آبکی بودن شیر مادر ،علت و درمان ابکی بودن شیر مادر چیست؟
حتما درباره‌ی اهمیت شیردهی و تاثیر آن بر سلامت نوزاد و مادر می دانید. متخصصان توصیه می‌کنند حداقل شش ماه اول زندگی به نوزاد فقط شیرمادر داده شود. شیردهی هم برای شما و هم برای فرزندتان مفید است. با این حال برخی از مادران در هنگام شیردهی دچار نگرانی هایی می شوند. اینکه آیا شیر آنها به اندازه‌ی نیاز شیرخوار است؟ آیا مواد مغذی لازم را در اختیار او قرار می دهد؟ یکی از شایع ترین نگرانی ها آبکی بودن شیر مادر است. برخی مادران از این موضوع شاکی هستند که شیرشان بسیار رقیق، بی رنگ و شبیه آب است. در این مقاله درباره‌ی دلیل آبکی شدن شیر مادر و روشهای بهبود آن می گوییم.
علت آبکی بودن شیر مادر چیست؟
شاید باور این موضع برایتان مشکل باشد ولی همه‌ی خانمها یک نوع شیر را تولید می کنند، اگرچه محتوای چربی شیر در طول یک دوره تغذیه تغییر می کند. یعنی میزان چربی موجود در شیر مادر بستگی به این دارد که چه مدت شیر در مجاری جمع شده و در حال حاضر چقدر پستان پر یا خالی است.
شیری که در مجاری شیری پستان جمع می شود به دو صورت از آن خارج می شود:
شیرمقدماتی (Foremilk ):
Foremilk یا شیرمقدماتی، آبکی است. آغوز، شیری که روزهای اول از پستان خارج می شود است. حتما درباره‌ی خواص زیادی که در آغوز وجود دارد، شنیده اید. آغوز از محتوای بالای لاکتوز (نوعی قند) تشکیل شده است. این ماده به رفع عطش کودک، تامین انرژی مناسب و رشد مغز او کمک می کند.
شیرخامه ای (Hindmilk ):
از طرف دیگر Hindmilk ، شیر خامه ای با چربی بیشتر است که در سلولهای سازنده شیر که در پستان ها قرار دارند، ذخیره می شود و به تحریک رشد نوزاد شما کمک خواهد کرد. این شیر بعد از روزهای اول تولد، مقدارش افزایش می یابد و معمولا در انتهای مجاری شیردهی جمع می شود.
پس شیرمادر در اوایل شیردهی آبکی است اما مواد مغذی موردنیاز شیرخوار را رفع می کند. پس از آن و بسته به نیاز شیرخوار، مقدار چربی آن افزایش می یابد و جای نگرانی وجود ندارد. اما اگر بعد از ماه ها شیردهی هنوز شیر مادر رقیق و آبکی باشد، راه حل چیست؟
درمان آبکی بودن شیر مادر
حال که دلیل آبکی بودن شیر مادر را می دانید، انجام روشهای زیر به شما کمک می‌کند تا شیردهی مناسبی داشته باشید و مشکل آبکی بودن شیر مادر را بهبود ببخشید:
• در طول شیردهی، باید شیرخوار را تشویق کنید که از یک پستان به صورت کامل تغذیه کند و بعد به سراغ پستان بعدی برود. چرا؟ چون روند شیردهی در زنان به دو صورت است. در ابتدا بخش مقدماتی شیر که حاوی قند بالا و چربی کمتری است و یا به اصطلاح آبکی است، خارج می شود و بخش خامه ای و پرچرب شیر در انتهای مجاری قرار دارد. یعنی اول بخش آبکی شیر خارج می شود و بعد بخش خامه ای و پرچرب آن. به همین سبب باید شیردهی از یک پستان کامل شود تا شیرخوار هر دو بخش شیر را دریافت کند.
• اگر مقدار شیر شما بسیار زیاد است، می توانید مقداری از آن را قبل از تغذیه شیرخوار خارج کنید. به این ترتیب بخش آبکی شیر خارج می شود و شیرخوار کلیه کالری مورد نیاز برای حفظ سلامتی خود را در هنگام مصرف شیر دریافت می کند.
• اگر شیرخوار مواد مغذی موردنیاز خود را از شیرمادر دریافت کند، بی‌قراری کمتری دارد. مدفوع کم رنگ تر و زرد تر می شود. قولنج نوزاد هم کمتر اتفاق می افتد.
• مدت زمان کوتاهتر بین شیردهی باعث می شود که شیرخوار چربی بیشتری دریافت کند. این موضوع به کنترل تولید شیر شما هم کمک خواهد کرد. پس تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهید.
