اینوزیتول ویتامین ب 8 و مقدار مصرف و عوارض جانبی آن چیست؟

اینوزیتول چیست؟

اگرچه اینوزیتول را اغلب با نام ویتامین ب 8 می شناسند، اما در واقع ویتامین نیست. اینوزیتول نوعی قند با چندین عملکرد مهم است و به عنوان یکی از اجزای اصلی غشای سلولی نقش ساختاری در بدن ایفا می کند. اینوزیتول بر عملکرد انسولین و برخی پیام رسان های شیمیایی مغز مانند سروتونین و دوپامین نیز تاثیر دارد. انسولین هورمونی ضروری برای کنترل قند خون است.

غلات، لوبیا، آجیل، میوه ها و سبزیجات تازه منابع سرشار اینوزیتول هستند، بنابراین تخمین زده می شود یک رژیم غذایی معمول، حاوی حدود 1 گرم اینوزیتول در روز باشد. مکمل های اینوزیتول به مراتب بالاتر هستند. مصرف دوز مکمل اینوزیتول تا 18 گرم در روز، نتایج امیدوارکننده و عوارض جانبی کمی را نشان داده است. بنابراین، اینوزیتول نوعی قند است که به ایجاد ساختار سلولی کمک می کند و بر هورمون انسولین و عملکرد پیام رسان های شیمیایی در مغز تأثیر می گذارد.

تاثیر بر سلامت روان

اینوزیتول ممکن است به تعادل مواد شیمیایی مهم در مغز کمک کند، از جمله این مواد شیمیایی، سروتونین و دوپامین هستند که به عقیده متخصصان، بر خلق و خوی افراد تاثیر می گذارند.

جالب اینجاست که سطح اینوزیتول در مغز برخی از افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب و اختلال وسواس اجباری به مراتب پائین تر از سایرین است. اگرچه به بررسی بیشتری نیاز داریم، اما تا کنون مطالعات متعدد نشان داده اند که اینوزیتول به صورت بالقوه می تواند درمان جایگزین برای بیماری های روان با عوارض جانبی کمتر نسبت به داروهای سنتی باشد.

اختلال پانیک

مکمل های اینوزیتول می تواند برای درمان اختلال پانیک که نوع شدیدی از اضطراب است، مفید باشد اما برای اثبات این نظر مطالعات بیشتری باید صورت گیرد. افراد مبتلا به اختلال هراس حملات اضطرابی پانکی را به صورت مکرر تجربه می کنند. حملات پانیک احساس ناگهانی ترس شدید است که با ضربان سریع قلب، تنگی نفس، سرگیجه، تعریق و احساس گزگز یا بی حسی در دست ها همراه می شود.

در یک مطالعه، 20 فرد مبتلا به اختلال هراس هر روز به مدت 1 ماه یک مکمل 18 گرمی اینوزیتول یا یک داروی رایج اضطراب مصرف کردند. کسانی که اینوزیتول مصرف کرده بودند، در مقایسه با گروه دوم، در هفته حملات هراس کمتری داشتند. در یک مطالعه 4 هفته ای نیز، مصرف 12 گرم اینوزیتول در روز، دفعات و شدت حملات پانیک را کاهش داد.

افسردگی

اینوزیتول می تواند علائم افسردگی را بهبود بخشد، اما یافته های حاصل از پژوهش، نتایج متفاوتی را نشان داد. به عنوان مثال، بر اساس مطالعه اولیه مصرف 12 گرم مکمل اینوزیتول هر روز به مدت 4 هفته علائم را در افراد مبتلا به افسردگی بهبود می بخشد، اما این دستاورد در مطالعات بعدی، اثبات نشد. به طور کلی، می توان گفت هنوز شواهد کافی برای اثبات تاثیر واقعی اینوزیتول بر افسردگی وجود ندارد.

اختلال دو قطبی

پژوهش در مورد اثر اینوزیتول بر اختلال دوقطبی مانند سایر بیماری های اعصاب و روان، محدود است اما نتایج اولیه امیدوارکننده به نظر می رسند. به عنوان مثال، یک مطالعه کوچک در کودکان مبتلا به اختلالات طیف دوقطبی، نشان داد مصرف ترکیبی از 3 گرم اسیدهای چرب امگا 3 و حداکثر 2 گرم اینوزیتول روزانه به مدت 12 هفته، علائم شیدایی و افسردگی را کاهش می دهد.

همچنین بر اساس یافته های حاصل از پژوهش مصرف روزانه 3 تا 6 گرم اینوزیتول می تواند به کاهش علائم پسوریازیس یا صدفک ناشی از لیتیوم کمک کند. لیتیوم دارویی است که عموماً برای درمان اختلال دو قطبی تجویز می شود.

