غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم نشانه چیست؟
آنالیز منی انجام داده‌اید و جواب آن غیرطبیعی است. ممکن است تعداد اسپرم کم باشد یا از لحاظ ریخت‌شناسی یا حرکت ضعیف باشد. این چه معنایی دارد؟ اقدام بعدی چیست؟ غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم به معنای ناباروری نیست. مهم‌ترین مسئله این است که یک نتیجه ضعیف منی به معنای ناباروری شما نیست. در ادامه این متن حالت های مختلف غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم و معنای آنها را درخواهید یافت.
غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم
دکتر جنیفر هیرشفلد سیترون، مدیر بخش باروری در مرکز ناباروری ایالت ایلینوی درمورد غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم توضیح می‌دهد: «لازم است بدانید نتیجه تست اسپرم ممکن است تغییر کند، زیرا اسپرم دارای نوسان است. آنالیز منی باید دوبار تکرار شود تا غیرطبیعی بودن آن ثابت شود.»
آیا استرس می تواند سبب غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم شود؟
آنالیز منی ممکن است تحت تاثیر بیماری اخیر، اضطراب تست و موارد مختلف دیگر رخ دهد. پرهیز از انزال به مدت ۳ تا ۴ روز قبل از تست می‌تواند نتیجه را تغییر دهد.
چرا پزشکان تکرار آزمایش آنالیز اسپرم را توصیه می کنند؟
پزشک برای اینکه ببیند آیا نتیجه منفی آزمایش باز هم تکرار میشود، ممکن است ۲ تا ۳ ماه بعد از اولین تست، دستور یک یا دو آزمایش دیگر بدهد.لازم است بدانید هردو نتیجه تست منی باید با یکدیگر بررسی شوند. به عبارتی دیگر، در صورتیکه تنها یافته غیرطبیعی بالا بودن تعداد گلبولهای سفید باشد اما پارامترهای دیگر تست منی طبیعی است و نشانههایی از عفونت وجود ندارد، درواقع تست طبیعی است.
دکتر ادوارد ماروت در مرکز ناباروری ایالت ایلینوی می‌گوید: «درصورتی‌که تست دوم هم نتیجه ضعیفی داشته باشد لازم است با پزشک متخصص ارولوژی باروری و متخصص غدد دورن‌ریز باروری مشورت کنید تا در مورد گزینه‌های درمانی تصمیم بگیرید. آقایانی که کیفیت منی آنها پایین است، به احتمال زیاد به بیماری‌های مربوط به بیضه نیز مبتلا هستند. در اغلب موارد تاکید بر درمان اسپرم است تا درمان شخص. در این زمینه لازم است به تصویر کلی نگاه کنیم.»
انواع اسپرم غیرطبیعی و غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم
قبل از تجربه ناباروری، ممکن است با شمارش اسپرمها آشنایی داشته باشید. به احتمال زیاد می‌دانید که تعداد کم اسپرم یک مشکل است. ممکن است در مورد عوامل دیگری مانند غیرطبیعی بودن اسپرم و منی چیزی ندانید.
ممکن است اصطلاحات زیر را در مورد ناباروری آقایان یا نتایج آنالیز منی شنیده باشید:
نورموزوسپرمیا
این نتیجه یعنی همه شاخصه‌های اسپرم طبیعی هستند. در زیر به میزان طبیعی نتیجه تست منی اشاره می‌کنیم:
• حجم منی: ۱.۵ میلی‌لیتر یا بیشتر (یا بین ۱.۴ و ۱.۷ میلی‌لیتر)
• تعداد کلی اسپرم: ۳۹ میلیون (یا بین ۳۳ و ۴۶ میلیون)
• چگالی اسپرم: ۱۵ میلیون در میلی‌لیتر (یا بین ۱۲ تا ۱۶ میلیون در میلی‌لیتر)
• حرکت کلی اسپرم: ۴۰ درصد یا بیشتر (یابین ۳۸ و ۴۲ درصد)
• تحرک پیشرفته: ۳۲ درصد یا بیشتر (یا بین ۳۱ و ۳۴ درصد)
• سرزندگی: ۵۸ درصد یا بیشتر (یا بین ۵۵ و ۶۳ درصد)
• ریخت‌شناسی اسپرم: ۴ درصد یا بیشتر (یا بین ۳ و ۴ درصد)
اسپرمیا
اسپرمیا زمانی رخ می‌دهد که انزال و اسپرمی وجود ندارد. این مانند آزواسپرمیا نیست که منی وجود دارد اما اسپرم وجود ندارد. در اسپرمیا اصلا منی وجود ندارد.
در غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم ار نوع عارضه اسپرمیا، شخص ممکن است ارگاسم را تجربه کند اما منی خارج نخواهد شد. گاهی به این عارضه «ارگاسم خشک» میگویند.
اسپرمیا دلایل متعددی دارد مانند انزال پس‌رونده، ناهنجاری ژنتیکی (مانند سندرم کلاین‌فلتر یا فیبروز کیستیک)، ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه تولیدمثل، عدم تعادل هورمون‌ها، دیابت، عوارض درمان سرطان بیضه یا اختلال شدید عملکرد جنسی.
باروری آقایان به شدت تحت تاثیر اسپرمیا است. هرچند احتمال فرزندآوری هنوز وجود دارد. در برخی موارد عامل اسپرمیا ممکن است قابل درمان باشد. در صورتیکه درمان ممکن نباشد، با نمونه‌برداری از بیضه می‌توان اسپرم‌های نابالغ را از بیضه‌ها جدا کرد. این اسپرمها را می‌توان در آزمایشگاه پرورش داد و در درمان به روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم مورد استفاده قرار گیرد.
درصورتی‌که استفاده از این روش‌ها ممکن نباشد، می‌توان گزینه اسپرم اهدایی را در نظر گرفت.
هیپوسپرمیا
این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که انزال کامل بسیار کم باشد (کم‌تر از ۱.۵ میلی‌لیتر از مایع منی یا کم‌تر از یک سوم قاشق چای‌خوری). هیپوسپرمیا ممکن است ناشی از تمام موارد عامل اسپرمیا باشد. اما اغلب به دلیل انزال پس‌رونده رخ می‌دهد.
آزواسپرمی
آزواسپرمی زمانی رخ می‌دهد که تعدا اسپرم در هنگام انزال صفر است. همچنین با عنوان «فاقد تعداد اسپرم» تعریف میشود. این شدیدترین نوع ناباروری در آقایان است. امکان دارد منی در ظاهر بسیار طبیعی باشد. بنابراین این مشکل تنها با انجام آنالیز اسپرم قابل شناسایی است.
شایع‌ترین دلیل غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم از نوع آزواسپرمی شامل موارد زیر است:
• ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه تولیدمثل
• انسداد مجاری منی
برخی عفونت‌هایی که از راه مقاربت جنسی منتقل شده و درمان نشده است، می توانند انسداد ایجاد کنند و منجر به آزواسپرمی شود. آزواسپرمی همچنین می‌تواند پس از درمان سرطان بیضه رخ دهد. به‌ندرت ممکن است این شرایط ناشی از عدم تعادل هورمونی، اختلال عملکرد جنسی شدید یا عفونت بیضه‌ها به دلیل ویروس مامپس باشد.
الیگواسپرمیا
الیگواسپرمیا زمانی اتفاق می‌افتد که تعداد اسپرم کم‌تر از حد طبیعی است. شرایط را می‌توان با عنوان خفیف، متوسط، شدید یا حاد تعریف کرد. الیگواسپرمیای حاد گاهی سیرپتوزوسپرمیا نامیده میشود.
