وزن گیری و تغذیه ی نوزاد + راهنمای ماه به ماه
شاید پاسخ به این سوال که "آیا وزن گیری نوزاد باید کنترل شود؟" ساده به نظر رسد اما پاسخ به برخی سوالات از قبیل "چرا و چند وقت به چند وقت باید وزن گیری نوزاد را کنترل کرد" چندان ساده نباشد.
با توجه به نگرانی هایی که والدین در مورد مسأله ی وزن گیری نوزاد و وزن گیری و تغذیه ی نوزادان دارند و چالش های موجود در این زمینه، بهتر است که ابتدا درک درستی از وزن مناسب نوزاد در هنگام تولد و همچنین وزن گیری صحیح نوزادان، پیدا کنیم.
وزن مناسب در هنگام تولد چیست؟
وزن نوزاد در هنگام تولد از جمله اعدادی است که معمولا والدین آن را به راحتی به ذهن سپرده و به خاطر می آورند. به ندرت والدین وزن و قد نوزادشان در هنگام تولد را فراموش می کنند.
میانگین وزن مناسب نوزادان در هنگام تولد 3200 گرم می باشد. اما وزن بین 2500 تا 4500 نیز در محدوده ی سلامتی قرار می گیرد.
علت اصلی تفاوت وزن نوزادان در چیست؟
علت اصلی تفاوت در وزن هنگام تولد نوزادان به سه عامل مهم بستگی دارد:
- جنسیت: معمولا وزن نوزادان دختر 300 گرم کمتر از نوزادان پسر است.
- عامل ژنتیک: وزن هنگام تولد یک نوزاد تا حد زیادی به وزن هنگام تولد والدینش بستگی دارد.
- وضعیت تغذیه و سلامتی مادر در طی دوران بارداری.
توجه کنید که:
- برخی از ویژگی های ژنتیکی والدین در مناطق جغرافیایی مشخصی مستقیما به فرزند منتقل می شود(ژن های غالب).
- وزن نوزاد با میزان قد او در ارتباط است.
وزن نوزاد در هنگام تولد چه اهمیتی دارد؟
به عنوان یک حقیقت پزشکی، کاملاً پذیرفته شده است که وزن نوزاد در هنگام تولد یک شاخصی از سلامتی اوست. با دانستن این عدد می توان میزان وزن گیری در ماه های آینده را از طریق رسم نمودار بررسی کرده و نیز وضعیت سلامتی نوزاد را ارزیابی نمود.
چرا نوزادان وزن کم می کنند؟
در مدت دو هفته پس از تولد نوزادان 10 درصد از وزن خود را از دست خواهند داد. این مسأله به دو علت رخ می دهد:
- در رحم مادر، جنین دائماً مایع آمنیوتیک را می بلعد، بنابراین با مقدار زیادی مایع درون بدن خود متولد می شود. طی این دو هفته او درواقع آب اضافی را از دست داده و وزنش کم می شود.
- پس از 9 ماه تغذیه با خون مادر از طریق بند ناف، اکنون تغذیه از طریق شیر آغاز شده. تطبیق با شرایط جدید در حدود دو هفته طول خواهد کشید.
چه زمانی باید نوزاد را وزن کنیم؟
دو هفته پس از تولد نوزاد دوباره شروع به وزن گیری می کند، به طوری که گفته می شود تا پایان ماه اول باید دوباره به وزن هنگام تولد خود برسد. در برخی موارد پزشک درخواست می کند که نوزاد هر هفته وزن شود. این نظارت دقیق به پدر و مادرانی که اطلاعات کافی ندارند و والدینی که به شدت بر روی نوزاد حساس هستند کمک می کند تا مطمئن شوند که آیا وزن گیری نوزاد طبیعی است یا خیر؟
چه زمانی در مورد وزن نوزاد باید نگران بود؟
در برخی موارد و معمولاً در اواین تجربه ی فرزند دار شدن، والدین بسیار مستعد نگران شدن هستند. از آنجا که نوزادان موجودات بسیار آسیب پذیری هستند، وزن کردن منظم آن ها ضروری است و نباید موجب نگرانی شود. یکی از شرایطی که نیاز به بررسی دقیق تر دارد آن است که نوزاد پس از 2 هفته بیشتر از 10 درصد از وزنش را از دست دهد، حداقل 3 یا 4 پوشک مرطوب در روز نداشته باشد، بنابراین خوب شیر نخورده و ادرار کمی دارد و در پایان یک ماهگی به وزن هنگام تولد نخواهد رسید.