بنابراین، اینوزیتول این قابلیت را دارد که به عنوان یک گزینه درمانی به جای داروهای فعلی برای درمان بیماری های اعصاب و روان از جمله اختلال هراس، افسردگی و اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار بگیرد، اما در این خصوص به بررسی های بیشتر نیاز داریم.

بهبود علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک وضعیتی است که باعث عدم تعادل هورمونی و در نتیجه پریودهای نامنظم و ناباروری در بانوان می شود. افزایش وزن، قند خون بالا و سطوح نامطلوب کلسترول و تری گلیسیرید نیز از جمله مشکلاتی هستند که همراه با تخمدان پلی کیستیک رخ می دهند. مکمل های اینوزیتول به ویژه اگر در ترکیب با اسید فولیک مصرف شوند، در بهبود علائم موثرند. به عنوان مثال، مطالعات بالینی حاکی از آن است که مصرف اینوزیتول و اسید فولیک به کاهش سطح تری گلیسیرید در خون کمک می کند. همچنین عملکرد انسولین را بهبود بخشیده و فشار خون را در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کاهش می دهند.

علاوه بر این، تحقیقات اولیه نشان داد که ترکیب اینوزیتول و اسید فولیک باعث افزایش تخمک گذاری در زنان مبتلا به مشکلات باروری ناشی از سندروم تخمدان پلی کیستیک می شود.

در یک مطالعه، مصرف روزانه 4 گرم اینوزیتول و 400 میکروگرم اسید فولیک به مدت 3 ماه، باعث تخمک گذاری در 62 درصد از بانوان تحت درمان شد. به طور کلی، اینوزیتول می تواند به کاهش سطح تری گلیسیرید خون، بهبود عملکرد انسولین، کاهش فشار خون و افزایش تخمک گذاری در بانوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک کند.

کنترل عوامل خطر سندرم متابولیک

مطالعات بالینی نشان می دهد مکمل های اینوزیتول برای مبتلایان به سندرم متابولیک مفید هستند. سندرم متابولیک مجموعه ای از عوامل است که خطر ابتلا به بیماری های مزمن از جمله بیماری قلبی و دیابت نوع 2 را افزایش می دهد. به طور خاص، پنج بیماری با سندرم متابولیک مرتبط است که عبارتند از:

• تجمع چربی اضافی در ناحیه شکم

• سطوح بالای تری گلیسیرید در خون

• سطح پائین کلسترول اچ دی ال یا کلسترول خوب در خون

• فشار خون بالا

• قند خون بالا

در یک مطالعه بالینی یک ساله بر روی 80 بانوی مبتلا به سندرم متابولیک، مشخص شد مصرف 2 گرم اینوزیتول دو بار در روز باعث کاهش سطح تری گلیسیرید خون به طور متوسط تا 34٪ و کلسترول تام تا 22٪ می شود. بهبود در فشار خون و قند خون نیز مشهود بود. جالب اینکه، 20 درصد از بانوانی که مکمل های اینوزیتول مصرف می کردند تا پایان مطالعه دیگر معیارهای سندرم متابولیک را نداشتند. در مجموع می توان گفت اینوزیتول با کمک به کاهش سطح تری گلیسیرید خون، فشار خون و قند خون به کنترل عوامل خطر متابولیک کمک می کند و نیز سطح کلسترول را بهبود می بخشد.

پیشگیری از دیابت بارداری

در برخی موارد ممکن است مادر در دوران بارداری با افزایش قند خون مواجه شود. این وضعیت را دیابت بارداری می گویند و هر ساله شماری از بانوان باردار تحت تاثیر این شرایط هستند. در مطالعات حیوانی، اینوزیتول به طور مستقیم با عملکرد انسولین، هورمونی که سطح قند خون را تنظیم می کند، مرتبط بوده است. هر چند در خصوص دیابت بارداری و مصرف مکمل در انسان، پژوهش های چندانی انجام نشده است اما مصرف روزانه ترکیبی از 4 گرم میو اینوزیتول و 400 میکروگرم اسید فولیک در دوران بارداری برای پیشگیری از ابتلا به دیابت بارداری، توصیه می شود. از آنجا که نتایج مشابه در زمینه دیابت بارداری و مصرف مکمل اینوزیتول در مطالعات دیگر، ثابت نشده است، نیازمند بررسی های بیشتر هستیم.

بالاخره، اینوزیتول اگر همراه با اسید فولیک مصرف شود، می تواند مانع از افزایش سطح قند خون در دوران بارداری شود، اما مطالعات بیشتری برای تایید این اثر لازم است.

سایر فواید اینوزیتول

اینوزیتول به عنوان یک گزینه درمانی بالقوه برای بسیاری از بیماری ها، مورد مطالعه قرار گرفته است. علاوه بر موارد ذکر شده، تحقیقات نشان می دهد که اینوزیتول در شرایط زیر مفید است:

• سندرم دیسترس تنفسی: در نوزادان نارس، ظاهراً اینوزیتول برای درمان مشکلات تنفسی ریه های رشد نکرده، مفید است.