از کجا بفهمیم شیر مادر چرب است؟
شاید بهتر باشد این سوال را اینطور مطرح کنیم که از کجا بدانیم شیرمادر برای شیرخوار کافی است؟ همانطور که گفتیم آبکی بودن شیر مادر در ابتدا است و با افزایش سن شیرخوار و تغییر نیازهای او به صورت خامه ای و پرچرب درمی‌آید. در اینجا به علائمی اشاره می کنیم که وجود آنها نشان می دهد شیر شما برای شیرخوارتان کافی است:
• پوشک مرطوب:
نوزادان در هفته های اول زندگی شان و وقتی از آغوز تغذیه می کنند، هر روز حدودا سه پوشک مرطوب می کنند. با افزایش سن و بعد از تولید شیر خامه ای این میزان به 5 تا 6 پوشک در روز می رسد. بسیار مهم است که شما مراقب علائم کم‌آبی در شیرخوارتان باشید و آن را بررسی کنید. علائم کم‌آبی در شیرخواران شامل: خواب‌آلودگی بیش از حد، خشک شدن دهان، وجود نداشتن اشک و خیس شدن کمتر از پنج پوشک در روز است. اگر این علائم را مشاهده کردید، با متخصص اطفال مشورت کنید.
• حرکات روده:
وقتی شیرخوار شیر کافی و مناسب دریافت کند، دستگاه گوارشش خوب کار می‌کند. شیرخوار باید حداقل سه بار در روز مدفوع داشته باشد. مدفوع شیرخواران معمولا زرد، آبکی و دانه دانه است. اگر به اصطلاح شکم شیرخوار خوب کار نمی کند باید با پزشک مشورت کنید.
• افزایش وزن مناسب:
بهترین راه برای اینکه تشخیص بدهید که غلظت شیر شما برای کودک کافی است، بررسی روند رشد و وزن گیری اوست. معمولا شیرخواران در هر هفته 170 گرم افزایش وزن دارند. البته به یاد داشته باشید که نوزادان در هفته‌ی اول مقداری از وزن خود را از دست می دهند و این موضوع طبیعی است. بعد از آن روند افزایش وزن شروع می شود.
روشهای رفع آبکی بودن شیر مادر
• آرامش داشته باشید:
نگرانی و اضطراب از عواملی هستند که باعث کاهش کیفیت و مقدار شیر شما می شود. داشتن آرامش و اعتماد به نفس برای شیردهی خوب لازم است. در روزهای اول ممکن است با دیدن آبکی بودن شیر خود نگران شوید. ولی به یاد داشته باشید که آبکی بودن شیر مادر نشان دهنده‌ی بی کیفیت بودن آن نیست. شیر روزهای اول حاوی مقدار زیادی مواد مغذی بوده و برای سیستم ایمنی بدن نوزاد شما ضروری است. معده‌ی شیرخوار در روزهای اول بعد از تولد کوچک است. بهتر است شما بدون هیچ نوع نگرانی، آسوده خاطر به شیردهی بپردازید. فواصل شیردهی را کمتر کنید و اجازه دهید که شیرخوار تا زمانی که دوست دارد، پستان شما را بمکد. مکیدن باعث ترشح هورمونی به نام اکسی توسین می شود و این ماده مقدار شیر و ترشح آن را به مرور زمان افزایش می دهد.
• استراحت کافی داشته باشید:
خوابیدن کافی و استراحت هم از عوامل مهمی هستند که در میزان شیر شما تاثیر دارد. ممکن است در روزهای اول به علت داشتن درد ناشی از بخیه های سزارین یا زایمان طبیعی و یا گریه کردن نوزاد، خواب کافی نداشته باشید. توصیه می شود که مادران حداقل چهار ساعت در شبانه روز را بخوابند. بهتر است از حمایت همسر و یا خانواده‌ی خود استفاده کنید تا انرژی لازم برای مراقبت از نوزادتان را داشته باشید.
• وضعیت شیر دادن را اصلاح کنید:
وضعیت درست گرفتن پستان و مکیدن نوزاد در میزان شیردهی و کاهش مشکلات ناشی از آن نقش مهمی دارد. بیشتر مشکلاتی که در زمان شیردهی به وجود می آید، مثل احتقان و درد در پستانها، ترک خوردن نوک پستانها، بسته شدن مجاری شیر، آبسه و ماستیت پستان ناشی از رعایت نکردن این مورد است. وضعیت درست شیردهی به این ترتیب است که در هنگام شیر دادن به نوزاد باید به جز نوک پستان، قسمتی از هاله‌ی دور آن نیز در دهان نوزاد باشد. مکیدن فقط نوک پستان باعث ایجاد ترک و زخم شدن آن می شود و در این روند، پستان هم به خوبی تخلیه نمی شود تا نوزاد بتواند بخش پرچرب شیر را که در بالای مجاری پستان قرار دارد، دریافت کند.