اغلب هنگامی‌که تعداد اسپرم پایین است، مشکلات دیگری که در سلامتی اسپرم تاثیرگذار است نیز ممکن است وجود داشته باشد، مانند مشکلاتی در حرکت اسپرم و شکل آن.
دلایل بسیاری برای پایین آمدن تعداد اسپرم وجود دارد که شامل موارد زیر است:
• بیماری سلیاک
• داروهایی خاص
• ناهنجاری‌های ژنتیکی
• عدم تعادل هورمون‌ها
• وجود واریکوسل
• درمان سرطان در گذشته
• ناهنجاری‌های دستگاه تولیدمثل
• عفونت‌های اساسی در دستگاه تولیدمثل
• عدم نزول بیضه‌ها
• دیابت درمان نشده
شرایط محیطی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی در محیط کار و انتخاب سبک زندگی ممکن است باعث پایین آمدن تعداد اسپرمها شود. برای مثال گرم شدن بیش از حد بیضه‌ها (برای مثال استفاده زیاد از وان آب داغ)، مواد شیمایی موجود در محیط کار، سیگار کشیدن، چاقی، استفاده از مواد مخدر و الکل ممکن است باعث کاهش تعداد اسپرمها شود. در برخی موارد تغییر سبک زندگی می‌تواند تعداد اسپرمها را به حدی برساند که قدرت باروری پیدا کنند.
در اغلب موارد هرگز دلیل اصلی غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم از نوع کاهش تعداد اسپرم مشخص نمی‌شود. زمانی‌که علت اصلی یافت نشود، به آن الیگواسپرمیای ناشناخته میگویند.
الیگواسپرمیا شایع‌ترین دلیل کم‌باروری در آقایان است. افرادی که دارای الیگواسپرمیای خفیف یا متوسط هستند، ممکن است هنوز بتوانند به صورت طبیعی پدر شوند. هرچند هرچه تعداد اسپرمها کم‌تر باشد، زوج‌ها بخت کم‌تری برای باردار شدن بدون کمک روش‌های درمانی باروری خواهند داشت. ممکن است زمان باردار شدن بسیار طولانی شود.
آدنوزواسپرمی
این نوع از غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم زمانی پیش می‌آید که درصد بالایی از اسپرمها حرکت طبیعی ندارند. به عبارتی‌دیگر این مورد با عنوان ناهنجاری قدرت حرکت اسپرم شناخته میشود. اسپرم‌های طبیعی در یک مسیر پیش‌رونده حرکت می‌کنند. «در یک خط مستقیم» یا «در مداری وسیع‌تر».
حرکت ضعیف اسپرمها معمولا با شمارش کم اسپرم همراه است. بسیاری عوامل که باعث کم شدن تعداد اسپرمها میشود، باعث آدنوزواسپرمی نیز میشود.دلایل احتمالی حرکت ضعیف اسپرمها شامل موارد زیر است:
• مصرف بیش‌از حد الکل
• مجاورت با مواد سمی
• بیماری
• تغذیه نامناسب
• سو‌ء مصرف مواد
• سیگار کشیدن
• برخی داروها
حتی با اینکه سازمان بهداشت جهانی (WHO) حرکت ضعیف اسپرمها را با درصد اسپرم‌های دارای حرکت مناسب تعریف می‌کند، تحقیات نشان داده است که تعداد اسپرم‌های زنده متحرک شاخص بهتری برای باروری است.
برای مثال طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ انجام شد، کم‌تر از ۵ میلیون اسپرم متحرک به عنوان اسپرم نابارور در آقایان شناخته می‌شد. ۵ تا ۲۰ میلیون اسپرم متحرک باروری متوسط و بالای ۲۰ میلیون اسپرم متحرک طبیعی تلقی میشود.
