به بیش فعالی، هنوز می توانند یاد بگیرند که چه چیزهایی قابل قبول و چه چیزهایی غیرقابل قبول است، اما این اختلال آن ها را مستعد رفتارهای تکانشی (رفتارهای تکانه ای که در اصطلاح عامیانه به معنای رفتارهای ناپخته، بدون فکر و ناگهانی هستند)، می کند.
تقویت رشد و تکامل یک کودک مبتلا به ADHD ، به این معنی است که شما باید رفتار خود را اصلاح کنید و یاد بگیرید که چگونه رفتار فرزند دلبند خود را مدیریت کنید. اگرچه دارو درمانی با صلاحدید پزشک، ممکن است اولین قدم در درمان کودک شما باشد، اما تکنیک های رفتاری برای مدیریت علائم ناشی از بیش فعالی، می بایست همیشه در جای خودشان حضور پررنگی داشته باشند. با پیروی از این دستورالعمل ها، می توانید رفتارهای مخرب وروجک بیش فعال خود را محدود ساخته و به او کمک کنید تا بر مشکل "عدم اعتماد به نفس" خود غلبه کند.
اصول مربوط به شیوه ی درمانی مدیریت رفتاری
دو اصل اساسی در شیوه درمانی "مدیریت رفتار" وجود دارد. اولین مورد تشویق و پاداش دادن به رفتار خوب (تقویت مثبت) است. دومین اصل نیز، حذف پاداش ها و جایگزینی آن با تبعات مناسب (یا همان مجازات، از نظر رفتارگرایی)، در صورت انجام دادن رفتارهای بد است که در نهایت منجر به فرونشاندن و کنار گذاشتن آن رفتار بد خواهد شد. با در پیش گرفتن این روش و وضع قوانین و نتایج آن به شکلی واضح، به كودک خود یاد می دهید كه با پیروی یا عدم رعایت این قوانین، باید در انتظار چه عواقبی باشد. این اصول باید در هر زمینه و عرصه از زندگی فرزندتان رعایت شوند. این بدان معناست که فرقی نمی کند، چه در خانه و چه در کلاس و یا حتی در عرصه های اجتماعی، این قوانین و اصول باید به صورت جدی و سخت گیرانه عملی شوند تا بتوانید نتایج مثبت آن را ببینید.
زودتر از موعد تصمیم بگیرید که کدام رفتارها قابل قبول بوده و کدام ها قابل قبول نیستند
هدف از اصلاح رفتار این است که به فرزند دلبند کمک کنید تا عواقب یک رفتار را در نظر بگیرد و انگیزه عمل به آن را کنترل کند. این امر به همدلی، صبر، محبت، انرژی و قدرت والدین نیاز دارد. اگرچه سخت به نظر می رسد، اما قطعا عشق به فرزند، این مسیر را برایتان هموار خواهد کرد. برای اصلاح رفتارهای یک کودک بیش فعال، والدین در ابتدا باید تصمیم بگیرند که چه رفتارهایی را تحمل کرده و کدام یک برایشان غیرقابل تحمل خواهد بود. رعایت دقیق این دستورالعمل ها بسیار مهم است. اینکه شما با تناقض عمل کرده و یک روز فرزندتان را به خاطر کاری تنبیه و مجازات کنید و دفعه بعدی به او اجازه انجام دادن همان کار را بدهید، به طور قطع برای پیشرفت و روند اصلاح رفتاری دلبندتان مضر و مشکل آفرین است. برخی از رفتارها باید همیشه غیرقابل قبول در نظر گرفته شده و برایشان مجازات تعریف شود، مانند طغیان های جسمی، امتناع از بیدار شدن از خواب در هنگام صبح و یا نادیده گرفتن خواسته والدین و خاموش نکردن تلویزیون!