نحوه وزن گیری نوزاد چگونه باید باشد؟
پس از وزن گیری نوزاد در ماه اول و بازگشت به وزن هنگام تولد، انتظار می رود که تا پایان 3 ماهگی روزانه 30 گرم و هر ماه تا پایان 6 ماهگی، دست کم نیم تا یک کیلو وزن اضافه کند. وزن بیشتر نوزادان در 5 یا 6 ماهگی به دو برابر وزن هنگام تولدشان تبدیل شده و این مقدار در پایان یک سالگی به سه برابر خواهد رسید. به یاد داشته باشید که این یک میانگین است و ممکن است که یک نوزاد به رغم سلامتی وزن گیری متفاوتی داشته باشد.
راهنمای ماه به ماه وزن گیری و تغذیه ی نوزاد:
وزن گیری نوزاد در ماه اول (تولد تا ماه اول)
همانطور که در بالا بیان شد در طی دو هفته ی اول نوزاد وزن کم می کند و سپس شروع به وزن گیری کرده و در پایان ماه اول به وزن هنگام تولد خواهد رسید.
در این زمان نوزاد با شیر مادر، یا شیر خشک و یا هر دو تغذیه می شود. اگر در پایان ماه اول مشاهده کردید که نوزاد افزایش وزن مناسبی نداشته است، حتما با پزشک متخصص نوزادان مشورت کنید ممکن است که به نوع شیر خشک و یا به غذاهایی که مادر می خورد حساسیت دارد و این واکنش آلرژیک سبب عدم تحمل شیر و عدم وزن گیری شده است. برخلاف تغذیه با شیر خشک، در تغذیه باشیر مادر، نمی توان تعیین کرد که نوزاد در هر وعده چند سی سی شیر می خورد. اما در ماه اول باید روزانه 8 تا 12 بار یعنی حدوداً هر دو تا سه ساعت یک بار شیر بخورد.
وزن گیری نوزاد دو ماهه (یک تا دو ماه)
در این مدت نوزاد باید به طور منظم وزن اضافه کند. اگر در این مورد نگران هستید از یک متخصص نوزادان کمک بگیرید. مطمئن شوید که نوزاد می تواند به مقدار کافی شیر بخورد. در برخی موارد نوزاد نمی تواند نوک پستان و یا سر شیشه را درست بمکد و یا ممکن است که مادر شیر کافی نداشته باشد.
وزن گیری نوزاد سه ماهه (دو تا سه ماهگی)
با شیر دهی منظم، درست و کافی در این ماه نوزاد باید حدود یک کیلو وزن اضافه کند. در این ماه نوزاد باید روزانه حداقل 5 تا 8 بار شیر بخورد. البته معمولا دفعات تغذیه نوزاد دو تا سه ماهه با شیر مادر بیشتر از شیر خشک است. در این زمان هنوز فرزند دلبندتان در شب برای خوردن شیر بیدار خواهد شد اما دفعات آن نسبت به دو ماه قبل کمتر است.
وزن گیری نوزاد چهار ماهه (سه تا چهار ماهگی)
در پایان چهار ماهگی برخی از کودکان نشانه های آمادگی لازم برای شروع غذای کمکی را از خود نشان می دهند. در این زمان آنها به راحتی گردن خود را نگه می دارند، با کمک می نشینند و به چیزی که جلوی آنها می خورید توجه و علاقه نشان می دهند. انتقال از غذای مایع یعنی شیر به غذای جامد یعنی غذاهای کمکی، مرحله ی بسیار حساسی است. اگر فکر می کنید که آمادگی لازم را ندارد، هرگز او را تحت فشار قرار ندهید.
متخصصان انجمن اطفال امریکا توصیه می کنند که نوزاد باید تا پایان 6 ماهگی به صورت انحصاری با شیر تغذیه شود، اما اگر در پایان چهار ماهگی با وجود خوردن شیر کافی و مناسب افزایش وزن مناسبی نداشت، می توان تغذیه ی کمکی را با مشورت پزشک متخصص آغاز کرد.