• هنگام شیردهی پستان را ماساژ بدهید:
ماساژ دادن پستان از بالا به سمت نوک آن در هنگامی که شیرخوارتان را شیر می دهید باعث می شود که شیر در مجاری آن حرکت کند و بخش خامه ای و پرچرب شیرمادر نیز به شیرخوار برسد.
• انرژی و کالری کافی دریافت کنید:
به طور متوسط ، مادران شیرده باید روزانه حدود 300 تا 500 کالری اضافی در مقایسه با آنچه قبل از بارداری مصرف می کردند، دریافت کنند. مثلا یک مادر 30 ساله، با وزن طبیعی، در صورتی که تنها شیر مادر به فرزند خود می‌دهد، به حدود 2200 کالری در روز نیاز دارد. اگر او مخلوطی از شیر مادر و شیرخشک را به شیرخوارش می دهد، مصرف 2،000 کالری در روز توصیه می شود.
• تغذیه سالم داشته باشید:
رژیم غذایی خوب و سرشار از میوه‌جات، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات، پروتئین و چربی های سالم برای برطرف کردن مشمل آبکی بودن شیر مادر توصیه می شود. غذاهای سالمی که مصرف می کنید، به صورت مستقیم از شیر شما به بدن شیرخوار منتقل می شود. مطالعات نشان داده اند که افزایش پروتئین در رژیم غذایی مادر شیرده، باعث افزایش تولید شیر می شود.
در مصرف پروتئین تنوع را مدنظر داشته باشید. سعی کنید مواد پروتئینی ای را در اولویت قرار دهید که شامل ویتامین ها و مواد مغذی مانند کلسیم، آهن، امگا3 ، پتاسیم، ویتامین A و ویتامین C باشند.
از میوه ها زردآلو، موز، میوه های خانواده مرکبات، انبه و خربزه بهتر است. از سبزیجات هویج، گوجه فرنگی و سیب زمینی را در رژیم غذایی تان بگنجانید. از غلات کامل جو، غلات غنی شده با قند کم، جو دوسر و نان گندم کامل توصیه می‌شود. از لبنیات شیرهای غنی شده با ویتامین D و A ، ماست، ماست یونانی و ماست کفیر را مدنظر داشته باشید. از پروئتین‌ها لوبیا، جوجه، گوشت گاو و ماهی سالمون و از چربی های سالم، آووکادو، دانه های چیا، روغن دانه انگور، آجیل و روغن زیتون توصیه می‌شود. اگر به طور کلی گوشت نمی خورید، حتما مولتی ویتامین مصرف کنید که شامل ویتامین B12 باشد.
• آب کافی بنوشید:
برای تولید شیر کافی، هر بار که به شیرخوار شیر می دهید یا شیرتان را می دوشید، یک لیوان آب بنوشید و فکر نکنید که نوشیدن آب سبب آبکی بودن شیر مادر می شود.
• از مصرف مواد غذایی محرک خودداری کنید:
خوردن برخی از مواد غذایی در هنگام شیردهی توصیه نمی شود. مثلا بهتر است در این دوران از غذاهای تند و غذاهایی که گاز در روده ایجاد می کنند (مانند کلم بروکلی یا گل کلم) اجتناب کنید. هر چند مصرف کم آن برای لذت بردن اشکالی ندارد. مصرف چای، قهوه که حاوی کافئین هستند، باید محدود شود. مصرف پنج فنجان قهوه یا بیشتر در روز می تواند باعث بی قراری در شیرخوار شود و عوارض دیگری ایجاد کند. بعضی اوقات نوزادان می توانند به برخی از غذاها واکنش نشان دهند، زیرا طعم شیر مادر تغییر می کند. مانند دوران بارداری، مصرف گوشت و غذاهای دریایی خام یا نیم پخته، لبنیات غیرپاستوریزه، ماهی‌هایی با سطح بالای جیوه، الکل و سیگار کشیدن در شیردهی ممنوع است.
حال که تمامی توصیه های لازم درمورد آبکی بودن شیر مادر را میدانید، با اعتماد به نفس کامل به شیردهی صحیح ادامه دهید و درصورت نیاز از یک متخصص کمک بگیرید.
مطالعه بیشتر:
1- ترشح سينه در بارداری نشانه چيست؟
2- نکات لازم در شیردهی پستانی (با سینه) موفق
3- رنگ شیر مادر در روزهای اول چگونه باید باشد؟
4- برای چرب شدن شیر مادر چه کنیم و چی بخوریم؟
