زیره در شیردهی،فواید و عوارض مصرف زیره در شیردهی چیست؟
زیره ادویه ای محبوب در سرتاسر جهان است که امروزه تبدیل به موضوع داغ تحقیقات پزشکی شده است، زیرا شواهد نشان می دهند که این گیاه، می تواند مزایایی برای سلامتی داشته باشد. بیشتر این مزایا مربوط به حل مشکلات گوارشی و تقویت سیستم ایمنی بدن بوده که به کمک مطالعات، اثبات و تایید شده اند، در حالی که برخی از آن ها مانند شیرافزا بودن، هنوز برای برخی از مردم جای سوال دارند. به همین دلیل در این مقاله به بررسی صحت این ادعا و همچنین فواید و عوارض مصرف زیره در شیردهی پرداخته شده است.
زیره چیست؟
کمتر کسی را می توان پیدا کرد که با زیره آشنا نباشد. این دانه معطر و پر خاصیت، که به دسته ای از گیاهان موسوم به "carminatives" تعلق دارد که در کاهش ناراحتی های دستگاه گوارش مفید هستند. زیره، عموما در دو نوع مختلف کشت و پرورش داده می شود:
1. زیره سبز، که به دلیل طعم گرم، خاکی و کمی تلخ در بسیاری از فرهنگ های غذایی به ویژه غذاهای مکزیکی، هندی، آفریقای شمالی، آمریکای لاتین و آسیایی به عنوان یکی از ادویه های اصلی به کار گرفته می شود. زیره سبز در واقع بومی کشورهای شرق مدیترانه تا هند شرقی و به ویژه چین و هندوستان است که به مرور به سایر کشورها راه پیدا کرد. این گیاه معطر، از خانواده و تیره جعفری (Apiaceae) بوده که نیاز آبی کمی دارد و در حرارت مناسب و نور زیاد، به خوبی رشد می کند. برگ های ظریف سبز تیره، ساقه های ظریف و تو خالی، گل های سفید و ارغوانی که به شکل چتر در انتهای ساقه ها ظاهر می شوند و دانه های مستطیل شکل با رنگ قهوه ای مایل به زرد تا خاکستری و شبیه به دانه های زیره سیاه، از ویژگی های ظاهری زیره سبز به شمار می روند.
2. زیره سیاه، که قدمت کشت و پرورش آن به دوران باستان بر می گردد. زیره سیاه نیز از خانواده گیاهان جعفری (Apiaceae) بوده و دارای رایحه متمایز و طعمی گرم و کمی تند است که شما را به یاد انیسون و شیرین بیان خواهد انداخت. برخلاف زیره سبز، گیاه زیره سیاه، نیاز آبی بسیار بالایی داشته و تنها در مناطق مرطوب و با آب کافی رشد می کند. دانه زیره سیاه نیز در مقایسه با زیره سبز، کوچکتر، تیره تر و معطرتر بوده و تلخی کمتری نیز دارد.
زیره، غنی از ماده فعال کومین آلدهید است که یک روغن فرار با خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی به شمار می رود. به علاوه فلاونوئیدها که به عنوان آنتی اکسیدان در بدن کار می کنند، فنل ها و آلکالوئیدها و همپچنین انواع ویتامین ها و مواد معدنی نیز از دیگر ترکیبات موجود در زیره بوده که در ایجاد خواص دارویی آن نقش مهمی بر عهده دارند.