وزن گیری نوزاد چهار ماهه (چهار تا پنج ماهگی)
در پایان این زمان نوزاد باید به دو برابر وزن هنگام تولد خود برسد. با بررسی قد و وزن او در این زمان، از سلامتش اطمینان حاصل کنید. در صورت کمبود وزن گیری درمورد نحوه، مقدار و دفعات شیردهی و نیز شروع تغذیه ی کمکی با پزشک مشورت کنید. تغذیه ی کمکی را می توان با حریره ی بادام و فرنی، فقط با یک قاشق چایخوری در روز شروع کرد. اگر فرزندتان از خوردن آن امتناع می کند، یک تا دو هفته صبر کرده و دوباره امتحان کنید.(غذای کودک 4 ماهه شامل چه موادی باید باشد؟)
وزن گیری نوزاد پنج ماهه (پنج تا شش ماهگی)
در شش ماهگی نوزاد هر ماه، 5/1 سانتی متر و هر هفته 100 تا 150 گرم وزن اضافه می کند. اگر هنوز غذای کمکی را شروع نکرده اید، از هفته ی پایانی این ماه آن را در دستور کار قرار دهید. غذای کمکی را با یک نوع ماده ی خاص شروع کرده و مواد جدید را به صورت تک به تک به رژیم غذایی او اضافه کنید بعلاوه مابین آنها 3 تا 7 روز فاصله بیندازید تا در صورت داشتن آلرژی به هر کدام از مواد بتوانید آن را تشخیص داده و موقتاً حذف کنید. از علائم آلرژی به مواد غذایی می توان به اسهال و بثورات پوستی اشاره کرد. به یاد داشته باشید که یک ماده ی غذایی را حداقل باید 10 بار به کودک ارائه دهید تا طعم آن را بشناسد و به آن علاقه مند شود.(غذای بچه پنج ماهه شامل چه موادی می تواند باشد؟)
وزن گیری نوزاد شش ماهه (شش تا هفت ماهگی)
در این ماه فرزندتان باید همچنان یک کیلو در ماه اضافه کند. اگر افزایش وزن او کمتر از این مقدار است و یا بیشتر از 3 کیلو در این ماه وزن گیری کرده، حتما با پزشک مشورت کنید. در این زمان باید برای او سوپ حاوی گوشت و سبزیجات تهیه کنید و میوه های سیب، موز و گلابی را در صورت نداشتن آلرژی در رژیم غذایی او قرار دهید.(جدول کامل برنامه غذایی برای نوزاد 6 ماهه)
وزن گیری نوزاد هفت ماهه (هفت تا هشت ماهگی)
از پایان 8 ماهگی تا یک سالگی وزن نوزاد باید به سه برابر زمان تولد برسد. در این زمان باید از شیر مادر و یا شیر خشک، انواع سوپ، پوره ها، میوه ها (به جز میوه های ممنوع زیر یک سال)، زرده تخم مرغ و ماکارونی خوب پخته شده تغذیه کند.(لیست همه غذاهای مناسب برای کودک هفت ماهه)
تغذیه ی نوزاد ۸ ماهه (هشت تا نه ماهگی)
برای وزن گیری مناسب حتما بین وعده های اصلی، میان وعده های مناسب و مغذی به کودک بدهید. در این زمان برای او غذاهای انگشتی درست کنید. به او اجازه دهید تا غذاها را آزادانه میل کند اما مراقب خطر خفه شدن با تکه های بزگ غذا باشید.
نوزاد نه، ده و یازده ماهه
در این زمان کودک چهار دست و پا راه می رود و با گرفتن از اشیاء تلاش می کند که بایستد. چهار دست و پا رفتن و انجام این حرکات و تلاش فراوان او برای کسب مهارت های جدید، مقدار زیادی کالری می سوزاند، بنابراین ممکن است که روند وزن گیری کمی کند شود. غذا های کمکی ، غذا های انگشتی رنگی و دارای جاذبه ی ظاهری و البته مغذی می تواند کمک شایانی به افزایش وزن کند.(جدول برنامه غذای کمکی نوزاد از 9 تا 12 ماهگی)
نوزاد یازده و دوازده ماهه
در پایان ماه دوازده و در آستانه ی اولین تولد فرزندتان به کمک تلاش و توجه شما در مورد تغذیه اش، وزن او به سه برابر زمان تولد رسیده است و شما به زودی پاداش 12 ماه تلاش شبانه روزی تان را خواهید گرفت، زیرا او به زودی اولین گام های خود را برخواهد داشت.
مطالعه بیشتر:
دستور پخت غذای کمکی برای نوزاد زیر یکسال
با 10 راهکار ساده نوزاد را عاشق غذای کمکی کنید
نکات مهم در تهیه و نگهداری غذای کمکی نوزاد
