سندرم سر تخت یا پلاژیوسفالی در نوزادان و نحوه تشخیص آن چیست؟

آشنایی با انواع پلاژیوسفالی چیست؟

دو نوع پلاژیوسفالی وجود دارد: پلاژیوسفالی موضعی و پلاژیوسفالی مادرزادی.

پلاژیوسفالی موضعی: که پلاژیوسفالی تغییر شکل نیز نامیده می شود، شایع ترین نوع سندرم سر تخت است. به گفته آکادمی پزشکان خانواده آمریکا، این بیماری تا 50 درصد نوزادان را درگیر می کند.

پلاژیوسفالی مادرزادی: که همچنین به عنوان کرانیوسینوستوز شناخته می شود، یک نقص مادرزادی نادر است. در نوزادان مبتلا به این عارضه، فضاهای فیبری بین استخوان های جمجمه، معروف به بخیه، زودهنگام بسته می شوند. این باعث ایجاد سر غیرطبیعی می شود.

پلاژیوسفالی مادرزادی در یکی از هر 2000 تا 2500 تولد رخ می دهد.

نحوه تشخیص پلاژیوسفالی

ممکن است چندین ماه طول بکشد تا علائم سندرم سر تخت ظاهر شود. در هنگام حمام هنگامی که موهای نوزاد خیس است و شکل سر او بیشتر نمایان است، علائم پلاژیوسفالی را بررسی کنید.

علائمی که باید به دنبال آنها باشید عبارتند از:

• ناحیه مسطح در کنار یا پشت سر به جای گرد بودن، ممکن است سر در ناحیه خاصی کج به نظر برسد.

• گوش هایی که متقارن نیستند. صاف شدن سر می تواند باعث بی نظمی گوش ها شود.

• یک نقطه طاس در یک ناحیه از سر.

• برجستگی های استخوانی روی جمجمه.

• عدم وجود نقطه نرم (یا فونتانل) روی سر.

علت بیماری پلاژیوسفالی چیست؟

تصور می شود که پلاژیوسفالی مادرزادی به طور تصادفی در طول رشد جنین رخ می دهد. همچنین می تواند در خانواده ها گسترش یابد و گاهی اوقات بخشی از اختلالات ارثی است. بر اساس یک بررسی منتشر شده در این مقاله، بیش از 180 سندرم، از جمله سندرم آپرت و سندرم کروزون، می توانند با پلاژیوسفالی مادرزادی مرتبط باشند. دلایل متعددی برای پلاژیوسفالی موضعی وجود دارد:

وضعیت خوابیدن

خواباندن نوزاد در وضعیتی مشابه روز به روز، به عنوان مثال، به پشت یا سرش به راست یا چپ، فشار مداوم را بر روی قسمت های یکسان جمجمه وارد می کند. نوزادان بیشتر در معرض ابتلا به پلاژیوسفالی موضعی در چهار ماه اول زندگی هستند، قبل از اینکه بتوانند خود به خود بچرخند.

توصیه می شود همیشه نوزاد را به پشت بخوابانید تا خطر مرگ ناگهانی نوزاد (SSID) کاهش یابد. برای کاهش خطر ابتلا به پلاژیوسفالی، نوزاد خود را زمان بیشتری روی شکم قرار دهید. به جای اینکه کودک را برای مدت طولانی به پشت بخوابانید، او را در آغوش یا حامل حمل کنید. صندلی کودک نیز می تواند به کاهش خطر آنها کمک کند.

قرار ندادن نوزاد روی شکم

پلاژیوسفالی بیشتر به دلیل قرار دادن طولانی مدت نوزاد روی پشت اتفاق می افتد. زمان کافی قرار دادن نوزاد بر روی شکم در زمانی که بیدار هستید و مراقبت از او می تواند به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند. وقتی نوزاد را روی شکم می خوابانید ممکن است گریه کند، اما مهم است که روزانه چندین جلسه این کار را انجام دهید.

