زرشک در بارداری و آیا خوردن زرشک در بارداری بی خطر است؟

زرشک چیست؟

زرشک (Barberry) که با نام علمی "Berberis vulgaris" نیز شناخته می شود، درخچه ای زیبا از خانواده زرشکیان (Berberidaceae) است که عمدتا بومی مناطقی از اروپا، آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و آسیا به ویژه خاورمیانه به حساب آمده و تا کنون بیش از 500 گونه از آن در سرتاسر جهان شناخته شده و کشت و پرورش داده می شود.

از نظر مشخصات ظاهری و ویژگی های گیاهشناسی، زرشک، درخچه ای بوته ای با شاخه های بسیار خاردار است که بسته به نوع گونه آن، می تواند برگریز و یا همیشه سبز باشد. این گیاه که در مناطق معتدل بیشتر یافت می شود، اگرچه شرایط سخت و نامساعد آب و هوایی را تحمل کرده و به حداقل نگهداری نیاز دارد، اما در صورت مناسب بودن فضای رشد و به ویژه در حضور خاک های با PH قلیایی، غنی از مواد مغذی و دارای زهکشی مناسب، در حدود 1 تا 3 متر بلند شده و در مواردی تا 5 و حتی 6 متر هم قد می کشد. ساقه های چوبی گیاه زرشک، قطری بین مداد و دسته جارو داشته و اغلب به رنگ قهوه ای تا قرمز و در مواردی متمایل به زرد هستند و برگ های آن نیز صاف، نازک، بیضی شکل و ترش مزه بوده که در سرتاسر ساقه رشد می کنند. ویژگی برجسته برگ های گیاه زرشک، رنگ منحصر به فرد آن ها است که در فصل گرما، مایل به قرمز و قهوه ای بوده و در فصل سرما در برخی گونه ها، به زرد تغییر رنگ می دهند. گل های زرشک نیز در بیشتر گونه های گیاه، دارای رنگ زرد درخشان بوده و به شکل دسته های خوشه ای که آویزان هستند، در بهار ظاهر می شوند. در نهایت میوه زرشک که همه ما آن را به خوبی می شناسیم، به صورت خوشه ای و آویزان نمایان شده که در ابتدا سبز رنگ است و به مرور قرمز و ترش مزه می شود.

میوه زرشک، منبع غنی ویتامین C بوده و به علاوه حاوی مواد دیگری همچون ویتامین B1 (تیامین)، کاروتنوئیدها، بتاکاروتن، روی، آهن، منگنز، مس، فیبر و همچنین آلکالوئیدهایی است که معروف ترین آن ها ماده "بربرین" است. بربرین، نه تنها دارای خواص بی نظیر آنتی اکسیدانی بوده، بلکه در تحقیقات مشخص شده که در بیماران مبتلا به دیابت، درست به اندازه داروی کنترل قند خون "متفورمین" موثر است و به همین دلیل نیز به عنوان "یک ماده خوراکی قوی برای پایین آوردن سطح قند خون" شناخته می شود. آنتوسیانین ها نیز از رنگدانه های گیاهی هستند که در زرشک یافت شده و در تامین سلامت قلب و مغز نقش مهمی برعهده دارند.

زرشک در طب سنتی

زرشک دارای طیف باور نکردنی از فواید قابل توجه برای سلامتی است و به همین دلیل، از بیش از 2500 سال پیش تاکنون، پزشکان طب سنتی و مردم بومی، از بخش های مختلف این گیاه برای خواص دارویی و اهداف درمانی استفاده کرده اند و تحقیقات علمی در سال های اخیر نیز در حال بررسی مواردی است که این درمانگران طبیعی از قرن ها پیش شناخته اند. از جمله خواص زرشک در طب سنتی، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

- جلوگیری از دیابت نوع 2،

- پایین آوردن سطح قند خون و افزایش حساسیت بدن به انسولین و در نتیجه کمک به درمان دیابت نوع 2،

- کاهش دهنده فشار خون،

- بهبود سلامت قلب،

- موثر در درمان بیماری نارسایی احتقانی قلب،

- تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر طیف وسیعی از عفونت ها و بیماری ها،

- پایین آوردن تب،

- کمک به درمان حالت تهوع و استفراغ،

- دارای اثرات ضد تشنج،

- دارای خواص ضد میکروبی و جلوگیری از رشد باکتری ها،

- دارای خواص ضد قارچ،

- دارای خواص ضد التهاب،

- کمک به تسکین درد مفاصل، به ویژه در بیماری هایی مانند نقرس و یا آرتریت روماتوئید،

- آرام بخش و از بین برنده ناراحتی های اعصاب،

- غنی از آنتی اکسیدان ها،

- جلوگیری از انواع مختلف سرطان همچون پروستات، کبد، استخوان و پستان و همچنین کند کردن روند پیشرفت این بیماری با از بین بردن سلول های سرطانی،

- مبارزه با عفونت،

- درمان واریس،

- درمان جوش و آکنه،

- کمک به درمان عفونت های دستگاه ادراری و مثانه، سوزش ادرار و ...،

- برطرف کردن زردی (یرقان)،

- تسکین مشکلات و عوارض ناشی از بیماری های دستگاه تنفسی، از جمله گلودرد، گرفتگی بینی، سینوزیت و ...،

