آیا سرطان دهانه رحم ارثی است یا ارتباطی با ژنتیک دارد؟
در گذشته سرطان دهانه رحم یکی از شایع ترین علل مرگ و میر در میان بانوان بود. امروزه پزشکان می توانند سرطان دهانه رحم را خیلی زودتر تشخیص داده و فرآیند درمان را آغاز کنند. پزشکان با کمک آزمایش پاپ اسمیر، سلول های پیش سرطانی را در دهانه رحم شناسایی و نسبت به برداشتن آن اقدام می نمایند. به همین دلیل انجام غربالگری منظم و آگاهی از خطر احتمالی ابتلا به سرطان دهانه رحم بسیار مهم است. یکی از عواملی که می تواند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهد، داشتن مادر یا خواهر مبتلا به سرطان دهانه رحم است. البته ابتلای خانوادگی به این بیماری، معمولاً به ندرت اتفاق می افتد اما آنچه مد نظر است بیشتر افزایش خطر ابتلا در بانوانی است که مادر یا خواهر مبتلا به سرطان دهانه رحم داشته اند. با ما همراه باشید تا درباره خطر ژنتیکی و غیرژنتیکی سرطان دهانه رحم، بیشتر گفتگو کنیم.
آیا سرطان دهانه رحم ارثی است یا ارتباطی با ژنتیک دارد؟
مادر یا خواهر مبتلا به سرطان دهانه رحم یک عامل خطر برای ابتلا به سرطان است اما این بدان معنا نیست که سرطان دهانه رحم یک بیماری ژنتیکی است و همه اعضای خانواده به آن مبتلا می شود.
دو نوع شایع سرطان دهانه رحم وجود دارد. سرطان سلول سنگفرشی یا سرطان دهانه رحم آدنوکارسینوما، ارثی نیستند یعنی عوامل ژنتیکی در بروز آنها نقش ندارند. دو عامل ژنتیکی که خطر ابتلا به برخی از انواع نادر سرطان دهانه رحم را افزایش می دهند، عبارتند از:
• ژن دی آی سی ای آر 1 آسیب دیده: افرادی که دارای ژن دی آی سی ای آر 1 آسیب دیده هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به نوعی سرطان دهانه رحم به نام رابدومیوسارکوم جنینی قرار دارند.
• سندرم پوتز جگرز: افراد مبتلا به پوتز جگرز نسبت به سرطان سینه، روده بزرگ، پانکراس و ریه بیشتر از سرطان دهانه رحم یا تخمدان، مستعد هستند.برخی عوامل ارثی مانند ژن‌های پاسخ ایمنی معیوب و ژن‌های ترمیم دی ان ای ممکن است مبارزه با عفونت ویروس تبخال تناسلی را دشوارتر کرده و منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم شود.
همپوشانی عوامل خطر در خانواده
محققان بر این باورند که بیشتر اوقات، عوامل خطر مشترک که با یکدیگر همپوشانی دارند و در عین حال ارثی نیستند، در خانمهای فامیل مشاهده می شوند. به عنوان مثال، خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم در خانمهایی بیشتر است که مادرانشان برای جلوگیری از سقط جنین در دوران بارداری، داروی دی اتیل استیل بسترول مصرف کرده اند. این دارو طی 30 الی 50 سال گذشته مورد استفاده قرار می گرفت و احتمال اینکه دو خواهر به دلیل مصرف مادرشان، در معرض خطر ابتلا به سرطان سرویکس باشند، بسیار بالا است.
آیا ممکن است سرطان دهانه رحم از مادر به دختر منتقل شود؟
خیر. به طور کلی، امکان ندارد سرطان دهانه رحم از مادر به دختر منتقل شود. اما اگر نگران این موضوع هستید می توانید آزمایش ژنتیک بدهید تا معلوم شود آیا یکی از ژن های مرتبط با انواع نادر سرطان دهانه رحم در شما وجود دارد یا خیر. همچنین می توان برای کنترل سایر عوامل خطر در خانواده، با مشورت پزشک اقداماتی انجام داد.
چه عواملی خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را بیشتر می کند؟
در مطالعات انجام شده بر روی سرطان دهانه رحم، عوامل خطر متعددی شناسایی شده است که هر یک از آنها بسیار قوی تر و مهم تر از وراثت هستند، مانند:
• عفونت ویروس پاپیلومای انسانی: شایع ترین عفونت مقاربتی و بزرگترین ریسک فاکتور برای سرطان دهانه رحم است. ویروس پاپیلومای انسانی انواع مختلفی دارد که همه آنها سرطان زا نیستند. واکسن می تواند از توسعه سویه های خطرزا جلوگیری کند.
• سایر بیماری های مقاربتی: تبخال تناسلی و کلامیدیا نیز با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم مرتبط هستند.
• قرار گرفتن در معرض دی اتیل استیل بسترول: مستندات کافی در خصوص سرطان زایی این دارو وجود دارد. بانوانی که مادران آنها در دوران بارداری از این دارو استفاده کرده اند، باید به طور منظم غربالگری سرطان دهانه رحم انجام دهند.
• سیستم ایمنی ضعیف: چنانچه سیستم ایمنی بدن در اثر مصرف دارو یا بیماری خاص، ضعیف شده باشد، فرد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارد.
• استعمال دخانیات: استعمال دخانیات به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می دهد.
عوامل خطر مرتبط با سن و سابقه فردی
عوامل دیگر بسته به سن و سابقه فرد نیز می توانند در ابتلای به سرطان دهانه رحم موثر باشند.