خواص زیره سبز و زیره سیاه در طب سنتی
شاید هنگامی که پزشکان مصری در حدود سال 1550 قبل از میلاد، برای جلوگیری از نفخ و سایر مشکلات گوارشی استفاده از گیاه زیره را مفید می دانستند، هرگز فکرش را هم نمی کردند که قرن ها بعد، در سال 2016، دانشگاه ورزبورگ آلمان زیره را به عنوان گیاه دارویی سال و معجزه درمان مشکلات گوارشی انتخاب کند. در واقع از زمان باستان تا کنون، در سراسر کره زمین و انواع طب های بومی و سنتی، از زیره سبز و زیره سیاه، برای درمان مشکلات مختلف پزشکی استفاده شده و خواص متعددی برای این دانه ها ذکر شده است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش سطح استرس و اضطراب،
- تقویت حافظه،
- کند کردن روند پیری پوست،
- دارای اثرات ضد التهابی قوی،
- بهبود کیفیت خواب،
- تقویت سیستم ایمنی بدن،
- مقابله با میکروب های ایجادکننده بیماری های گوارشی مانند اشریشیا ای کولای (E. coli)،
- کاهش اوره در خون،
- سم زدایی و پاکسازی بدن،
- کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر (IBS) مانند درد شکم، نفخ و نیاز فوری به اجابت مزاج بعد از خوردن غذا،
- درمان سوزش معده،
- بهبود حالت تهوع و استفراغ،
- کمک به درمان زخم معده،
- مبارزه با باکتری اچ پیلوری (H.pylori) که از عوامل ایجاد زخم معده و التهاب سیستم گوارشی است،
- جلوگیری از رشد انواع مختلف تومورهای بدخیم در بدن،
- کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی، تصلب شرایین (تجمع پلاک در عروق) و فشار خون بالا،
- افزایش فعالیت آنزیم های گوارشی و تسریع هضم،
- کمک به کاهش قابل توجهی اندازه دور کمر و چربی بدن،
- جلوگیری از سکسکه،
- کاهش علائم آسم آلرژیک از جمله ناراحتی در خواب، تنگی نفس و سرفه،
- درمان علائم ناشی از سرماخوردگی،
- کمک به درمان هموروئید (بواسیر)،
- از بین بردن کرم های روده،
- درمان مشکل بی اختیاری ادرار،
- رفع حس خستگی و ناتوانی در بدن،
- کمک به درمان شپش،
- درمان مشکل شوره سر،
- رفع بوی بد دهان،
- تقویت و استحکام استخوان ها و جلوگیری از پوکی استخوان،
- درمان عفونت ها،
- قاعده آور،
- لاکتوژن (افزایش دهنده تولید شیر)،
- تسکین اسپاسم های عضلانی دوران پریود (انقباضات دردناک)،
- درمان دل دردهای نوزاد،
- افزایش تعداد اسپرم های سالم در مردان و بهبود قدرت باروری،
- کاهش علائم ناشی از یائسگی در زنان،
البته باید در نظر داشت که اگرچه هزاران سال است که مردم از زیره، برای درمان بیماری های خود استفاده می کنند، اما همچنان شواهد و تحقیقات علمی بیشتری برای پشتیبانی از بسیاری از این کاربردهای سنتی نیاز است.
خواص زیره در شیردهی
بر اساس باورهای پزشکان طب سنتی، زیره سبز و زیره سیاه، هر دو دارای خاصیت لاکتوژن هستند. این بدان معنا است که مصرف زیره در شیردهی، می تواند میزان تولید شیر مادران را به صورت قابل توجهی افزایش داده و مانع از خشک شدن جریان شیر شود.
همچنین به نظر می رسد که مصرف زیره در شیردهی می تواند به حل چند مشکل رایج در این دوران کمک کند که عبارت هستند از:
- درمان کم خونی: به دلیل تحمل نه ماه بارداری و همچنین زایمان، کم خونی در دوران پس از زایمان بسیار رایج است و باعث ایجاد خستگی و ناتوانی مادران می شود و می تواند بر روی عملکرد آن ها در مراقبت از نوزاد تاثیر منفی بگذارد. در چنین شرایطی مصرف زیره در شیردهی، به عنوان یک منبع غنی از آهن می تواند به حل این مشکلات کمک کند.
- تقویت استخوان ها: نیاز بدن مادرانی که از سینه های خود به فرزندشان شیر می دهند به ماده معدنی کلسیم، بیشتر از افراد عادی بوده و بنابراین برای جلوگیری از برداشت کلسیم از استخوان ها و افزایش خطر پوکی استخوان، مواد غنی از کلسیم باید در این دوران بیشتر مصرف شوند که زیره یکی از این خوراکی ها است.