- پاکسازی کبد و درمان بیماری هایی همچون کبد چرب،

- بهبود ترشح صفرا،

- موثر در درمان سنگ کیسه صفرا،

- کاهش سطح کلسترول،

- بهبود هضم غذا،

- درمان سوءهاضمه و مشکلات ناشی از آن همچون نفخ،

- کاهش دهنده وزن،

- موثر در درمان سنگ کلیه،

- درمانی موثر برای اسهال، به ویژه اسهال های باکتریایی، اسهال خونی، اسهال ناشی از مسمومیت غذایی و همچنین بیماری های اسهالی که در حین سفر ایجاد می شوند،

- کاهش درد معده،

- کمک به کنترل و مدیریت سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا همان تنبلی تخمدان در زنان،

- بهبود تخمک گذاری و در نتیجه افزایش شانس بارداری شدن در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک،

- کمک به حفظ سلامت چشم ها،

- درمان کم خونی،

- برطرف کننده تشنگی و عطش،

- کاهش میزان غلظت خون،

- و برطرف کردن خونریزی های نامنظم قاعدگی.

به علاوه زرشک، یک راه اصلی و مهم برای مقابله با سندرم متابولیک و عوارض ناشی از آن (مجموعه بیماری ها و شرایط تهدیدکننده سلامتی مانند چاقی، فشار خون و قند خون بالا که همزمان با هم رخ داده و منجر به عوارض جدی همچون سکته قلبی و ... می شوند)، به شمار می رود.

البته باید در نظر داشته باشید که تمامی این خواص، به اثبات نرسیده و هنوز تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.

خواص زرشک در بارداری

در رابطه با فواید مصرف زرشک در بارداری، داده ای در دست نیست و اگرچه مواردی که در بالا به آن ها اشاره شد، می توانند وسوسه کننده به نظر برسند اما قبل از هر چیز باید از ایمنی و بی خطر بودن زرشک در بارداری اطمینان پیدا کرد!

آیا خوردن زرشک در بارداری بی خطر است؟

خیر! خوردن زرشک در بارداری به هر شکل ممنوع است، زیرا از یک سو اطلاعات کافی در رابطه با اثرات آن بر سلامتی مادر و جنین در دست نبوده و از سوی دیگر، به نظر می رسد با مصرف زرشک در این دوران، خطر سقط جنین، زایمان زودرس و در مواردی ناهنجاری های مادرزادی جنین افزایش می یابد.

البته این نکته را به یاد داشته باشید که اگرچه خوردن زرشک در بارداری و به ویژه در سه ماهه ابتدایی آن، مجاز نیست، اما اگر خیلی هوس کرده اید، می توانید به مقدار بسیار اندک و ناچیز کمی از میوه زرشک را بخورید. به عنوان مثال، خوردن زرشک پلو و یا یک قاشق مربای زرشک، هیچ مشکلی برای مادر باردار ایجاد نمی کند، اما آب زرشک آن هم چند لیوان، قطعا مشکل ساز خواهد بود!!

عوارض خوردن زرشک در بارداری چیست؟

اگرچه خوردن زرشک به حد اندازه و متعادل، هیچ عارضه ای را به دنبال ندارد، اما زیاده روی در مصرف می تواند چنین مشکلاتی را ایجاد کند:

- استفراغ،

- یبوست،

- نفخ،

- سوءهاضمه و سایر مشکلات دگوارشی،

- خونریزی از بینی،

- بثورات و ضایعات پوستی،

- ایجاد حساسیت به نور آفتاب در فرد مصرف کننده،

- تشنج،

- حساسیت و آلرژی پوستی،

- مسمومیت،

- کاهش سطح انرژی،

- افزایش خطر ناباروری مردانه به دلیل ایجاد اختلال در روند تولید اسپرم،

- افت وکاهش خطرناک در سطح نشانگرهای حیاتی مانند فشارخون، ضربان قلب، تنفس و ...،

- تداخل با داروهای ضدانعقاد خون، داروی دیابت داروهای ادرار آور (مدر)، آنتی بیوتیک ها، آنتی هیستامین ها و ...،

- و آسیب به کلیه ها و ایجاد علامت های هشداردهنده اس مانند دفع خون در ادرار، احساس درد در هنگام ادرار کردن، احساس درد در کمر با معده، تب و ....

در رابطه با عوارض مصرف زرشک در بارداری، علاوه بر موارد یاد شده، خطر سقط جنین و زایمان زودرس نیز وجود دارد، در واقع ترکیبات شیمیایی موجود در زرشک، انقباضات رحمی را تحریک کرده و می توانند چنین مشکلاتی را به بار بیاورند.

مطالعه بیشتر:

خوردن انار در بارداری چه تاثیری بر جنین دارد؟

خوردن چه چیزهایی باعث سقط سریع جنین می شود؟

مصرف چه خوراکی هایی در دوران بارداری ممنوع است؟

خوردن هویج در بارداری چه فواید و خطراتی به همراه دارد؟