سندروم انتقال خون دوقلوها (TTTS) و درمان آن چیست؟
امروزه بارداری دوقلویی در دسته بارداری های پرخطر قرار میگیرد که علت اصلی آن شیوع بیشتر مشکلات احتمالی در این نوع از حاملگی ها است. یکی از این مشکلات احتمالی، سندروم انتقال خون دوقلوها یا (Twin to twin transfusion syndrome (TTTS است. در ادامه مطلب توضیحات کاملی درمورد سندرم انتقال خون دوقلوها و درمان های موجود ارائه داده ایم.
سندروم انتقال خون دوقلوها (TTTS)
بارداری دوقلویی می تواند به چند شکل رشد کند، رایج ترین وضعیت آن تشکیل دو جنین در دو کیسه آب متفاوت و شکل گیری تنها یک جفت مشترک برای هر دو جنین است. زمانی که در بارداری دوقلویی، هر دو جنین بوسیله رگ های خونی مشترک از یک جفت تغذیه می شوند، ممکن است در دریافت مواد غذایی و اکسیژن دچار نابرابری شوند، به همین دلیل یکی از جنین ها کمتر از دیگری رشد می کند، این عارضه سندروم انتقال خون دوقلوها یا (TTTS) نام دارد. سندروم رگ های خونی مشترک بین دوقلوها یکی از شایع ترین عوارض بین دوقلوهای همسانی است که از یک جفت مشترک تغذیه می کنند، اما همه دوقلوهایی که در میزان مایع آمنیوتیک خود اختلاف دارند و یا به یک اندازه رشد نمی کنند، دچار این سندروم نیستند.
اگر تنها یک جفت برای دو جنین وجود داشته باشد، بند ناف می تواند از هرجایی روی جفت رشد کند و هیچ قاعده و الگوی قابل پیش بینی برای مکان اتصال بندناف به جفت وجود نخواهد داشت. مکانی که بندهای ناف دوقلوها به جفت می چسبند، تعیین می کند که کدام جنین سهم کمتری از دریافت خون، اکسیژن و موادمغذی خواهد داشت. در این شرایط حتی دوقلوهای همسانی که از ماده ژنتیکی مشابه و از یک اسپرم و یک تخمک مشترک شکل گرفته اند، ممکن است به میزان متفاوتی از یکدیگر رشد کنند.
جنین دوم ممکن است سهم کمتری از جفت داشته باشد، به همین دلیل رشد کمتری نسبت به جنین اول خواهد داشت. ممکن است جنین کوچکتر میزان مایع آمنیوتیک نرمالی در کیسه ی خود داشته باشد اما اگر میزان رشد او به شدت محدود شده باشد، احتمال دارد حجم مایع آمنیوتیک کیسه ی او کاهش یابد و به عارضه اولیگوهیدرآمنیوس یا کم آبی مایع آمنیوتیک مبتلا شود.
آیا سندروم انتقال خون دوقلوها خطرناک است؟
اگر در بارداری دوقلویی تنها یک جفت مشترک برای دو جنین تشکیل شده باشد، می توان به کمک سونوگرافی شدت وضعیت را ارزیابی کرد و سندروم انتقال خون دوقلوها را تشخیص داد. هرچه میزان رشد و سایز جنین ها از یکدیگر متفاوت باشد، مشکل جدی تر است.
علاوه بر این، اندک بودن مایع آمنیوتیک موجود در کیسه ی آب جنین کوچکتر، خطرناک است. همچنین در این شرایط پزشکان با کمک سونوگرافی داپلر جریان خون درون بندناف هر دو جنین را بررسی می کنند، زیرا معمولاً جریان خون درون بندناف جنین کوچکتر، ضعیف تر است اما در بندناف جنین بزرگ تر جریان خون طبیعی در حرکت است.
سهم متفاوت دوقلو ها از جفت چه تفاوتی با سندروم انتقال خون دوقلو ها دارد؟
علائم این دو عارضه کمی شبیه به یکدیگر است، از این رو شناسایی آنها دشوار است. بطور کلی در عارضه انتقال خون بین دوقلوها اختلاف میزان مایع آمنیوتیک بین دو جنین دوقلو بسیار بالاست، گاهی این اختلاف به 6 سانتی متر می رسد، اما درعارضه سهم متفاوت دوقلوها از جفت، جنین ها در اندازه رشد خود اختلاف چشمگیری دارند، به گونه ای که گاهی این اختلاف سایز به 40 درصد یا بیشتر نیز می رسد در حالی که این اختلاف در دوقلوهای تک جفتی باید زیر 20 درصد باشد.
بارداری با دوقلوهای مونوکوریونیک یا تک جفتی را باید بیش تر از سایرین تحت نظر داشت تا به سندرم انتقال خون بین دوقلوها دچار نشوند. در این نوع بارداری با استفاده از سونوگرافی های پی در پی و منظم، وزن، قد، دور شکم، دور سر جنین ها و میزان مایع آمنیوتیک درون کیسه ی هر کدام از دوقلوها را بطور مرتب اندازه گیری می کنند.
در سندروم انتقال خون قل به قل، هدف از بررسی و اندازه گیری مستمر دوقلوها، جلوگیری از کند شدن رشد جنین کوچکتر و رساندن آن به مرحله ای از بارداری است که بتوان با زایمان زودرس مانع عقب ماندن رشد او شد.