- حل مشکل ریزش مو: مشکل ریزش مو، مشکلی آشنا برای مادران در دوره پس از زایمان است و اگرچه نمی توان به طور کامل آن را برطرف کرد، اما اگر علت ریزش مو فقر آهن باشد، مصرف زیره به داد شما خواهد رسید.
- تسکین دل دردهای نوزاد: احتمالا می دانید که هر آنچه یک مادر شیرده مصرف کند، از طریق شیر او به فرزندش خواهد رسید و اگر احیانا در رژیم غذایی مادری مواد نفاخ گنجانده شوند، نه تنها خود مادر دچار مشکلات گوارشی می شود، بلکه فرزند شیرخوار او نیز دل درد را تجربه خواهد کرد. در نتیجه به نظر می رسد مصرف زیره در شیردهی، مانند یک تیر با دو نشان عمل کند، یعنی از یک سو هم مشکلات گوارشی همچون نفخ و درد معده را در مادر برطرف خواهد کرد و هم از سوی دیگر، باعث تسکین دل دردهای شیرخوار خواهد شد.
شاید به دلیل خواصی که ذکر شد تصمیم به مصرف زیره گرفته باشید، اما باید این نکته را نیز در نظر بگیرید که صحت این ادعاها تنها در حد حرف بوده و هنوز در تحقیقات علمی معتبر به تایید نرسیده اند.
آیا مصرف زیره در شیردهی بی خطر است؟
بله به نظر می رسد که مصرف زیره در شیردهی خطر خاصی به دنبال نداشته باشد. اما با توجه به اینکه تحقیقات در این زمینه محدود هستند و ما از تمامی اثرات زیره بر روی شیرخواران مطلع نیستیم و همچنین با در نظر گرفتن این نکته که مشخص نیست مصرف چه مقدار یا چه دوزی از زیره در شیردهی ایمن است، توصیه می شود که به جای خوردن دمنوش زیره، از قطره ها و مکمل های شیرافزایی استفاده کنید که از این گیاه تولید شده اند و تاییدیه سازمان غذا و دارو یا وزارت بهداشت را دارند.
عوارض زیره در شیردهی
هر گیاه دارویی، در صورت مصرف بیش از حد و طولانی مدت می تواند عوارض جانبی را برای مصرف کنندگان خود ایجاد کند که زیره هم از این قاعده مستثنا نیست. از رایج ترین عوارض جانبی زیره سبز و زیره سیاه می توان به این موارد اشاره کرد:
- مشکلات گوارشی مانند سوزش معده، دل درد، حالت تهوع و استفراغ،
- اختلال عملکرد غده تیروئید (پرکاری تیروئید)،
- افت شدید سطح قند خون،
- ضعف و سرگیجه،
- شدید شدن خونریزی دوران ماهیانه در زنان،
- اعتیاد به زیره و ایجاد حالات مشابه به هذیان و توهم،
- اختلال عملکرد کلیه، کبد و کیسه صفرا.
اگر به عنوان مادر شیرده، شما هم در مصرف زیره زیاده روی کنید، باید منتظر وقوع چنین عوارضی باشید. اما در مورد سایر عوارض مصرف زیره در شیردهی، متاسفانه اطلاعات خاصی در دست نیست و به همین دلیل توصیه می شود هرگز بدون نظر یک پزشک متخصص طب سنتی و تعیین دوز مصرف توسط او، به صورت خودسرانه از زیره در طی دوران شیردهی استفاده نکنید.
مطالعه بیشتر:
بارهنگ در بارداری و خواص بارهنگ در طب سنتی چیست؟
کلپوره در بارداری و فواید و عوارض کلپوره در بارداری چیست؟
نحوه مصرف کندر در بارداری وعوارض خوردن کندر در بارداری چیست؟
7 درمان گیاهی و خانگی سوزش سر دل یا رفلاکس اسید معده در بارداری