چرا باید نوزاد را روی شکم قرار دهیم؟

وقتی کودک شما بیدار است، او را روی شکم و روی یک پتو یا تشک قرار دهید. با چند دقیقه در هر جلسه و چند نوبت در روز شروع کنید. با افزایش قدرت عضلانی و کنترل گردن نوزاد، می توانید مدت زمان جلسه را افزایش دهید. قرار دادن نوزاد روی شکم همچنین می تواند به کودک شما کمک کند تا قدرت و ماهیچه های لازم برای چرخیدن خزیدن، نشستن و در نهایت راه رفتن را ایجاد کند.

بارداری چند قلویی

وقتی فضای رحم تنگ است، جمجمه نوزاد بیشتر از حد معمول فشرده می شود. این می تواند منجر به پلاژیوسفالی شود.

نارس بودن

نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا می آیند، استخوان های نرم تری نسبت به نوزادانی دارند که در موعد مقرر به دنیا می آیند. آنها همچنین مدت بیشتری در بیمارستان بستری می شوند و بیشتر وقت خود را به پشت می خوابند. پلاژیوسفالی موضعی در نوزادان نارس بیشتر از نوزادان کامل است.

استفاده از فورسپس یا زایمان با خلاء

این ابزار بر جمجمه و استخوان های منعطف آن فشار وارد می کند که می تواند منجر به پلاژیوسفالی شود.

تورتیکولی (کج شدن گردن) عضلانی

این وضعیتی است که در آن ماهیچه های گردن نوزاد سفت یا نامتعادل است. اغلب به دلیل محدودیت فضای موجود در رحم یا قرار گرفتن در حالت بریچ ایجاد می شود. کاهش فضای داخل رحم یا قرار گرفتن در حالت بریچ باعث می شود که کودک گردن خود را بچرخاند و سرش را حرکت دهد. این می تواند باعث شود سر جنین به یک طرف متمایل شود، که ممکن است منجر به پلاژیوسفالی یا تغییرات دیگر در شکل جمجمه شود.

آیا پلاژیوسفالی می تواند منجر به عوارض شود؟

پلاژیوسفالی موضعی بیشتر به عنوان یک مسئله زیبایی در نظر گرفته می شود تا پزشکی. در بیشتر موارد، بر رشد یا تکامل مغز تأثیر نمی گذارد. در بیشتر موارد با بزرگ شدن کودک و گذراندن زمان بیشتری برای نشستن، خزیدن و ایستادن بهبود می یابد.  هر گونه تغییر پایدار در جمجمه به طور کلی ملایم است و توسط موها استتار می شود.

هنگامی که درزهای جمجمه زودتر بسته شوند، جراحی معمولاً در نوزاد مبتلا به پلاژیوسفالی مادرزادی ضروری است. جراحی می تواند به کاهش فشار در جمجمه کمک کرده و به مغز اجازه رشد طبیعی دهد.

جراحی همچنین ممکن است خطر عوارض زیر را کاهش دهد:

• تاخیر در رشد

• نابینایی

• تشنج

• سایر مشکلات پزشکی

چه موقع باید برای پلاژیوسفالی از پزشک کمک گرفت؟

هر چه پلاژیوسفالی زودتر تشخیص داده شود و اقدامات لازم برای کاهش آن انجام شود، احتمال برطرف شدن مشکلات بیشتر است. علائم پلاژیوسفالی در والدین در زمانی که نوزادان آنها در حدود 6 تا 8 هفتگی هستند آشکار می شود و بسیاری از متخصصان اطفال در هر چکاپ در دوران نوزادی نوزاد را از نظر تغییر شکل جمجمه بررسی می کنند. در صورت مشاهده هر گونه ناموزونی در سر نوزاد از جمله موارد زیر فوراً به پزشک کودک خود اطلاع دهید:

• نقاط مسطح

• یک طرف سر که کج به نظر می رسد

• چشم ها و گوش های نامتقارن

• فقدان نقطه نرم روی جمجمه

• برجستگی های سخت روی سر

بیماری پلاژیوسفالی چگونه درمان می شود؟

درمان بستگی به جدی بودن وضعیت فرزند شما و علل مشکوک بیماری پلاژیوسفالی دارد.