کودک شما ممکن است برای شخصی سازی و اجرای دستورالعمل های شما مشکل داشته باشد. بنابراین به یاد داشته باشید که قوانین باید ساده و واضح باشند و کودکان به دلیل پیروی از آن ها، باید پاداش بگیرند. با استفاده از سیستم امتیازدهی، می توان به این مهم دست یافت. به عنوان مثال، به فرزندتان اجازه دهید تا امتیازاتی را به خاطر رفتار خوبی که می تواند آن را به جای خرج کردن پول برای خرید یک بازی ویدئویی و یا صرف کردن زمان پای تلویزیون، جبران کند، به دست آورد.اگر لیستی از قوانین مربوط به خانه را تهیه کرده اید، بهترین کار این است که آن قوانین را بنویسید و در جایی قرار دهید که مشاهده آن ها آسان باشد. تکرار و تقویت مثبت می تواند به فرزندتان برای درک هرچه بهتر و بیشتر قوانین شما کمک کند.
قوانین را تعریف کنید، اما برخی از انعطاف پذیری ها را مجاز بگذارید
پاداش دادن به رفتارهای خوب و دلسرد کردن رفتارهای مخرب قطعا کار بسیار مهمی است، اما این نکته را نیز فراموش نکنید که نباید در مورد فرزند خود خیلی بیش از حد سختگیر و جدی باشید. به یاد داشته باشید که کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است مانند دیگران با تغییرات سازگار نشوند. شما باید بیاموزید که فرزندتان همانطور که یاد می گیرد، مجاز است تا مرتکب اشتباهاتی نیز بشود. بنابراین رفتارهای عجیب و غریبی که به ضرر فرزند شما یا شخص دیگری نیست، باید به عنوان بخشی از شخصیت فردی دلبندتان پذیرفته شوند. تلاش برای سرکوب کردن رفتارهای عجیب و غریب فرزندتان، آن هم صرفاً به این دلیل که فکر می کنید این کارها غیرعادی هستند، در نهایت برای هر دوی شما ضررآفرین خواهد بود. پس صبور باشید و بپذیرید که کوچولوی دوست داشتنی شما، به دلیل بیش فعالی می تواند متفاوت و خاص باشد. توقع اینکه او دقیق مثل سایر هم سن و سالانش عمل کند، توقع نا به جا و اشتباهی است که باید از آن دست بکشید.
پرخاشگری را مدیریت کنید
بروز طغیان های پرخاشگرانه از کودکان مبتلا به ADHD می تواند یک مشکل رایج باشد که بسیاری از والدین آن را تجربه کرده و بابتش نگران می شوند. تکنیک تایم اوت یا وقفه کوتاه " Time-out"، یک روش موثر برای آرام کردن شما و کودک بیش فعالتان است. اگر فرزند شما در انظار عمومی رفتار اشتباهی می کند، باید بلافاصله او را با روشی آرام و قاطع به جای دیگری ببرید. در این تکنیک به کودک توضیح داده می شود که باید زمانی را در تنهایی سپری کرده و به رفتار منفی که از خود نشان داده خوب فکر کند.
سعی کنید رفتارهای مخربی که چندان جدی نبوده و ملایم هستند، را نادیده بگیرید، زیرا آن ها راهی هستند که وروجک شما به واسطه آن می تواند انرژی فرو خورده خود را آزاد کند. با این حال، رفتارهای تخریبی، توهین آمیز، یا اخلالگرانه عمدی که مغایر با قوانینی هستند که شما وضع کرده اید، همیشه باید مورد توبیخ قرار گرفته و بچه ها بابت آن ها مجازات شود.
روشهای تربیتی کودکان بیش فعال
برای تربیت کودک بیش فعال نکات بسیار زیادی وجود دارد که باید آنها را مدنظر قرار دهید ازجمله:
چهارچوب و ساختار ایجاد کنید
برای کودک خود یک روال ثابت و منظم درست کنید و هر روز به آن پایبند باشید. مراسم مربوط به وعده های غذایی، مشق شب و تکالیف مدرسه، زمان بازی و زمان خواب را طبق روال خود انجام دهید. پایبندی به همین کارهای روزمره ساده، مانند اینکه کودک برای روز بعد لباس هایش را انتخاب و آماده کند، می تواند ساختار و چهارچوبی اساسی به زندگی او بدهد.