• دیابت نوع 2: یک مطالعه اولیه نشان می دهد مصرف روزانه اینوزیتول و اسید فولیک به مدت 6 ماه به کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمک می کند.

• اختلال وسواس اجباری: در یک مطالعه کوچک مشخص شد مصرف 18 گرم اینوزیتول روزانه به مدت 6 هفته، می تواند علائم وسواس اجباری را کاهش دهد. در مجموع، اینوزیتول یک گزینه درمانی بالقوه برای نوزادان نارس مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی است. همچنین می تواند به کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمک کند و علائم اختلال وسواس اجباری را کاهش دهد.

عوارض جانبی و تداخلات دارویی

ظاهراً اکثر افراد مکمل های اینوزیتول را به خوبی تحمل می کنند. اما گاهی عوارض جانبی خفیف نظیر حالت تهوع، نفخ، مشکل در خواب، سردرد، سرگیجه و خستگی با دوزهای 12 گرم در روز یا بیشتر گزارش شده است.

مصرف روزانه تا 4 گرم اینوزیتول در بانوان باردار، هیچ مشکلی ایجاد نمی کند اما برای اثبات این امر به مطالعات بیشتری نیاز داریم. هنوز در مورد ایمنی مصرف این مکمل ها در دوران شیردهی اطلاعات زیادی در دست نیست اما به نظر می رسد شیر مادر به طور طبیعی غنی از اینوزیتول است. از آنجا که بسیاری از مطالعات مربوط به اینوزیتول، در دوره یک سال یا کمتر انجام شده اند، نمی توانیم در خصوص بی خطر بودن مصرف این مکمل ها در طولانی مدت اظهارنظر کنیم. بنابراین بهتر است قبل از مصرف اینوزیتول حتما با پزشک مشورت کنید.

خلاصه اینکه، مکمل های اینوزیتول با عوارض جانبی بسیار کم و خفیف همراه است. برای تعیین ایمنی مصرف در دوران بارداری و شیردهی و نیز استفاده طولانی مدت از این مکمل ها، بررسی های بیشتری باید صورت گیرد.

مقدار مجاز مصرف

اینوزیتول به دو شکل اصلی میو اینوزیتو و دی اینوزیتول در مکمل ها مورد استفاده قرار می گیرد. در خصوص اینکه کدام نوع با چه مقدار مصرف برای درمان چه بیماری، موثر است، هیچ توافق رسمی وجود ندارد. اما مطالعات تحقیقاتی نشان داده اند که:

• برای سلامت روان: 12 تا 18 گرم میو یک بار در روز به مدت 4 تا 6 هفته، موثر خواهد بود.

• برای سندرم تخمدان پلی کیستیک: 1.2 گرم دی اینوزیتول یک بار در روز، یا 2 گرم میو همراه با 200 میکروگرم اسید فولیک دو بار در روز به مدت 6 ماه، توصیه می شود.

• برای سندرم متابولیک: 2 گرم میو دو بار در روز به مدت یک سال، باید مصرف گردد.

• برای کنترل قند خون در دیابت بارداری: 2 گرم میو همراه با 400 میکروگرم اسید فولیک دو بار در روز در طول بارداری لازم است.

• برای کنترل قند خون در دیابت نوع 2: 1 گرم دی اینوزیتول و 400 میکروگرم اسید فولیک یک بار در روز به مدت 6 ماه، اثربخشی مطلوب دارد.

این دوزهای اینوزیتول برای شرایط خاص و در کوتاه مدت مفید هستند، بررسی ایمنی و اثربخشی آن در طولانی مدت، نیاز به بررسی های بیشتر دارد. به عبارت دیگر، مقدار مصرف مکمل اینوزیتول در هیچ مرجع رسمی ثبت نشده و بسته به شرایط متفاوت است.

کلام آخر

پژوهش ها حاکی از آن هستند که اینوزیتول می تواند به افراد مبتلا به مشکلات سلامت روان و بیماری های متابولیک مانند اختلال هراس، افسردگی، اختلال دوقطبی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، سندرم متابولیک و دیابت کمک کند. این مکمل، ظاهراً برای اکثر افراد خطری ندارد و عوارض جانبی نیز به میزان خفیف در دوزهای روزانه تا 18 گرم بروز کرده است. اگر رژیم غذایی شما حاوی مقادیر کمی اینوزیتول است، مصرف مکمل آن توصیه می شود اما حتما قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.

مطالعه بیشتر:

6 ویتامین ضروری در دوران بارداری

پودر اینو فولیک در بارداری چه خواص و فوایدی دارد؟

نقش ویتامین ها در دوران بارداری و میزان ضروری آن

مهمترین ویتامین ها و مکمل های مورد نیاز دوران بارداری