• سن: سرطان دهانه رحم بیشتر در اوایل دهه 20 تا اواسط دهه 30 رخ می دهد.
• دسترسی به مراقبت های پزشکی: خانمهایی که در خانواده‌ها و محله‌های کم درآمد زندگی می کنند یا در جوامع حاشیه نشین ساکن هستند، کمتر به مراقبت های پزشکی از قبیل واکسن، غربالگری بیماری های مقاربتی، تست پاپ اسمیر و سایر مراقبت های مرتبط با سرطان دهانه رحم دسترسی دارند.
• سوابق فردی ابتلا به بیماری های خاص: خطر ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی و سایر بیماری های مقاربتی، با فعالیت های جنسی محافظت نشده از هر نوعی، افزایش می یابد. شروع روابط جنسی محافظت‌نشده از سنین پایین و ارتباط با فردی که مبتلا به عفونت های ویروسی است، خطر را به مراتب دو چندان می کند.
• سابقه بارداری: بانوانی با سابقه بارداری زیر 20 سال و یا تعداد بارداری کامل بیشتر از 3 مرتبه، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. هنوز به درستی مشخص نیست که فعالیت جنسی، تغییرات هورمونی و سیستم ایمنی مرتبط با بارداری کدامیک در این امر نقش مهم تری ایفا می کند.
عوامل خطر مرتبط با رژیم غذایی و روش جلوگیری از بارداری
گمان بر این است که عوامل دیگری بسته به رژیم غذایی و روش جلوگیری از بارداری می توانند در ابتلا به سرطان دهانه رحم موثر باشند.
• استفاده طولانی مدت از داروهای ضد بارداری خوراکی: برخی مطالعات نشان داده اند که استفاده طولانی مدت از داروهای ضد بارداری خوراکی ممکن است عامل افزایش خطر باشد.
• عدم مصرف رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات: شواهدی وجود دارد که نشان می دهد تغذیه می تواند در افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم نقش داشته باشد.
آیا می توان خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش داد؟
خوشبختانه، برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم، می توان اقداماتی انجام داد که اگرچه پیشگیری قطعی نیستند اما می توانند احتمال ابتلا را کاهش دهند. مانند:
• دریافت واکسن ویروس پاپیلومای انسانی: واکسن ویروس پاپیلوما یکی از بهترین راهها برای محافظت از خود در برابر این ویروس و ابتلا به سرطان دهانه رحم است.
• انجام غربالگری به طور منظم: با آزمایش پاپ اسمیر و پاپیلومای انسانی، به صورت سالانه می توان به وجود سلولهای پیش سرطانی پی برد و خطر کلی سرطان دهانه رحم را مورد بررسی قرار داد. پیش سرطان قبل از تبدیل شدن به سرطان قابل درمان است.
• رعایت ایمنی و بهداشت در روابط جنسی: استفاده از کاندوم و سایر موانع و آگاه کردن شریک جنسی از بیماریهای مقاربتی می تواند به جلوگیری از انتقال بیماری و پیشگیری از بیماری هایی چون پاپیلوما کمک کند.
• اگر سیگار می کشید، سیگار را ترک کنید: ترک سیگار فواید زیادی برای سلامتی دارد که کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم یکی از آنهاست.
علائم سرطان دهانه رحم چیست؟
سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه، علائم متعددی به همراه دارد. این علائم شبیه به نشانه هایی است که در شرایط کمتر جدی و بی خطر نیز رخ می دهد. بنابراین بهتر است پس از مشاهده هر مورد مشکوکی بلافاصله با پزشک مشورت کنید. موارد زیر را دست کم نگیرید:
• خونریزی یا لکه بینی بعد از قاعدگی یا بین آن
• شدیدتر از خونریزی طبیعی در طول قاعدگی
• تغییر در طول چرخه قاعدگی
• خونریزی بعد از معاینه لگن
• خونریزی بعد از دوش واژینال
• خونریزی قاعدگی پس از یائسگی
• درد پایدار و بی دلیل لگن یا کمر
کلام آخر
یکی از عوامل شناخته شده خطر برای ابتلا به سرطان دهانه رحم، داشتن مادر یا خواهر مبتلا به این بیماری است. هر چند نمی توان سرطان سرویکس را مربوط به وراثت یا پیوند ژنتیکی دانست. محققان بر این باورند که عوامل مشترک و خطرناک دیگری وجود دارند که به اندازه ژنتیک معروف نیستند اما بیش از آن در ابتلا به بیماری نقش دارند، به عنوان مثال ابتلای به سرطان سرویکس در خانمی که مادرش برای جلوگیری از سقط جنین، در دوران بارداری دی‌اتیل استیل‌بسترول مصرف کرده است، بیشتر خواهد بود.
بزرگترین خطر شناخته شده برای سرطان دهانه رحم، ویروس پاپیلومای انسانی است. 99 درصد موارد ابتلا به سرطان های دهانه رحم، آلوده به عفونت این ویروس بوده اند.
صرف نظر از سابقه خانوادگی، اقداماتی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم انجام دهید، به این منظور تزریق واکسن ویروس پاپیلومای انسانی، انجام تست پاپ و و ویروس به طور سالانه و دقت در ایمنی رابطه جنسی، بسیار ضروری است.
مطالعه بیشتر:
سرطان دهانه رحم با چه روش های قابل تشخیص است؟
علت سرطان دهانه رحم چیست و چگونه درمان می شود؟
آیا سرطان سینه ژنتیکی است؟ آیا سرطان سینه ارثی است؟
سرطان دهانه رحم چه علائمی دارد و نشانه های خطر کدامند؟