وظایف و کارهای محول شده به کودک را به زیرمجموعه های قابل کنترل تقسیم کنید
سعی کنید از یک تقویم دیواری بزرگ برای یادآوری وظایفی که به فرزندتان محول شده است، استفاده کنید. کارهایی مثل کدگذاری رنگی و مشق شب می توانند تا دلبند شما از غرق شدن در کارهای روزمره و تکالیف مدرسه حفظ کنند. حتی برنامه های روتین صبحگاهی نیز باید به وظایف مجزا و کوچک تر تقسیم شوند.
زندگی فرزند خود را ساده و مرتب کنید
برای کوچولوی دوست داشتنی خود یک فضای خاص و آرام برای درس خواندن و مطالعه کردن، انجام تکالیف و استراحت در میان هرج و مرج های زندگی روزمره ایجاد کنید. خانه خود را مرتب و منظم نگه دارید تا کودک شما بداند که هر چیز باید در کجا قرار بگیرد. این نظم و انضباط، به کاهش حواس پرتی های غیرضروری بیش فعال کوچک خانواده شما کمک زیادی خواهد کرد.
حواس پرتی را محدود کنید
کودکان مبتلا به بیش فعالی از عوامل مداخله گر منجر به حواس پرتی که به راحتی قابل دسترسی هستند، استقبال می کنند. برنامه های تلویزیون، بازی های ویدیویی و رایانه، سبب کاهش تمرکز و در نتیجه پرت شدن حواس این بچه ها شده و رفتارهای تکانشی را تشویق می کنند. بنابراین این عوامل باید تنظیم و کنترل شوند. با کاهش زمان استفاده از وسایل الکترونیکی و بالا بردن زمان انجام فعالیت های خارج از خانه، کودک شما به یک منبع خروجی ایمن برای تخلیه انرژی خود دست خواهد یافت.
ورزش کردن را تشویق کنید
فعالیت های بدنی، انرژی اضافی را از راه های سالم تخلیه کرده و می سوزانند. به علاوه ورزش کردن به دلبند نازنین و وروجک شما کمک می کند تا توجه خود را بر روی دسته ای از حرکات خاص متمرکز کند که این مسأله به نوبه خود ممکن است سبب افزایش تمرکز شده و در نتیجه احتمال بروز رفتارهای تکانشی را کاهش دهد. ورزش کردن اضافه بر بهبود تمرکز، می تواند به کاهش خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب کمک کرده و عملکرد مغز را به روش های سالم تحریک کند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بسیاری از ورزشکاران حرفه ای مبتلا ADHD هستند. بنابراین شما نیز می توانید از کوچولوی بیش فعال خود، یک قهرمان نمونه ورزشی بسازید، البته در صورتی که او نیز به این کار علاقه مند باشد. کارشناسان معتقدند که دو میدانی می تواند به کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک کند تا راهی سازنده برای تمرکز شود، توجه و انرژی خود را بیابند.
الگوی خواب را تنظیم کنید
برای تربیت کودک بیش فعال به خواب مناسب توجه کنید. تنظیم زمان خواب کودکان مبتلا به بیش فعالی، ممکن است امری بسیار دشوار و چالش برانگیز باشد. این بچه ها سخت به رختخواب رفته و در طی یک چرخه معیوب، کمبود خواب، بی توجهی، بیش فعالی و بی پروایی را در آن ها تشدید می کند. کمک به کودک برای بهتر خوابیدن، بسیار مهم است. برای اینکه بتوانید به بچه های بیش فعال کمک کنید تا بهتر و بیشتر استراحت کنند، لازم است تا محرک هایی مانند قند و کافئین را به صورت کامل از برنامه غذایی آن ها حذف کنید و زمان استفاده از تلویزیون و یا سایر ابزارهای الکترونیک را کاهش دهید. یک روتین سالم و آرامش دهنده را برای زمان خواب در پیش گرفته و به آن عمل کنید.
تفکر بلند را تشویق کنید
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است خودکنترلی نداشته باشند. این باعث می شود که آن ها قبل از فکر کردن، صحبت و عمل کنند. بنابراین برای تربیت کودک بیش فعال حتما از دلبند خود بخواهید که وقتی میل به انجام دادن کاری دارد، در ابتدا افکار و استدلال هایش را به صورت کلامی بیان کند. برای کمک به فرزندتان در مهار رفتارهای تکانشی، درک روند فکری او بسیار مهم است و بلند فکر کردن راه حلی است که در این زمینه کارآمد خواهد بود.