بند ناف در بارداری دوقلویی
همانطور که در بالا اشاره کردیم، تمامی بارداری های دوقلویی و تک جفتی دارای اتصالات عروقی به یک جفت مشترک هستند. این نکته دارای اهمیت است که بند ناف دوقلوها بدلیل انواع مختلف عروق خونی، به شکل های گوناگونی به جفت متصل می شوند. به طور ویژه هر یک از دوقلوها درون بند ناف خود چندین سیاهرگ و سرخرگ از شکم خود به جفت متصل می کنند، در برخی بارداری های دوقلویی همراه با یک جفت مشترک، گاهی جریان خون و اتصال رگ ها در بند ناف دوقلوها اختلال پیدا کرده و با هم ترکیب می شوند، به گونه ای که یک سرخرگ به سرخرگ، یک سیاهرگ به سیاهرگ یا یک سرخرگ به سیاهرگ متصل می شود، در حالی که در وضعیت طبیعی باید هر یک از این شاهرگ ها درون بند ناف به طور مستقل به جفت متصل شوند.
اتصال بین سرخرگ جنین اول با سیاهرگ جنین دوم عامل ایجاد سندروم انتقال خون دوقلوها به یکدیگر می شود. سرخرگ های بند ناف توسط یک لایه عضلانی درون دیواره ی بند ناف محافظت می شوند، به همین دلیل تنها می توانند جریان خون را در یک جهت پمپاژ کنند. اما سیاهرگ های درون بند ناف بدون هیچ لایه عضلانی محافظ، می توانند هرآنچه را که خون به درون آنها می فرستد، بپذیرند و انتقال دهند. زمانی که یک سرخرگ به یک سیاهرگ متصل می شود، خون با شدت زیادی به شکل یک طرفه از سرخرگ به داخل سیاهرگ وارد می شود و یا از یک جنین که در حال تغذیه از آن سرخرگ است، به جنین دوم که در حال خارج ساختن مواد زاید از طریق سیاهرگ است، منتقل می شود. این امر منجر به انتقال خون از یک جنین به جنین دیگر خواهد شد.
در برخی موارد ممکن است یکی از سرخرگ های بند ناف جنین اول به سرخرگ درون بند ناف جنین دوم متصل شود. در این شرایط هر دو سرخرگ به اندازه ای پرانرژی هستند که می توانند خون را در هر جهتی جریان دهند. در این نوع اتصال، جریان خون طبیعی بازگشت پیدا می کند و بین جریان خون دو جنین از مسیر خارج می شود. در برخی موارد این نوع اتصال می تواند موجب از دست رفتن تعادل و جهت جریان خون شود.
انواع اختلال در اتصالات عروق بند ناف دوقلوها را می توان به کمک سونوگرافی تشخیص داد، اتصال سرخرگ به سرخرگ اغلب در عارضه سهم متفاوت دوقلوها از جفت اتفاق می افتد که می تواند منجر به تفاوت سایز و وزن دوقلوها از یکدیگر شود. تشخیص زودهنگام این نوع اتصال و این عارضه اهمیت فراوانی در حفظ زندگی جنین کوچکتر دارد.
درمان سندروم انتقال خون دوقلوها چیست؟
در حقیقت هیچ روشی برای درمان سندرم انتقال خون قل به قل وجود ندارد، زیرا میزان استفاده ی هر یک از دوقلوها از جفت ثابت است و نمی توان آن را تغییر داد. روش کاهش مایع آمنیوتیک و لیزر درمانی نه تنها سودمند نیستند، بلکه می توانند حتی موجب وخیم تر شدن مشکلات بعدی در رشد دوقلوها شوند. تنها کاری که مادر باردار می تواند انجام دهد، مراجعه مرتب و مکرر جهت ارزیابی و معاینه جنین کوچکتر است. تا به محض مشاهده علائم خطرناک، با توجه به سن بارداری بتوان جنین را از رحم خارج کرد تا بیرون از رحم مادر تحت مراقبت های ویژه به رشد خود ادامه دهد.
در این شرایط تحت نظر داشتن بی وقفه جنین کوچکتر بیشترین اهمیت را دارد، ممکن است در برخی موارد منجر به از دست رفتن او یا حتی از بین بردن جنین دوم شود، زیرا هر دوی آنها در جایی از بند ناف دارای عروق خونی مشترکی هستند.
اگر در موارد حاد و مراحل اولیه عارضه سهم متفاوت دوقلوها از یک جفت مشترک، جنین کوچکتری که رشد او به میزان قابل توجهی محدود شده، پیش از رسیدن به سن مشخصی از بارداری از بین برود و دچار مرگ شود، ممکن است برای حفظ جان جنین بزرگتر و جلوگیری از اثرات مخرب آن، از روش حذف جریان بند ناف با استفاده از فرکانس رادیویی با نام (RFA) استفاده شود.
سندروم انتقال خون دوقلوها با کمک معاینات منظم قابل تشخیص است. معاینات و آزمایش های پی در پی و منظم هفتگی می تواند علائم رشد غیرطبیعی دوقلوها را گزارش کند تا هر دو جنین بتوانند به سلامت متولد شوند. توجه داشته باشید اگر دوقلو باردار هستید و هر دو جنین شما از یک جفت مشترک استفاده می کنند، باید بطور هفتگی تحت نظر پزشک قرار بگیرید و بیشتر از سایر بارداری ها سونوگرافی و آزمایش انجام دهید. اگر دوقلو باردار هستید، امیدواریم هر دو کودک دلبند شما در کمال صحت و سلامت متولد شوند.
مطالعه بیشتر:
1- دوقلوها با دو نژاد متفاوت در یک خانواده
2- زایمان طبیعی دوقلوها در چه شرایطی امکان پذیر است؟
3- بارداری دوقلویی چگونه اتفاق می افتد ؟ دوقلوی همسان و غیر همسان
4- مشکلات زایمان دوقلوها و بهترین زمان برای انجام زایمان
