چه زمانی تورم در بارداری خطرناک است و علت تورم بارداری چیست؟
اوایل بارداری ممکن است پوستی درخشان و موهایی خوش حالت پیدا کنید. بعد یک روز ناگهان چیزی زیبایی شما را بهم می زند و ورم می کنید. متاسفانه تورم در بارداری یکی از عوارض جانبی بسیار طبیعی این دوران است. در واقع بیشتر مادران باردار آن را تجربه می کنند. اما چرا؟ بیایید به دلایل تورم در بارداری و توصیه هایی برای مقابله با آن نگاهی بیندازیم. مواردی کمی وجود دارد که تورم در بارداری باعث نگرانی می شود. توضیح می دهیم که شاید نشانه عارضه ای جدی تر باشد.
دلیل تورم در بارداری چیست؟
در دوران بارداری بدنتان تغییرات فوق العاده ای می کند و خب بعضی چیزها هم بالا می رود. یکی از آن ها افزایش مقدار مایعات در بدن است. در دوران بارداری آب بدن می تواند تا ۸ لیتر افزایش یابد. در همین حال، حجم پلاسما هم ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش می یابد که یعنی حجم کلی خون نیز زیادتر می شود. پس این همه مایع کجا می رود؟ سوال خوبی است.
مقداری از آب برای عملکرد بهتر درون سلول ها باقی می ماند. باقی خارج از سلول ها برای تقویت اکسیژن رسانی، دفع فضولات و کنترل جریان الکترولیت خارج از سلول ها جمع می شود.
افزایش پلاسما در واکنش به نیازهای فزآینده جفت و اندام های مادرانه است و حجم خون افزایش می یابد تا تمام نیازهای جنین را برآورده سازد. وقتی جنین در سه ماهه سوم به زمان تولد نزدیک می شود، حجم خون به اوج خود می رسد. برای همین است که تورم در این دوران نیز در نهایت خود است. اما این تمام ماجرا نیست. افزایش زیاد مایعات در دوران بارداری با افزایش میزان سدیم مضاعف می شود. بیشتر ما می دانیم کمی پیتزای اضافه چه کار می تواند بکند. سدیم بر جذب و پردازش آب توسط بدن تاثیر می گذارد. حتی افزایش اندک سدیم می تواند باعث حس ورم کردگی بدهد.
نشانه های طبیعی بودن تورم در بارداری چیست؟
کاملا طبیعی است که وقتی انگشتر و کفش های مورد علاقه تان دیگر اندازه تان نمی شود چند قطره اشک بریزید. کمی تورم تدریجی در انگشتان، ران ها، مچ پا و پاها در دوران بارداری بخشی از این سفر است. ممکن است حس کنید در پایان روز تورم شدیدتر می شود. دلیلش این است که مایعات اضافی بدن می تواند در بخش های دور از قلب جمع شود. روزهای گرم تر و مرطوب تر یا زمان هایی که زیاد می ایستید می تواند باعث افزایش تورم طبیعی شود.
در سه ماهه دوم و سوم فشار بیشتر جنین بعلاوه افزایش حجم خون می تواند بر جریان خون در ران ها، قوزک و پاها تاثیر بگذارد و حتی بیشتر ورم کنید.
توصیه هایی برای کاهش تورم در بارداری
گاهی تورم می تواند به اندازه ویار یا سوزش معده در این دوران اجتناب ناپذیر باشد. اما می تواند برای پیشگیری یا کاهش آن کارهایی انجام دهید.
- در طول روز پاهایتان را کمی بالاتر از قلب قرار دهید. این کار باعث می شود خون دوباره به قلب بازگردد.
- آب بیشتری بنوشید تا مایعات اضافی و سدیم از بدن خارج شود.
- برای بهبود جریان خون خصوصا اگر پرواز طولانی دارید از جوراب تنگ مخصوص استفاده کنید.
- در هوای خیلی گرم یا مرطوب بیرون نروید.