تراتوزوسپرمیا
غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم از نوع تراتوزوسپرمیا زمانی رخ می‌دهد که درصد بالایی از اسپرم‌های مرد شکل غیرطبیعی داشته باشد. ریخت‌شناسی اسپرم همان شکل اسپرم است. اسپرم طبیعی دارای سر بیضی شکل و یک دم بلند است. اسپرم غیرطبیعی، دارای سری غیرمعمول، بیش از یک سر یا بیش از یک دم است.
شکل اسپرم در توانایی حرکت یا شنای اسپرم نقش مهمی دارد. بنابراین، غیرمعمول نیست که شکل ضعیف اسپرم با حرکت ضعیف اسپرم همراه باشد. درصورتی‌که اسپرم دارای شکل طبیعی نباشد، نمی‌تواند درست حرکت کرده و تخمک را بارور کند.
شکل نامناسب اسپرم ممکن است دلایل ژنتیکی بسیاری داشته باشد. در برخی موارد نادر، بعضی دلایل ژنتیکی خاص باعث میشود که شکل همه اسپرمها غیرطبیعی باشد. برای مثال، گلوبوزوسپرمیا نوعی تراتوزوسپرمیا است که باعث میشود سر اسپرم به جای اینکه حالت بیضی داشته باشد به حالت گرد شود. این بیماری به دلیل جهش ژنتیکی خاصی ایجاد میشود. بسیاری از دلایلی که باعث ایجاد شکل نامناسب اسپرم میشود، می‌تواند به ضعف در تحرک اسپرم یا تعداد کم اسپرم منجر شود.
الیگوآستنوتراتوزواسپرمی (OAT)
الیگوآستنوتراتوزواسپرمی (OAT) زمانی اتفاق می‌افتد که تمام شاخصه‌های اسپرم (شامل تعداد اسپرمها، حرکت و شکل اسپرم) غیرطبیعی باشد. این شایع‌ترین دلیل ناباروری در آقایان است.
OAT ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. شدت عارضه تشخیص و نوع درمان را مشخص می‌کند.
نکروزوسپرمیا
غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم از نوع نکروزوسپرمیا زمانی رخ می‌دهد که تمام اسپرمها مرده باشند. این شرایط مانند استنوزوسپرمیای شدید نیست که اسپرمها هیچ حرکتی ندارند اما زنده‌اند. نکروزوسپرمیا، یک دلیل نادر ناباروری است.
گزینه های درمانی نکروزواسپرمی با سایر شرایط مربوط به سلامت اسپرم متفاوت است. به عنوان مثال، هنگامی که اسپرمها حرکتی ندارند اما همچنان زنده هستند، روش‌های درمانی مانند لقاح مصنوعی (که اسپرم را به طور مستقیم وارد تخمک می‌کنند و با امیدواری منتظر بارور شدن تخمک هستند) در دسترس است.
هرچند در صورتیکه اسپرم مرده باشد (در شرایط نکروزوسپرمیا) این نوع روش درمانی انجام نمی‌شود. در هر صورت این به آن معنا نیست که هیچ روش درمانی وجود ندارد.
دلایل به وجود آمدن نکروزوسپرمیا کاملا مشخص نیست (زیرا بسیار نادر است و مطالعه در مورد آن دشوار است). زمانی‌که علت مشخص شد، می‌توان امیدوار بود که روش‌های درمانی شرایط را بهبود بخشد یا درمان کند.
در برخی موارد، نمونه‌برداری از بیضه‌ها از طریق تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم IVF-ICSI انجام میشود. در این روش پزشک سلول‌های اسپرم نابالغ (اما زنده) را به طور مستقیم از داخل بیضه‌ها بیرون کشیده و در آزمایشگاه آنها را به بلوغ می‌رساند و در لقاح مصنوعی از آنها استفاده می‌کند.
لکوسیتوسپرمیا یا بالا بودن wbc در آزمایش اسپرم
لکوسیتوسپرمیا، به تعداد زیاد گلبولهای سفید داخل منی میگویند که با عنوان پیوسپرمی نیز شناخته میشود. در لکوسیتوسپرمیا لزوما اسپرم غیرطبیعی نیست. اما مایع منی ممکن است دارای مشکل باشد. سطح بالای گلبولهای سفید باعث آسیب به اسپرم و کاهش باروری میشود.