زمان انتظار را ارتقا دهید
یک راه دیگر برای تربیت کودک بیش فعال و نیز مدیریت مشکل حرف زدن قبل از فکر کردن، این است که به فرزند خود بیاموزید که چگونه یک لحظه قبل از صحبت کردن یا پاسخ دادن مکث کند. با کمک به کودک در انجام تکالیف و پرسیدن سوالات تعاملی درباره یک برنامه تلویزیونی یا کتاب مورد علاقه، او را به دادن پاسخ های متفکرانه تری تشویق کنید.
نکات مربوط به والدین در مورد تربیت کودک بیش فعال، باید ها و نباید های تربیتی
به فرزند خود ایمان داشته باشید
فرزند شما احتمالاً متوجه نیست که شرایط او چه استرسی را می تواند به دیگران و خصوصا پدر و مادرش وارد کند. بنابراین بسیار مهم است که با در نظر گرفتن این نکته، همواره مثبت و دلگرم باشید. رفتار خوب دلبند خود را تحسین کنید تا بداند چه کاری درست انجام شده است. اگرچه ممکن است فرزند شما اکنون با بیش فعالی دست و پنجه نرم کند، اما این مشکل برای همیشه دوام نخواهد آورد. پس به دلبند کوچک خود اعتماد و باور داشته باشید و آینده او را مثبت تصور کنید.
برای تربیت کودک بیش فعال از مشاوره کمک بگیرید
شما نمی توانید همه کارها را خودتان به تنهایی انجام دهید. در واقع اگرچه کودک حساس شما به تشویق هایتان احتیاج دارد اما او به کمک حرفه ای نیز نیاز دارد. برای کار با کودک خود و پرورش او به بهترین شکل ممکن، یک درمانگر حرفه ای را پیدا کنید و از او نیز در این مسیر راهنمایی بگیرید. اگر فکر می کنید که به کمک نیاز دارید، برای درخواست آن ترس نداشته باشید و خجالت نکشید. بسیاری از والدین چنان روی کودکان خود متمرکز شده اند که از نیازهای ذهنی خود غافل می شوند. این در حالی است که بهره مند شدن از همراهی یک درمانگر می تواند به شما در کنترل استرس و اضطراب و همچنین کاهش اضطراب کودکتان کمک کند. گروه های حمایتی محلی نیز ممکن است یک ابزار مفید برای والدین باشد که در آنجا احساسات منفی خود را تخلیه کرده و از راهنمایی ها و حمایت های والدین دیگر بهره مند می شوند.
استراحت کنید
تربیت کودک بیش فعال کار دشواری است. شما به عنوان پدر یا مادر باید این واقعیت انکارناپذیر را قبول کنید که نمی توانید 100 درصد زمان خود را به عنوان فردی حمایتگر ایفای نقش کنید. خسته شدن یا ناامید شدن از خود و یا فرزندتان در این مسیر اتفاقی کاملا طبیعی است. همانطور که فرزند شما در هنگام تحصیل نیاز به استراحت دارد، شما نیز به استراحت و اختصاص دادن زمانی برای خود نیاز خواهید داشت. زمان بندی برای هر پدر و مادری به صورت مجزا و به تنهایی مهم است. به علاوه بد نیست که در صورت امکان استخدام یک پرستار کودک را نیز به عنوان یک گزینه کمکی در نظر بگیرید. گزینه های خوب برای استراحت و تجدید قوا که می توانید آن ها را امتحان کنید، عبارتند از:
- رفتن به پیاده روی و لذت بردن از فضای بیرون
- رفتن به ورزشگاه
- تجربه کردن یک حمام آرامش بخش
به خودتان مسلط باشید
اگر به عنوان والدین، شخصیتی سخت گیر و خشمگین داشته باشید، نمی توانید به یک بچه بیش فعال و دارای رفتارهای تکانشی کمک کنید. کودکان رفتاری را که در اطراف خود و خصوصا از والدینشان می بینند، تقلید می کنند. بنابراین اگر در طی یک طغیان و بحران، همچنان آرام، خونسرده و کنترل شده عمل کنید، به کوچولوی کنجکاوتان کمک خواهید کرد تا با الگوبرداری از شما، در مواقع حساس همان کار را انجام دهد. قبل از اقدام به آرام کردن کودک، زمانی را برای نفس کشیدن، کسب آرامش و جمع آوری افکار خود اختصاص دهید. هرچه شما آرامتر باشید، دلبند دوست داشتنی شما نیز آرامتر خواهد بود.