- وقتی مدت طولانی ایستاده اید به فواصل متناوب استراحت کنید و پاهایتان را بالا بیاورید.
- کفش پاشنه بلند نپوشید و از کفش های راحت، قابل تنفس و محکم استفاده کنید.
- غذاهای با پتاسیم بالا مانند موز و آووکادو استفاده کنید تا سدیم را دفع و تولید ادرار را افزایش دهد.
- از خوردن غذاهای شور مانند غذاهای آماده، فست فود و چیپس خودداری کنید.
چه زمانی تورم در بارداری خطرناک است؟
می دانیم تمام مادران دلشان می خواهد بدانند چه زمانی باید وحشت کنند. جواب؟ هرگز. وحشت تنها استرس احساسی و فیزیکی شما را بیشتر می کند. در عوض، وقتی به متخصص زنان یا ماما مراجعه می کنید چیزهای بیشتری بیاموزید. دو چیزی که در دوران بارداری باعث تورم می شود پره اکلامپسی و لخته شدن خون است.
یادتان باشد: این عوارض رایج نیست اما خطر آن در دوران بارداری واقعی است. برای همین مهم است نسبت به آن آگاه باشید.
دوم این که، تورم مرتبط با این عوارض با تورم طبیعی و تدریجی در دوران بارداری متفاوت است.
پره اکلامپسی
پره اکلامپسی تنها ۵ درصد از بانوان بارداری را مبتلا می کند و معمولا تنها پس از هفته بیستم. در زیر به نشانه های اصلی این اختلال اشاره شده است:
- فشار خون بالا
- ادما (تورم)
آزمایشگاه ممکن است ناهنجاری در آنزیم های کبدی و پایین بودن میزان پلاکت پایین را نیز نشان بدهد.
این عارضه نادر اگر درمان نشود می تواند برای مادر و جنین عواقب ناگواری به همراه داشته باشد، پس مهم است نسبت به نشانه ها آگاهی داشته باشد که تورم یکی از مهم ترین آن هاست.
تورم ناگهانی زیاد در دست ها، صورت یا اطراف چشم یا بدتر شدن آن به تدریج می تواند نگران کننده باشد. اگر وقتی روی ورم ها را فشار می دهید جای انگشت بماند نیز باعث نگرانی است.
در پره اکلامپسی تورم می تواند با سردرد مداوم، تغییر بینایی، درد غیرطبیعی و افزایش ناگهانی وزن همراه باشد. اگر هر کدام از این نشانه ها را دارید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. خوب است به نزدیک ترین اورژانس مراجعه کنید.
لخته خون
بارداری خطر ایجاد لخته در پاها، ران ها یا لگن را افزایش می دهد. بارداری به تنهایی می تواند خطر لخته شدن را پنج برابر بیشتر کند. این خطر در تمام دوران بارداری حتی تا ۱۲ هفته پس از زایمان ادامه دارد.
لخته شدن خون در دوران بارداری عارضه ای بسیار جدی و نیازمند رسیدگی فوری است چراکه ممکن است باعث آمبولی ریوی شود که مرگبار است. برای محافظت از مادر و جنین، مهم است نشانه های لخته شدن را بدانید. تورم تنها در یک پا یکی از نشانه های مهم است.
تورم مرتبط با لختگی خون اغلب با نشانه های دیگری در همان ناحیه همراه است:
- درد زیاد
- ناراحتی
- قرمزی
- گرما
اگر هر کدام از این نشانه ها را دارید بلافاصله با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید.
توصیه های پیشگیری
کاهش تورم طبیعی بارداری خوب است اما همیشه ممکن نیست.
مهم تر آن است که هر کاری می توانید برای جلوگیری از بروز عوارضی مانند پره اکلامپسی و لخته شدن خون انجام دهید. پیشگیری همیشه ممکن نیست و تشخیص زودهنگام کلید ماجراست.
چگونه می توان خطر پره اکلامپسی را کاهش داد؟
تحقیقات اندک روش هایی را برای جلوگیری از پره اکلامپسی ثابت کرده است.