درمان با تغییر وضعیت

در حالی که مهم است که همیشه نوزاد را به پشت بخوابانید تا خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد کاهش یابد، اما مراقب تغییر وضعیت او باشید. به عنوان مثال، اگر کودک شما دوست دارد که روی گونه چپ خود بخوابد، سر او را طوری قرار دهید که روی گونه راست نیز بخوابد.

نرمش

اگر کودک شما دارای تورتیکولی عضلانی است، پزشک ممکن است تمرینات کششی را برای افزایش دامنه حرکتی گردن توصیه کند. هرگز تمرینات کششی گردن را بدون تایید و دستور پزشک امتحان نکنید.

درمان با کلاه قالب گیری

کلاه قالب گیری به این صورت است که کودک از کلاه یا بند مخصوص استفاده کند که به آرامی به اصلاح جمجمه به شکل متقارن کمک می کند. به گفته انجمن جراحان مغز و اعصاب آمریکا، سن مطلوب کلاه درمانی 3 تا 6 ماه است. تغییر شکل جمجمه با استفاده از این روش درمانی حدود 12 هفته طول می کشد.

کلاه درمانی قالب گیری معمولاً مختص کسانی است که موارد متوسط تا شدید پلاژیوسفالی دارند. برای استفاده از کلاه مخصوص نیاز به نسخه پزشک دارید و کودک شما باید کلاه خود را دائماً بپوشد، مگر در حال حمام کردن. کلاه می تواند باعث تحریک پوست شود و ممکن است کودک شما را عصبی یا ناراحت کند. همچنین شواهد غیرقابل قبولی در مورد اثربخشی این دستگاه ها وجود دارد. قبل از ادامه درمان، مزایا و خطرات این روش را با پزشک خود در میان بگذارید.

عمل جراحی

معمولاً در موارد پلاژیوسفالی موضعی به جراحی نیاز نیست. در بیشتر موارد پلاژیوسفالی مادرزادی هنگامی که بخیه ها بسته شده اند و فشار در جمجمه باید آزاد شود، مورد نیاز است.

چگونه از بیماری پلاژیوسفالی پیشگیری کنیم؟

شما قادر نخواهید بود از بروز همه انواع بیماری پلاژیوسفالی جلوگیری کنید، اما مواردی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به برخی از انواع پلاژیوسفالی وضعیتی فرزند خود انجام دهید:

• به طور مداوم موقعیت خواب نوزاد خود را تغییر دهید (یک روز سرش را به چپ، روز دیگر به راست و غیره) قرار دهید. با این حال، مگر اینکه توسط پزشک کودک دستور دیگری داده شود، همیشه کودک را به پشت بخوابانید.

• نوزاد خود را گاهگاهی تحت نظارت به پشت قرار دهید. با سه تا پنج دقیقه در هر جلسه، دو تا سه بار در روز، به محض اینکه نوزاد خود را از بیمارستان به خانه می آورید یا چند روز پس از تولد، شروع کنید. در کل حداکثر 40 تا 60 دقیقه از وضعیت شکم استفاده کنید.

• تا جایی که می توانید، کودک خود را به جای قرار دادن در گهواره، صندلی ماشین یا تاب، به حالت عمودی نگه دارید.

• تغییر موقعیت تغذیه. به عنوان مثال، اگر کودک خود را با بطری تغذیه می کنید گاهی روی بازوی راست و گاهی روی بازوی چپ قرار دهید.

چشم انداز

پلاژیوسفالی در نوزادان شایع است. در حالی که می تواند به طور موقت باعث بدشکلی سر و ناهماهنگی احتمالی گوش و چشم شود، اما به طور کلی این عوارض خفیف هستند و با افزایش سن و تحرک بیشتر نوزاد برطرف می شوند. پلاژیوسفالی موضعی بر رشد مغز تأثیر نمی گذارد و در بسیاری از موارد نیازی به مداخله پزشکی ندارد و خود به خود برطرف می شود.

مطالعه بیشتر:

بهترین وضعیت های خواباندن نوزاد

فرم سر نوزاد تا چند ماهگی شکل میگیرد؟

میکروسفالی یااندازه کوچکتر سر نوزاد Microcephaly

دولیکوسفالی یا کشیدگی سر نوزاد و علتهای ایجاد کننده آن چیست؟