کارهایی که در هنگام تربیت کودک بیش فعال "نباید" انجام دهید
درهنگام تربیت کودک بیش فعال نبایدهای بسیار مهمی وجود دارد ازجمله:
برای موفقیت در تربیت کودک بیش فعال در مورد چیزهای کوچک، بیش از حد سخت گیر نباشید
حاضر باشید تا در برخی از مواقع با کودک خود مصالحه کنید. اگر وروجک شما از سه کاری که تعیین کردید دو کار را انجام داده است، در مورد کار سوم و ناتمام به شکلی انعطاف پذیر برخورد کنید. فراموش نکنید که این یک فرآیند یادگیری است و بنابراین حتی قدم های کوچک نیز باید شمارش شوند. پس حتی اگر کاری تا نیمه انجام شده، باید به آن توجه کرد.
درهنگام تربیت کودک بیش فعال ناامید نشوید و کودک را مورد انتقاد قرار ندهید
به یاد داشته باشید که رفتار فرزند شما خودخواسته نبوده و ناشی از یک اختلال است. اگرچه اختلال رشدی عصبی بیش فعالی ممکن است از بیرون و در خصوصیات فیزیکی فرد قابل مشاهده نباشد، اما در واقع این مشکل یک معلولیت است که بر کیفیت زندگی افراد درگیر و اطرافیانشان تاثیر گذاشته و باید به همین ترتیب درمان شود. بنابراین هرگاه احساس عصبانیت یا ناامیدی کردید، این حقیقت مهم را به یاد داشته باشید که کودک شما نمی تواند "از آن خارج شود" یا "فقط طبیعی باشد". این خارج از اختیار و خواست دلبند کوچک شما است، پس او را از این بابت سرزنش و توبیخ نکنید.
برای تربیت کودک بیش فعال منفی نباشید
این کار ساده به نظر می رسد، کافی است به یاد داشته باشید که همه این ها را در چشم انداز طولانی مدت خود نگه دارید. آنچه که امروز استرس آور یا شرم آور به نظر می رسد، فردا محو خواهد شد. پس چرا حالا آنقدر در مورد آن سخت گیری کنیم؟!
اجازه ندهید فرزندتان یا اختلال او، شما و شرایط را کنترل کنند
به یاد داشته باشید که این شما هستید که نقش پدر و مادر را بر عهده دارید و در نهایت، به کمک همین جایگاه و قدرت، قوانینی را برای رفتارهای قابل قبول در خانه خود تعیین می کنید. پس صبور باشید و به پرورش و تربیت وروجک بیش فعالتان ادامه داده و هرگز اجازه ندهید که به خاطر رفتارهای او، مورد اذیت و آزار قرار بگیرید.
و در انتها باز هم یادآور می شویم که اگرچه تربیت کودک بیش فعال یک چالش سخت به شمار می شود، اما با صبوری و پذیرش این نکته که این کودکان بنا به اختلالی که دارند، با دیگران متفاوت هستند، راحت تر و بهتر می توانید از عهده آن برآیید. فراموش نکنید که در سرتاسر جهان پدر و مادرهای زیادی با این شرایط روبرو بوده و به خوبی آن را حل و فصل کرده اند. پس شما هم می توانید غول بزرگ بیش فعالی را شکست دهید. امیدوار و صبور باشید.
مطالعه بیشتر:
غذاهایی که برای کودک بیش فعال مناسب است؟
کودکان بیش فعال چه غذاهایی را نباید مصرف کنند؟
مهمترین علائم بیش فعالی - کم توجهی در کودکان چیست؟
بیش فعالی کودکان چیست ؟ عوامل ابتلا، پیشگیری و درمان