با این که مکمل های ویتامین E و C به عنوان اقدامات پیشگیرانه تایید شده است اما تحقیقی در سال ۲۰۰۷ نشان داد که برای جلوگیری از پره اکلامپسی در دوران بارداری نباید این ویتامین ها را با مکمل های آنتی اکسیدان ترکیب کرد.
برخی تحقیقات نشان داده است که فعالیت فیزیکی در دوران بارداری می تواند خطر بروز پره اکلامپسی را کاهش دهد، اما برای تایید این رابطه تحقیقات بیشتری لازم است.
مهم است که عوامل خطر را بشناسید تا پزشک بتواند در صورت لزوم شما را با دقت بیشتری تحت نظر داشته باشد. برخی از عوامل خطر پره اکلامپسی شامل موارد زیر است:
- فشار خون بالای مزمن پیش از بارداری با در بارداری قبلی
- بیماری کلیوی پیش از بارداری
- سابقه شخصی یا خانوادگی پره اکلامپسی
- اضافه وزن یا چاقی
- چندقلویی
- سن بالای ۴۰ سال
- اولین بارداری
- دیابت پیش از بارداری و حین بارداری
- قومیت سیاهپوست
برای بانوانی که سابقه پره اکلامپسی دارند، آسپیرین با دوز پایین می تواند مفید باشد. تجویز آسپیرین برای جلوگیری از پره اکلامپسی در بانوانی که خطر بالا دارند اما سابقه شخصی ندارند هنوز در دست بررسی است.
چگونه خطر لخته شدن خون را کاهش دهیم؟
جلوگیری از لخته شدن خون در دوران بارداری، زایمان و دوره سه ماهه پس از زایمان، مانند پره اکلامپسی نیازمند شناخت عوامل خطر است:
- سابقه شخصی یا خانوادگی لخته شدن خون
- سابقه اختلال لخته شدن خون شخصی یا خانوادگی
- سابقه سزارین
- فلج یا استراحت طولانی در رختخواب
- مشکلات خاص بارداری یا زایمان
- ابتلا به دیابت، بیماری قلبی یا ریوی
پزشک یا ماما می تواند برای کاهش خطر لخته شدن خون توصیه هایی بکند. برخی از آن ها شامل موارد زیر است:
- نوشیدن مقدار زیادی آب
- حرکت دادن پاها یا بلند شدن حداقل هر یک یا دو ساعت یکبار اگر زیاد می نشینید
- ورزش طبق دستور پزشک
- استفاده از جوراب تنگ در صورت تجویز پزشک
- استفاده از دارو طبق توصیه پزشک
نتیجه
اگر تورم در بارداری در ناحیه پاها با ورم شکم همراه شده حتما طبیعی است. میزان طبیعی ورم همه بانوان باردار را شامل می شود. تورم طبیعی می تواند در سه ماهه سوم به اوج خود برسد و بیشتر هم روی پاها تاثیر می گذارد. بالا بردن پاها و نوشیدن آب می تواند به میزان زیادی اثرات آن را کاهش دهد.
در موارد نادر، تورم می تواند نشانه چیز جدی تری باشد. اگر فقط یک پایتان ورم کرده و با درد، قرمزی یا گرما همراه است می تواند نگرانی درباره لخته شدن خون را ایجاد کند و باید با پزشک تماس بگیرید.
اگر تورم در بارداری بصورت ناگهان یا تدریجی شاهد تورم در صورت، اطراف چشم ها یا در دست ها همراه با فشار خون بالا بودید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. این می تواند نشانه پره اکلامپسی باشد که نیازمند درمان فوری برای محافظت از شما و جنین است.
مطالعه بیشتر:
برای جلوگیری از ورم در دوران بارداری چه باید کرد؟
علت ورم بارداری چیست و چه زمانی مشکل ساز می شود؟
برای درمان ورم حاملگی چه کنم و راه مقابله با آن چیست؟
چرا در بارداری ورم می کنیم و علت ورم پا در حاملگی چیست؟