تعداد بالای گلبولهای سفید در اسپرم ممکن است نشانه عفونت باشد. در برخی موارد، ممکن است نشانه بیماری خودایمنی باشد. بسیاری از مواردی که باعث کاهش تعداد اسپرم میشوند، ممکن است لکوسیتوسپرمیا را نیز به وجود آورند.
غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم و پتانسل باروری
طبیعی بودن و غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم و شاخصه‌های آنالیز منی وابسته به صدک‌هاست. صدک‌ها بر اساس درصد آقایانی است که نتایج مشخصی داشته‌اند و در مدت یک سال پدر شده‌اند.
سلامت منی شما ممکن است زیر متوسط باشد اما همچنان قادر به باروری باشید. همچنین، نتیجه طبیعی در آنالیز منی نیز متضمن باروری نیست.
آنالیز منی یک تست باروری نیست، بلکه روشی است که می‌توان به‌وسیله آن دلایل ناباروری را تشخیص داد. برای مثال، تعداد کم اسپرم به تنهایی یک تشخیص نیست، بلکه تنها یک نشانه است که فقط از راه آنالیز منی به دست می‌آید.
دلایل بسیاری برای کاهش تعداد اسپرم وجود دارد. گاهی اوقات، علت آن هرگز کشف نخواهد شد. درصورتی‌که آنالیز منی نشان دهد تعداد اسپرم‌های شما کم است، هدف پزشک این خواهد بود که علت آن را پیدا کند و دریابد از چه طریقی شرایط بچه‌دار شدن را برای شما و همسرتان فراهم سازد.
آزمایش‌های بیش‌تری در رابطه با باروری آقایان
پزشک معمولا آنالیز منی را تکرار خواهد کرد. در صورتیکه گرفتن نمونه منی برایتان سخت است، پزشک پیشنهاد می‌کند حین رابطه جنسی نمونه را تهیه کنید.برای این کار، باید از کاندوم‌های ویژه‌ای استفاده کنید که برای جمع‌آوری نمونه منی در نظر گرفته شده است. برای این کار نباید از کاندوم معمولی استفاده کنید، زیرا باعث از بین رفتن اسپرم میشوند حتی اگر کاندوم فاقد اسپرم‌کش باشند.
علاوه بر انجام آنالیز منی، ممکن است پزشک بسته به نتایج آزمایش‌های شما تست‌های دیگری انجام دهد.
تست‌های دیگری که ممکن است برای تشخیص باروری انجام شود، شامل موارد زیر است:
• آزمایش کلی توسط پزشک ارولوژی
• آزمایش خون، مخصوصا برای بررسی سطح هورمون‌ها که شامل هورمون محرک فولیکول (FSH)، تستوسترون، هورمون لوتئینی (LH)، استرادیول و پرولاکتین است.
• تست‌های پیشرفته‌تر آنالیز منی که می‌تواند شامل تجزیه و تحلیل منی از طریق رایانه (CASE)، تست آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم، تست DNA اسپرم، تست فشار اسمزی اسپرم و روش‌های دیگر.
• تست پس از مقاربت (PCT) که ترشحات موکوس بانو را پس از ارتباط جنسی بررسی کرده تا از حضور اسپرم‌های زنده و متحرک اطلاع یابد.
• تست ژنتیک که به بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی پدیدآورنده ناباروری آقایان می‌پردازد.
• کاریوتایپ ژنتیکی (به‌خصوص زمانی‌که سقط‌های مکرر رخ می‌دهد)
• سونوگرافی ترانس‌رکتال، بیضه و کلیه‌ها
• ام‌آرآی لگن یا جمجمه
• تست ادرار پسا انزالی (ازمایش ادرار) برای ارزیابی انزال پس‌رونده
• نمونه‌برداری از بیضه‌ها
• پرتونگاری از رگ‌های خونی (وازوگرافی)
درصورتی‌که نتیجه ضعیف تکرار شود
بعد از انجام آزمایش‌های بیشتر، پزشک ممکن است برای بهبود سلامت منی روش‌های درمانی توصیه کند. این روش‌ها شامل تغییر سبک زندگی، داروها یا جراحی است. همچنین، پزشک ممکن است روش‌های درمان باروری مانند لقاح مصنوعی، یا تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم را توصیه کند. پیشنهاد دیگر این است که از اسپرم اهدایی استفاده کنید.
درمان همیشه سریع و آسان نیست. ممکن است پزشک ابتدا یک روش درمانی را پیشنهاد بدهد و درصورتی‌که جواب نداد روش درمانی دیگری را پیشنهاد دهد. هنگامی‌که روش درمانی را انتخاب می‌کنید، باید باروری همسر شما نیز مورد بررسی قرار گیرد.
دکتر هیرشفیلد سیترون می‌گوید: «ارزش انتظار برای بهبود اسپرم در مقابل درمان‌های باروری، اغلب وابسته به تست‌های بانو است. قبل از اینکه تصمیم بگیرید چه روش درمانی را انتخاب کنید، لازم است که قدرت باروری هر دو طرف بررسی شود. آزمایش باروری در حقیقت یک کار تیمی است!»
درصورتی‌که برای درمان دارو مصرف می‌کنید، سبک زندگی خود را تغییر داده‌اید یا عمل جراحی انجام می‌دهید، لازم است بدانید بهبود سلامت منی زمان‌بر است. با اینکه به نظر می‌رسد اسپرم در لحظه انزال تولید میشود، اما در واقع هفته‌ها طول می‌کشد تا اسپرم در سیستم تولید مثل مرد تشکیل شود. بنابراین، پزشک ممکن است بخواهد شما سه تا چهار ماه پس از اجرای یک برنامه درمانی، آنالیز منی را انجام دهید.
به گفته دکتر ماروت: «تغییرات برگشت‌پذیر کیفیت منی، با ترک سیگار (تنباکو و ماری‌جوانا)، کاهش مصرف الکل به یک تا دو نوشیدنی در روز (بدون افراط)، قطع غذاهای پرچرب و پرکالری، مصرف رژیم غذایی مدیترانه‌ای، کاهش وزن و تاثیر داروهای تجویزی، طی ۲ تا ۳ ماه قابل مشاهده است». دکتر ماروت توصیه می‌کند: «تحرک و ریخت‌شناسی، دو مقوله بسیار متفاوت است و استفاده از آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند کوآنزیم Q10 نشان داده است که بیش‌ترین تاثیرگذاری را در سلامت منی برخی افراد (نه همه!) داشته است.»
دکتر سیترون اضافه می‌کند: «قطع مصرف هرگونه داروی استروئیدی یا تستوسترون در بهبود کیفیت منی بسیار مهم است».
چکیده مطالب
تشخیص ناباروری در آقایان می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد، اما می‌‌توانید از برخی آزمایش‌ها و روش‌های درمانی بهره‌‌مند شوید. برای آزمایش سلامت اسپرم و یافتن علت احتمالی ناباروری با پزشک خود مشورت کنید. از پرسیدن در مورد غیر طبیعی بودن جواب آزمایش اسپرم نهراسید. هرچه بیشتر بدانید، قدرت تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد روش‌های درمانی و باروری بیشتر خواهد بود.
مطالعه بیشتر:
آزمایش اسپرم برای تشخیص ناباروری
تشخیص ناباروری مردان در 10 دقیقه!
چگونگی انجام آزمایش اسپرم در آزمایشگاه و بررسی نتایج آن
آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام چیست و چگونه تفسیر می شود؟
